دختربچه با یک تی‌شرت و شلوارک لی، شالی کرم‌رنگ را طوری روی سر انداخته که مو‌های موج‌دارش دیده می‌شود. او شروع می‌کند به خواندن یک موسیقی مبتذل، اما پرطرفدار، ناگهان صحنه تغییر می‌کند و حجاب دخترک کنار می‌رود و لباسش می‌شود چیزی شبیه لباس‌های مجلسی زنان بزرگسال. او شروع می‌کند به آرایش صورت، بعد دستی برایش نوشیدنی می‌ریزد، مثلا شراب و کودک پابه‌پای آهنگ، حرکاتی را شبیه‌سازی می‌کند و....

این مضمون ویدئویی کوتاه است از تازه‌ترین تلاش یک پدر و مادر برای به‌نمایش‌گذاشتن فرزندشان در فضای مجازی. این کودک یکی از صد‌ها کودکی است که مجبورند به خواست بزرگ‌تر‌ها تن بدهند، مقابل دوربین بایستند، ترانه‌ای بخوانند، نمایشی بازی کنند، شیرین‌زبانی به‌خرجدهند و تصاویرشان بلافاصله سر از پیج‌های شخصی یا صفحات متعلق به پدر و مادرشان دربیاورد به این امید که هرچه بیشتر لایک بگیرد و دیده شود. با این‌که بار‌ها تاکید شده که این قبیل اقدامات، درواقع تولید کودکان کار نوین است، ولی همچنان خیلی از خانواده‌ها میل دارند فرزندانشان در فضای مجازی دیده شوند؛ حالا بهای این حضور چه چیزی خواهد‌بود برای‌شان اهمیت ندارد. بچه‌ها باید بچگی کنند و در دنیای پاک و شفاف خودشان سیر کنند، اما بزرگ‌تر‌هایی که به‌دنبال نام و نان هستند بچه‌ها را از دنیای زلال‌شان بیرون می‌کشند و به دنیای پرحرف‌وحدیث و مملو از حاشیه فضای مجازی پرتاب می‌کنند. این اقدام شاید کودک را به شهرت احتمالی یا خانواده را به ثروت احتمالی برساند، اما دنیای کودکی که در این میان قربانی می‌شود بهایی آنچنان گزاف دارد که محاسبه‌اش از توان اعداد و ارقام خارج است. اگر یکی از خطر‌هایی که در این فضا در کمین است نیز گریبان کودک را بگیرد که آن‌وقت زیانی که به کودک تحمیل شده به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه نیست. 
 
رهاشده در سبک زندگی ناسالم
کودکانی که نقش اصلی در عکس‌ها، ویدئو‌ها یا کلیپ‌های منتشرشده در فضای مجازی را بازی می‌کنند در ظاهر شاد و خوشحال و موفق به نظر می‌رسند درحالی‌که در پس پرده این ظواهر، کودکانی ایستاده‌اند که به یک سبک زندگی ناسالم هدایت شده و در معرض انواع خطرات قرار گرفته‌اند. کودکی که از خردسالی به داشتن رفتار‌های نمایشی ترغیب می‌شود با همین شیوه تفکر رشد می‌کند و کم‌کم می‌آموزد که باید همه چیز زندگی و شخص خودش را به نمایش بگذارد چراکه این نمایش یعنی هویت و بودن. اوهمچنین عادت می‌کند که با نظرات مردم زندگی کند و همیشه برای خوشایند آن‌ها و گرفتن تایید از دیگران تلاش کند؛ بنابراین انرژی او در کودکی و سپس در نوجوانی معطوف این حواشی می‌شود، به‌جای این‌که توانش برای آموختن و پربار شدن به کار گرفته شود. حس تفاخری که از لایک‌گرفتن و دیده‌شدن به افراد دست می‌دهد نیز برای کودکان مخرب است و قراردادن آن‌ها دراین مسیر چیزی جز تبدیل‌کردن آن‌ها به انسان‌هایی سطحی‌نگر نیست. همه این‌ها برش‌هایی از سبک‌زندگی غلط و ناسالم است؛ سبکی که عملا کودک را از راه درست زندگی دور می‌کند و زنگ شروع چالش هویت را به صدا درمی‌آورد. 

 بیشتربخوانید

• کودک کار فضای مجازی خسته‌تر از کودک کار خیابانی است

ویترینی از آسیب‌ها 
«ما بسیاری از فالوئر‌های خود در فضای مجازی را نمی‌شناسیم یا اگر ظاهرا آن‌ها را می‌شناسیم، این‌که آن فرد در ارتباط با کودکان چه رفتار و تمایلاتی دارد برای ما ناشناخته است؛ بنابراین انتشار عکس‌های کودکان در فضای مجازی می‌تواند کودک را تبدیل به سوژه برای افرادی کند که دچار اختلالات جنسی مثل پدوفیلیا هستند، زیرا برخی از این افراد گزینه‌های خود را از طریق فضای مجازی انتخاب می‌کنند.» این‌ها گفته‌های محمد وظیفه‌شناس، روان‌شناس است که سعی می‌کند با لحنی هشدارگونه به خانواده‌ها بقبولاند که فضای مجازی جای امنی برای کودکان نیست. جان کلام او این است که «کودک ممکن است با رفتار‌های ناصحیح ما به خطر بیفتد. این‌که عکس کودک‌مان را در پروفایل‌مان بگذاریم و در گروه‌هایی عضو شویم که نسبت به سلامت روان سایر اعضا اطلاعی نداریم شاید حس خوبی به ما به‌عنوان والد بدهد که کودکم زیباست، ولی خطراتی که کودک را تهدید می‌کند بسیار بیشتر از لذت چندثانیه‌ای است.» البته همه کودکانی که در فضای مجازی به کارِ گرفتن تایید و دیده‌شدن گمارده می‌شوند در تور بیماران پدوفیلیا نمی‌افتند، اما درعوض یکی از انواع آسیب‌ها قطعا دامنگیرشان می‌شود. فهرست این آسیب‌ها چنان پر و پیمان است که وهم‌انگیز جلوه می‌کند. این کودکان دچار حالتی می‌شوند که باعث می‌شود نسبت به اندام و چهره خود بیش از اندازه حساس شوند و همه تلاش‌شان در این جهت باشد تا نقص‌های ظاهری را برطرف کنند. همچنین آن‌ها وابستگی اعتیادآوری به دیده‌شدن و لایک‌گرفتن پیدا می‌کنند به‌طوری‌که اگر زمانی کمتر از قبل دیده شوند یا مورد نقد قرار بگیرند اعتمادبه‌نفس‌شان را از دست می‌دهند و به لحاظ روحی می‌شکنند. این‌ها جدا از اتفاق ترسناک «از بین رفتن حریم خصوصی» است؛ چالشی جدی که زندگی کودک را شبیه خانه‌ای بی‌دروپنجره می‌کند که هرلحظه در معرض دید، قضاوت و حتی تعرض دیگران قرار دارد. 

آسیب‌های حضور کودکان در فضای مجازی

خطر مشاهده یا تولید محتوا‌های نامناسب
ازبین‌رفتن حریم خصوصی کودک 
توجه بیش از اندازه به چهره و بدن
اعتیاد به فضای مجازی و افسردگی ناشی از آن
اختلال در یادگیری مهارت‌های اجتماعی
احتمال طعمه‌شدن و تهدیدات سایبری

منبع: روزنامه جام جم