وقتی غربی‌ها بر روایت ایران درباره رفع تحریم‌های موشکی صحه می‌گذارند
مقام‌های کشور‌های غربی در روز‌های گذشته اظهاراتی بیان کرده‌اند که بر روایت ایران درباره رفع تحریم‌های موشکی از اواخر مهرماه صحه می‌گذارد.
در حالی که اتحادیه اروپا حدود دو هفته پیش به صورت رسمی اعلام کرد که سه کشور اروپایی بر خلاف تعهدات خود ذیل مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد قصد ندارند محدودیت‌های موشکی و تسلیحاتی علیه ایران را رفع کنند اظهارات دیگری از مقام‌های غربی و رژیم صهیونیستی به صراحت نشان می‌دهد که آن‌ها اذعان دارند که این محدودیت‌ها فراتر از لفاظی‌های تروئیکای اروپایی بعد از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ به صورت خودکار از بین خواهند رفت.
مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود ۸ سال پیش برای تأیید برجام صادر شد محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان در خصوص فعالیت‌های مربوط به موشک‌هالی بالیستیک ایران روز ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ منقضی خواهند شد.
با وجود این، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز ۲۳ شهریورماه اعلام کرد نامه‌ای از فرانسه، انگلیس و آلمان دریافت کرده که در آن اعلام شده آن‌ها قصد ندارند تحریم‌های موشکی علیه ایران را بعد از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ رفع کنند.
این ادعا واکنش ایران را به همراه داشت و «ناصر کنعانی»، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز ۲۸ شهریورماه تصریح کرد که محدودیت‌های موشکی علیه ایران روز ۱۸ اکتبر به طور خودکار لغو خواهند شد و جمهوری اسلامی از آن تاریخ به بعد در زمینه موضوعات مورد اشاره سه کشور اروپایی مبنی بر فروش تسلیحاتی و یا روابط نظامی، با محدودیت‌های چند جانبه سازمان مللی مواجه نخواهد بود.
سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت: «محدودیت‌هایی که اتحادیه اروپا اعلام می‌کند ارزش قانونی و بین‌المللی ندارد و ایران بر مبنای قوانین بین‌المللی در چارچوب منافع خود با کشور‌های دوست تعامل می‌کند. به هر گونه اقدام مثبت پاسخ مثبت نشان می‌دهیم و به هر گونه اقدام غیرسازنده نیز پاسخ متناسب می‌دهیم. این را در مناسبات با اروپا در نظر خواهیم گرفت و دیدگاه‌های خود را به صورت صریح به این کشور‌ها اعلام کرده‌ایم.»
آنچه مقام‌های رژیم صهیونیستی و کشور‌های غربی در روز‌های گذشته گفته‌اند نشان می‌دهد که آن‌ها نیز علی‌رغم لفاظی‌ها، به صحت تعبیر ایران که توسط ناصر کنعانی بیان شده اذعان دارند.
به عنوان مثال، یک مقام رژیم صهیونیستی سه‌شنبه هفته جاری اذعان کرد ایران از ماه آینده میلادی با هیچ محدودیت رسمی برای پیشبرد برنامه موشک‌های بالیستیک خود مواجه نخواهد بود.
«موشه ادری»، رئیس کمیسیون انرژی اتمی رژیم صهیونیستی در همایش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «ایران علی‌رغم این ممنوعیت (ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت) به توسعه، آزمایش و استقرار موشک‌های بالیستیک دوربرد ادامه می‌دهد که این نقض مستقیم قطعنامه‌های سازمان ملل است.»
وی خاطرنشان کرد: «انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از ماه آینده به ایران اجازه خواهد داد بدون هیچ محدودیت رسمی به پیشبرد برنامه موشک‌های بالیستیک خود ادامه داد. وضعیت خطرناک و نگران‌کننده است.»
