شهردار سابق تهران معتقد بود «آلودگی هوا» و هیچ‌کدام از دیگر مُدهای حمل‌ونقل قابل مقایسه با خطوط تونلی پایتخت نیست؛خطوطی که می‌تواند میلیون‌ها سفرِ شهروندان تهرانی را میزبانی کند.

«ترافیک» در صدر مطالبات تهرانی‌هاست؛ چاره اما از نگاه حناچی توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی و برقی‌سازی ناوگان بود. وی عملکرد دوران خود را در حوزه توسعه ناوگان مثبت ارزیابی کرد اما گزارش روشنی در حوزه برقی‌سازی ارائه نکرد. حناچی اما منتقد شهردار فعلی است. 

تا چه اندازه اما این انتقادات به‌جا است؟ عملکرد 25 ماهه علیرضا زاکانی در حوزه برقی‌سازی ناوگان و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی، تا چه اندازه قابل مقایسه با کارنامه 30 ماهه پیروز حناچی در شهرداری تهران است؟

مترو؛ مهم‌ترین ابزار کنترل ترافیک

هیچ‌کدام از دیگر مُدهای حمل‌ونقل قابل مقایسه با خطوط تونلی پایتخت نیست؛ خطوطی که می‌تواند میلیون‌ها سفرِ شهروندان تهرانی را میزبانی کند. از دهه هفتاد ساخت و بهره‌برداری از نخستین ایستگاه‌های مسیر زیرزمینی پایتخت آغاز شد. خط 5 اولین مسیر متروی پایتخت بود که اسفندماه 1377 برای جابجای مسافران از تهران به کرج و بالعکس به‌بهره‌برداری رسید. قالیباف متروی تهران را با افتتاح 7 ایستگاه از خط 7 تکمیل کرد و تحویل شورای اصلاح‌طلبان داد.

این افتتاح‌ها چندان دوام نیاورد؛ همه ایستگاه‌های خط 7 با روی کار آمدن شورای پنچم به بهانه مشکلات مرتبط با ایمنی، تعطیل شد. تمام تلاش شهرداران منتخب این شورا در واقع تکمیل و بازگشایی هفت ایستگاه افتتاح‌‌‌شده در دوران قالیباف (میدان صنعت،دانشگاه تربیت مدرس (گیشا)، شهید نواب صفوی، کمیل، بریانک، میدان محمدیه و بسیج) و افتتاح ایستگاه‌های تقریباً آماده خط6 بود. روایت پیروز حناچی در این‌باره شنیدنی است.

وی می‌گوید: «حدود 40 کیلومتر به طول مترو اضافه کردیم؛ البته اولویت یکِ ما نبود. هر چند لازم بود و کلنگ خط ده را برای شروع زدیم و حدود 39 ایستگاه را به بهره‌برداری رساندیم. این ایستگاه‌هایی بودند که از قبل کارهای عمرانی‌شان انجام شده بود،اما ایستگاه آماده بهره‌برداری نبود. مثلاً هواکش‌ها آماده نبود و نازک‌کاری هم نشده بود. در دوره ما این ایستگاه‌ها تکمیل شد و درمجموع 39 ایستگاه در دوره ما به بهره‌برداری رسید.»

حناچی به‌صورت ضمنی اینکه این ایستگاه‌ها در زمان قالیباف قبلاً افتتاح شده بودند، را می‌پذیرد. با این وجود بالمجامله همین آمار را به‌عنوان دستاورد 30 ماهه پیروز حناچی یادداشت می‌کنیم. اما عملکرد 25 ماهه علیرضا زاکانی در حوزه مترو چگونه بوده است؟

افتتاح 14 ایستگاه متروی جدید و یک ایستگاه متروی پرند؛ 13 ورودی برای ایستگاه‌ها، به‌همراه 41 کیلومتر مسیر تونلی جدید. مهم‌ترین اقدام این دور از مدیریت شهری، پیگیری برای تأمین واگن‌های مترو است. بدیهی است ازدحام ایستگاه‌ها و کاهش سرفاصله قطارها، جز با تزریق واگن‌های جدید میسر نخواهد شد. جایی که آقای حناچی می‌گوید تنها موفق به وارد کردن 78 دستگاه واگن جدید شده است.

اما دوره جدید مدیریت شهری توانست در سفر به چین با پرداخت 15درصد پیش‌پرداخت لازم، قرارداد تأمین 791 دستگاه واگن را نهایی کند. واگن‌هایی که حدود یک‌سال دیگر وارد خطوط تونلی پایتخت شده و عملاً ظرفیت متروی تهران را دو برابر خواهد کرد. بعلاوه مسیر اورهال واگن‌های فرسوده نیز در جریان بوده و ماهی 6 رام قطار (5 قطار AC و یک قطار DCپلاس) تحویل مردممی‌شود.

