بازار کشور‌های همسایه ایران به ویژه پاکستان تا حدی جزو بازار‌های بکر به شمار می‌رود که قرابت فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در کنار نزدیکی جغرافیایی با آن تا حد زیادی بستر توسعه روابط تجاری دوطرف را فراهم می‌کند.

هرچند استان سیستان و بلوچستان در روند تجارت با کشور پاکستان جلوتر از خراسان رضوی است، اما صادرکنندگان خراسان رضوی نیز عقب ننشسته و سهمی از نیاز‌های استان به کالا‌های آن کشور و همچنین نیاز پاکستانی‌ها به کالا‌های تولیدی این خطه را تامین کرده اند.

با نگاهی به فضای اقتصادی پاکستان در سال‌های اخیر می‌توان دریافت که اقتصاد این کشور روند رو به رشدی را طی کرده است و موقعیت مناسبی برای سرمایه گذاری دارد، از سوی دیگر با توجه به اشتراکات فرهنگی و مذهبی و حضور میلیونی گردشگران پاکستانی در مشهد، دیدگاه مردم آن کشور در تجارت با خراسانی‌ها مثبت است و این فرصت مناسبی را برای توسعه مراودات اقتصادی فراهم آورده است.

البته نباید از نظر دور داشت که عضویت پاکستان در سازمان تجارت جهانی و داشتن تجارت آزاد با کشور‌های شرق و جنوب آسیا باعث شده است تا رقابت با کشور‌های دیگر و ورود به بازار آن نسبت به سایر کشور‌های همسایه برای خراسانی‌ها سخت‌تر باشد.

پاکستان بیش از ۷۹۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و هند، چین، افغانستان و ایران جزو همسایه‌های آن به شمار می‌روند، این کشور دارای خط ساحلی هزار و ۴۶ کیلومتری در امتداد دریای عرب با سه بندر "کراچی، بن قاسم و گوادر بلوچستان" است و تمامی بنادر آن دارای اهمیت راهبردی هستند.

از سویی خراسان رضوی دروازه ورود کشور‌های آسیای میانه به دالان ارتباطی شرق به غرب است، همسایگان ما به موقعیت ژئوپلیتیکی و راهبردی ایران واقف بوده و از فرصت دیپلماسی که دولت جمهوری اسلامی ایران، فراهم کرده است بهره جسته اند و از این منظر افق‌های تازه‌ای در حوزه تجارت مرزی به وجود آمده است.

دیدگاه آیت الله رئیسی نسبت به کشور‌های همسایه، همراه با برقراری دوستی، همگرایی و برادری است که تاکنون نیز موثر واقع شده است، دیدار رئیس جمهور با مقامات عالی پاکستان در ۲ سال اخیر منجر به گشایش‌های زیادی در روابط اقتصادی و تجاری با آن کشور شده و در توسعه روابط با پاکستان موثر بوده است.

در همین راستا هفته گذشته شاهد سفر یک هیات تجاری از "خیبر" پاکستان به ریاست رئیس اتاق بازرگانی آن منطقه به استان خراسان رضوی بودیم که این دیدار افزایش سطح روابط با آن کشور در حوزه بخش خصوصی را نشان می‌دهد.

دیدار روسای اتاق‌های بازرگانی دوطرف، یک گام به جلو

روسای اتاق‌های بازرگانی خراسان رضوی و منطقه "خیبر" پاکستان در نشستی مشترک، ظرفیت‌های همکاری بخش خصوصی ۲ استان را مورد بحث و بررسی قرار دادند و رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی در این دیدار به ظرفیت‌های اقتصادی این استان اشاره کرد و بخش خصوصی در اقتصاد این خطه را بسیار فعال دانست.

محمدرضا توکلی زاده گفت: با وجود تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر برای تقویت همکاری تجاری و اقتصادی ۲ کشور انجام گرفته، همچنان بسیاری از ظرفیت‌های دوطرف که می‌تواند مسیری برای تعاملات جدید را فراهم سازد، مغفول مانده است.

وی اظهار امیدواری کرد که در چهارچوب سفر هیات‌های اقتصادی و گفتگو‌های فعالان بخش خصوصی ۲ کشور، این ظرفیت‌ها به شایستگی معرفی شده و به فعلیت برسد.

توکلی زاده گفت: باور داریم که به منظور ایجاد یک شبکه تجاری موثر میان ۲ استان خراسان رضوی و خیبر پاکستان، باید دوطرف نیاز‌ها و ظرفیت‌های خود را احصا و اطلاع رسانی کنند، تلاش ما هم این است که توسعه تعاملات و همکاری موثر اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی ۲ استان تقویت شود.

رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی یکی از نقش‌های شاخص اتاق‌های بازرگانی را تسهیل گری برای توسعه مراودات اقتصادی با کشور‌های هدف و اقناع مسوولان دولتی برای گام برداشتن در این مسیر دانست.

رئیس اتاق بازرگانی خیبر پاکستان نیز در این دیدار به اسناد و تفاهم‌های همکاری ۲ کشور با محوریت تقویت مراودات تجاری اشاره و بیان کرد: ایجاد یک مسیر حمل و نقل جاده‌ای و ترانزیتی از پاکستان در مسیر خراسان رضوی و امتداد آن تا آسیای میانه و ترکیه، از ظرفیت‌هایی است که باور داریم در چهارچوب همکاری ۲ کشور و مطالبه بخش خصوصی آن‌ها میسر خواهد شد.

سیدجواد حسین کاظمی اظهار کرد: می‌دانیم مسیری که خیبر را از افغانستان به خراسان رضوی می‌رساند به مراتب سریع‌تر و ارزان‌تر از دیگر مسیر‌های موجود است.

وی با اشاره به کالا‌هایی که می‌تواند در پاکستان تولید و در بازار ایران عرضه شود، گفت: گوشت قرمز، ذرت و نهاده‌های دامی از تولیدات شاخص پاکستان است که می‌تواند از یک مسیر سریع و ارزان به استان خراسان رضوی وارد شود.

رئیس اتاق بازرگانی خیبر ادامه داد: هم اکنون ایران بخشی از نیاز خود به محصولات مزبور را از کشور‌های آمریکای جنوبی وارد می‌کند که با توجه به قرابت ۲ کشور، این ظرفیت وجود دارد تا تامین آن با هزینه کمتری از منطقه خیبر پاکستان انجام گیرد.

وی یکی از نیاز‌های شاخص منطقه خیبر پاکستان را نیز گاز ال‌پی‌جی (LPG) عنوان و بیان کرد: این گاز می‌تواند از طریق ایران تامین و صادر شود.

کاظمی اظهار امیدواری کرد که ۲ کشور ایران و پاکستان در مذاکرات تجارت آزاد به تفاهم لازم دست پیدا کنند تا موانع موجود از مسیر همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی ۲ کشور برداشته شود.

رشد صادرات کالا از خراسان رضوی به پاکستان

هرچند پاکستان در زمره کشور‌های اصلی و نخست هدف تجاری خراسان رضوی نیست، اما برنامه استان، توسعه مراوات با آن کشور بوده و هست و بنا بر دیپلماسی اقتصادی دولت برای توسعه این روابط برنامه ریزی لازم نیز انجام گرفته است.

خراسان رضوی با وسعت ۳۹۴ هزار و ۶۱۱ کیلومتر مربع، پنجمین استان پهناور کشور است که با ترکمنستان ۵۳۱.۶ کیلومتر و با افغانستان ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک دارد. این استان در مسیر تجارت خارجی با کشور‌های آسیای میانه قرار گرفته است و افغانستان نخستین هدف صادراتی و تجاری خراسان رضوی به شمار می‌رود.

این استان دارای پنج گمرک در مناطق "دوغارون، لطف آباد، باجگیران، سرخس و مشهد و ۲ بازارچه مرزی باجگیران و دوغارون است که مراودات داخلی و خارجی استان با کشور‌های دیگر از طریق این گمرک‌ها و بازارچه‌های مرزی انجام می‌گیرد.

از سوی دیگر کشور‌های برتر مقصد کالا‌های صادراتی کشور پاکستان آمریکا، چین، انگلستان، هلند، آلمان و امارات متحده عربی هستند. ایران در میان کشور‌های صادرکننده کالا به پاکستان جایگاه نوزدهم را به خود اختصاص داده است و حدود ۱.۲ درصد از نیاز وارداتی پاکستان را در سال ۲۰۲۲ تامین کرده است.

به گفته رئیس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، پاکستان ششمین مقصد صادراتی استان بوده و چند سالی است که برنامه‌های مختلفی برای توسعه صادرات کالا به این کشور در قالب اعزام یا پذیرش هیات‌های تجاری، شرکت در نمایشگاه ها، داشتن پاویون نمایشگاهی، برگزاری همایش‌های مشترک و افزایش سهم صادراتی ایران در تامین نیاز‌های کالایی آن کشور تدوین شده و در حال اجرا است.

محمدعلی امیرفخریان اظهار کرد: در این راستا امسال ۲ پاویون نمایشگاهی در شهر‌هایی مانند "کراچی" پاکستان توسط خراسان رضوی ایجاد شد، همچنین سه یا چهار هیات تجاری از پاکستان در این استان پذیرش شد که این هیات‌ها از این استان به اکسپو تهران اعزام شده و در آن شرکت کردند.