همین موضوع در نامه جمعی از نمایندگان مجلس سنای آمریکا به سفیران سه کشور اروپایی هم مورد اذعان قرار گرفته است. در این نامه که به امضای ۳۱ سناتور رسید ضمن استقبال از موضع کشور‌های اروپایی برای حفظ تحریم‌ها علیه ایران اعتراف شده بود که چنین تصمیمی بدون تصویب قطعنامه در سازمان ملل از هیچ ضمانت اجرایی برخوردار نخواهد بود.
آن‌ها در این نامه به صراحت می‌نویسند: «بدون وجود یک قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت سازمان ملل متحد هیچ چارچوب چندجانبه‌ای وجود ندارد که تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه موشکی و پهپادی ایران را مجاز کند.»
به نظر می‌رسد مسیری که کشور‌های غربی می‌توانستند از طریق آن چارچوب بین‌المللی تحریم‌های موشکی علیه ایران را حفظ کنند کلید زدن ساز و کاری است که به «اسنپ‌بک» یا به تعبیری «مکانیسم ماشه» معروف شده است.
منظور از مکانیسم اسنپ‌بک (ماشه) همان «ساز و کار حل اختلافات» در بند‌های ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آن‌ها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌اند.
این دو بند از آنجا که رجوع به آن‌ها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند. هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای برگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند.
با وجود این، از شواهد اینطور برمی‌آید که یکی از دلایلی که سه کشور اروپایی اعلام کرده‌اند قصد دارند تحریم‌های کشوری خود علیه ایران را حفظ کنند گریز از کلید زدن همین مکانیسم بوده است.
چند وقت پیش از این منابع اروپایی در گفت‌وگویی با خبرگزاری رویترز هم تأیید کرده بودند که تروئیکای اروپا قصد کلید زدن مکانیسم ماشه را ندارند و قصد دارند تهدید به استفاده از این ساز و کار را برای حالتی که ایران به سمت غنی‌سازی بالاتر حرکت کند نگاه دارند.
سه منبع اروپایی روز هشتم تیرماه در توجیه امتناع اروپا از فعالسازی مکانیسم ماشه به این خبرگزاری گفتند که انجام این اقدام به معنای تضعیف تهدید مطرح‌شده در نامه وزیران خارجه سه کشور اروپایی به ایران در سال گذشته خواهد بود که در آن تصریح شده بود کشور‌های اروپایی در صورت غنی‌سازی در سطح تسلیحاتی توسط ایران این مکانیسم را کلید خواهند زد.
هر چند که از موضع‌گیری مقام‌های کشور‌های غربی به تلویح می‌توان استنباط کرد که آن‌ها به ملغی شدن تحریم‌های موشکی علیه ایران بعد از اکتبر ۲۰۲۳ اعتراف کرده‌اند، اما باز هم عدم بیان صریح همین موضع در حکم تداوم سیاست کشور‌های غربی در حفظ فشار بر ایران از طریق برجام محسوب می‌شود.
هدف از این سیاست که از ابتدای اجرایی شدن برجام توسط کشور‌های غربی پیگیری شده جلوگیری از نابودی توافق از یک سو و در عین حال مسدود کردن مسیر‌های برخورداری تهران از مزایای آن، از سوی دیگر بوده است.
با این حال، این رویکرد کشور‌های غربی از پیش هم قابل پیش‌بینی بود. تردیدی وجود ندارد آمریکا و اروپا هیچ گاه به ایران اجازه خرید و فروش سلاح و موشک را در منطقه خود حتی در صورت لغو تحریم‌ها نمی‌دهند، پیش‌تر نیز مشخص بود حتی اگر تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا در میان نباشد، مشتری‌های اصلی واردات و صادرات این گونه اقلام تسلیحاتی در مناطق دیگر جهان قرار دارند.
از طرف دیگر، ایران طی سال‌های گذشته برنامه موشکی و هسته‌ای خود را علی‌رغم تحریم‌های غرب پیش برده و این تحریم‌ها مانع پیشرفت‌های مستمر ایران نشده است.