اتوبوس؛ ساده، در دسترس و کار راه‌انداز

بیشترین آمار اتوبوس‌های پایتخت مرتبط با دوران شهرداری قالیباف است. وقتی در خیابان‌ها حدود 5000 دستگاه اتوبوس مشغول فعالیت بود. از این مقدار اما تنها حدود 1800 دستگاه اتوبوس فعال تحویل ششمین دوره مدیریت پایتخت شد. پیروزحناچی می‌گوید روی هم رفته 250 دستگاه اتوبوس جدید در دوران مدیریت او خریداری و به ناوگان پایتخت تزریق شده 500 دستگاه نیز اورهال شده‌ است.

آن‌طور که علیرضا زاکانی شهردار تهران می‌گوید، سربند اقدامات 25 ماه گذشته تعداد اتوبوس‌های فعال پایتخت به 3000 دستگاه رسیده است. حدود 670 دستگاه اورهال شده و این روند تا اورهال 500 دستگاه دیگر تا پایان سال ادامه دارد. هم‌چنین ظرف همین دو ماه گذشته، بیش از 200 دستگاه اتوبوس جدید (97 دستگاه از محل وزارت کشور، مابقی خرید شهرداری) به ناوگان اتوبوسرانی تهران اضافه شده است.

از قراردادهای جدید نیز نباید غافل شد؛ جایی که شهردار تهران از امضای قرارداد و پرداخت قسط اول برای خرید 3000 دستگاه اتوبوس جدید در تهران خبر داده است. ارزش ریالی مجموع این قراردادها حدود 28هزار میلیارد تومان است. گفته می‌شود تا1500 دستگاه از این مقدار، تا انتهای سال دست شهرداری را خواهد گرفت. هم‌چنین شهرداری تهران برای خرید 1000 دستگاه اتوبوس برقی هم از مجموعه‌های دانش‌بنیان داخلی قرارداد امضا کرده است.

آن‌طور که تشکری هاشمی رئیس کمیسیون عمران و ترافیک شورا گفته، حتی بیشتر از میزان مقرر در قرارداد، پیش‌پرداخت برایاتوبوس‌های برقی پرداخت شده و 50 دستگاه آن بزودی وارد خط جمهوری خواهد شد. هم‌چنین هرمزی معاون حمل‌ونقل وترافیک شهردار تهران از رایزنی‌ها برای واردات 1000 دستگاه اتوبوس برقی نیز از چین خبر داده است.

برقی‌سازی به کجا رسید؟

حناچی گزارش روشنی از موضوع برقی‌سازی ارائه نمی‌دهد؛ البته  آن را تجربه استفاده‌شده شهرهای مهم جهان و راهکار اصولی کنترل آلودگی هوا می‌داند. مثلاً چین که روزگاری قبل از سال 2000 از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود. با یک برنامه بلندمدت و با برقی‌سازی ناوگان (و البته ارتقای کیفیت نیروگاه‌ها) امروز به یک الگو برای دیگر کلانشهرهای جهان بدل شده است.

در مقابل در ششمین دوره مدیریت شهری اقدامات مؤثری بویژه برای فراهم کردن زیرساخت‌های برقی شهر فراهم شده است. آن‌طور که علیرضا زاکانی می‌گوید عملیات نصب جایگاه‌های شارژ خودروی برقی در نقاط مختلف دنیا آغاز شده و تا انتهای سال بعدبه 1700 ایستگاه شارژ در نقاط مختلف شهر با 5000 پورت شارژر خواهد رسید. زیرساخت مهمی که نقش اساسی برای ترغیب شهروندان در برقی‌سازی وسایل حمل‌ونقل خواهد داشت.

هم‌چنین شهرداری تهران برای تأمین 1000 دستگاه اتوبوس برقی، 50 هزار تاکسی برقی و 400هزار دستگاه موتورسیکلت برقی (بااولویت موتورهای کار) تفاهم کرده است. هم‌چنین در تفاهم با وزارت دفاع موضوع «سواپ باتری» برای موتورهای کار در حال اجرا است. به این ترتیب هزینه تمام‌شده هر موتورسیکلت برقی و هزینه‌های جانبی آن تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت. ازاتوبوس‌های برقی هم 50 دستگاه همین روزها وارد خط جمهوری خواهد شد.

در مدریت ترافیک و آلودگی، مسأله اساسی تنها تأمین زیرساخت نیست؛ اگرچه که مهم‌ترین موضوع است. در کنار این همه نباید ازمدیریت سفر و هوشمندسازی غلفت کرد. برای این موضوع نیز در ماه‌های اخیر در قالب راه‌اندازی کیف پول شهروندی و اپلیکیشن ویژه درخواست شاتل‌تاکسی یا پرداخت آنلاین مترو صورت گرفته است. اقداماتی که می‌تواند به مدیریت «تقاضای سفر» و به تبع کاهش ترافیک کمک کند.