وی بیان کرد: براساس آخرین آمار در پنج ماهه نخست امسال ۲۸ میلیون دلار کالا از خراسان رضوی به کشور پاکستان صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن ۵۲ درصد و ارزش ۷۹ درصد افزایش داشته که این ارقام نشان دهنده ارتباط موثر با آن کشور در تعامل با فعالان بخش خصوصی و بخش دولتی پاکستان است.

امیرفخریان ادامه داد: پاکستان هفتمین کشور تامین کننده کالا‌های خراسان رضوی است به طوری که در پنج ماهه نخست امسال ۱۳ میلیون دلار کالا از آن کشور به این استان وارد شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشدی ۱۶ درصدی داشته است.

وی اقلام صادراتی خراسان رضوی به کشور پاکستان را انواع میوه ها، آهن آلات و کالا‌های صنعتی و عمده اقلام وارداتی از آن کشور به این استان را برنج، پنبه و میوه‌های گرمسیری ذکر کرد.

رئیس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: طبق هدفگذاری انجام گرفته تاکنون در توسعه مراودات تجاری با کشور پاکستان موفق بوده ایم و پیمان‌های منطقه‌ای دولت سیزدهم به توسعه این مراودات کمک شایانی کرده است.

تقویت مرز، لازمه توسعه صادرات به پاکستان

تجارت با کشور پاکستان از طریق مرز‌های میرجاوه، ریمدان و پیشین ایران انجام می‌گیرد و از آنجا که خراسان رضوی با آن کشور مرز مشترکی ندارد، تجارت خود با پاکستان را از مرز‌های مزبور انجام می‌دهد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی روند تجارت با کشور پاکستان را به ویژه در دولت سیزدهم مطلوب ارزیابی کرد و گفت: دیپلماسی اقتصادی دولت در ۲ سال اخیر گشایش‌های زیادی در ارتباط با کشور‌های همسایه از جمله پاکستان، تاجیکستان و قرقیزستان به دنبال داشته است.

کاظم شیردل اظهار کرد: هرچند صادرات کالا از خراسان رضوی به پاکستان از طریق مرز‌های جنوب شرق کشورمان به خوبی در حال انجام است، اما تجهیزات و زیرساخت‌ها در مرز‌های ایران نیاز به تقویت دارد تا سرعت صادرات کالا به آن کشور افزایش یابد.

وی بیان کرد: اقتصاد کشور رو به رشد است و پیش بینی می‌شود که از شرایط کنونی نیز بهتر شود، اما رسیدن به اعداد مطلوب در روابط تجاری با کشور پاکستان نیاز به مدیریت صحیح در مرز و از بین رفتن قوانین دست و پاگیر در مسیر صادرات است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با اشاره به دیپلماسی مطلوب دولت سیزدهم اظهار کرد: در دوره جدید سفارتخانه‌ها در کشور‌های دیگر پاسخگویی به فعالان اقتصادی را در اولویت کار خود قرار داده اند، بسیاری از موانع از مسیر ارتباطات تجاری با کشور‌های همسایه برداشته شده است، صادرکننده نیز تلاش می‌کند ارز را از محل صادرات وارد کشور و نیاز دولت را تامین کند.

شیردل به موانع ایجاد شده در مسیر صدور کالا به کشور پاکستان از سوی برخی از دستگاه‌های اجرایی مستقر در مرز اشاره کرد و گفت: می‌توان سرعت صادرات برخی کالا‌های تولیدی داخل کشور را به پاکستان افزایش داد که این مهم در کاهش قیمت تمام شده تولید برای طرف مقابل تاثیر زیادی دارد.

وی ایفای تعهدات ارزی به شکل کنونی را بزرگترین مانع در مسیر صادرات دانست و افزود: صادرکننده به دلیل تفاوت نرخ ارز ناگزیر به افزایش قیمت کالا می‌شود در حالی که کشور‌هایی مانند ترکیه رقیب اصلی ما در صادرات به پاکستان به شمار می‌روند و این در حالی است که لا توجه به قرابت‌های فرهنگی و مذهبی با کشور پاکستان، ایران باید رتبه برتر را در صدور کالا به آن کشور داشته باشد.

شیردل با اشاره به توسعه کشت فراسرزمینی برخی محصولات در پاکستان گفت: با توجه به بروز خشکسالی در خراسان رضوی می‌توان بسیاری از محصولات آب بر مانند چغندر، ذرت و هندوانه را در پاکستان به صورت کشت فراسرزمینی تولید کرد، اما هنوز بستر یا زیرساخت این کار به طور کامل تامین نشده است.

منبع: ایرنا