دکتر فریبرز درتاج همزمان با روز نوجوان درباره اینکه چه بازه سنی را می‌توان دوره «نوجوانی» نامید؟، اظهار کرد: طبق تعریف فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشکی، نوجوانی حالت یا دوره رشد، از بلوغ تا بالیدگی (maturity) است که در افراد طبیعی، شروع آن همزمان با ظاهر شدن صفات جنسی ثانوی در حدود ۱۲ سالگی و ختم آن در حدود ۱۹ سالگی است که با محدوده سنی سازمان بهداشت جهانی (WHO) از نوجوانی، متناسب است.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در عین حال ادامه داد:، اما برخی متخصصان می‌گویند دوران نوجوانی که تا به حال تصور می­‌شد در ۱۹ سالگی به پایان می‌رسد، اکنون از سنین ۱۰ تا ۲۴ سالگی طول می‌کشد. مراحل آن نیز شامل، نوجوانی اولیه Early Adolescence (سنین ۱۰ تا ۱۳)، نوجوانی میانی Middle Adolescence (سنین ۱۴ تا ۱۷) و نوجوانی پایانی Late Adolescents (سنین ۱۸ تا ۲۴) می‌شود.

نوجوانی؛ دوره‌ای که از ۱۰ تا ۲۴ سالگی طول می‌کشد

وی ادامه داد: درواقع این دسته از متخصصان معتقدند تعریف سن، اختیاری است، اما تعریف فعلی از نوجوانی بیش از اندازه محدود است و در عصر حاضر سنین بین ۱۰ تا ۲۴ سالگی، نوجوانی را بهتر تعریف می‌کند. در مقاله‌ای که در نشریه سلامت کودکان و نوجوانان لَنسِت (Lancet) نیز منتشر شده است، محققان این عقیده را مطرح کرده‌اند که تعریف اولیه نوجوانی (۱۲ تا ۱۹ سال) باید تغییر کند تا قوانین مربوط به آن، قوانین مناسب­‌تری باشند.

«سن» روش مناسبی برای تعریف دوران نوجوانی نیست

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران تصریح کرد: همچنین از نظر بسیاری از روانشناسان هم، سن روش مناسبی برای تعریف دوران نوجوانی نیست. سن اغلب برای ارزیابی و مقایسه تغییرات بیولوژیکی (به عنوان مثال بلوغ) که نسبتا جهانی است، مناسب است و برای دوران نوجوانی که دوران گذار از کودکی به بزرگسالی است و محدود به تغییرات فیزیولوژیک و بدنی نمی‌شود، کاربردی ندارد.

به گفته درتاج، رشد در نوجوانی در سه سطح زیستی یا فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی روی می­‌دهد که هر سه این مولفه‌ها با یکدیگر رابطه نزدیکی دارند.

پایان دوره نوجوانی زمانی است که نوجوان امتیازات ویژه افراد بالغ را کسب می­‌کنند

این استاد دانشگاه توضیح داد: از نظر «فیزیولوژیکی» شروع نوجوانی با آخرین شتاب­گیری رشد استخوان­‌بندی و آغاز رشد جنسی همراه است. از نظر «روانی» شروع نوجوانی با تسریع رشد شناختی و شکل­‌گیری ویژگی­‌ها و صفات شخصیتی و از نظر «اجتماعی» با آماده شدن برای نقش جوانی و بزرگسالی مشخص می­‌شود. در واقع پایان این دوره زمانی است که نوجوان امتیازات ویژه افراد بالغ را کسب می­‌کنند و این مولفه‌ای است که زمان، مقدار و کیفیت آن در جوامع مختلف متفاوت است.

وی در عین حال خاطر نشان کرد: البته باید توجه داشت که تفکیک بین بلوغ (puberty) که یک فرآیند تغییر فیزیکی است با نوجوانی که یک فرآیند تغییر روانی است، اهمیت دارد. در مطلوب‌ترین شرایط این دو فرآیند به صورت همزمان روی می­‌دهند، در غیر این صورت نوجوان ناگزیر به مدارا با استرس­‌ها و مشکلات اضافی است.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران معتقد است که در دوره نوجوانی، نوجوانان از اشکال مختلفی از مشکلات روانشناختی، اختلال عملکرد‌ها و درگیری­‌ها رنج می­‌برند.

نیمی از اختلالات روانی قبل از سن ۱۴ سالگی شروع می­‌شود

درتاج با بیان اینکه براساس اعلام سازمان­‌های مربوط به بهداشت روانی به ازای هر پنج نوجوان بالغ یک اختلال روانشناختی قابل تشخیص است، درباره آمار‌های موجود درباره اختلالات روانشناختی نوجوانان، بیان کرد: همچنین بر اساس آمار جهانی، از هر نوجوان حداقل یکی از آن‌ها با یک مشکل رفتاری روبرو است که این رقم در واقع ۲۰ درصد نوجوانان را شامل می‌شود. همچنین نیمی از اختلالات روانی قبل از سن ۱۴ سالگی و حدود ۷۵ درصد از اختلالات روانشناختی که در بزرگسالان وجود دارد، از سن ۱۴ سالگی شروع می­‌شود.

این روانشناس تاکید کرد: مطالعات انجام شده در کانادا و ایالات متحده نشان داده، سلامت روان در بین نوجوانان یک مساله جدی در بهداشت عمومی و روانی است. عدم توجه به بهزیستی روانی نوجوانان، در این مرحله مهم اجتماعی شدن، ممکن است منجر به عواقب جبران ناپذیری در سلامت روان شود که ممکن است در طول زندگی باقی بماند و از ظرفیت بهره­‌وری اقتصادی-اجتماعی جوامع بکاهد، از این رو محققان سعی کرده­‌اند از بسیاری جهات عملکرد روانشناختی را تعریف کنند. با این حال، درک عملکرد روانشناختی در نتیجه درک اختلالات عاطفی و رفتاری متناسب با شرایط درونی و بیرونی است.

افسردگی، اضطراب و استرس و اختلال خوردن از جمله شایع‌ترین اختلالات روانشناحتی دوران نوجوانی

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه شایع‌ترین اختلالات روانشناختی که نوجوانان با آن‌ها درگیر هستند، چیست؟، عنوان کرد: از شایع‌ترین اختلالات‌روانشناختی در دوران نوجوانی می­‌توان به افسردگی، اضطراب، استرس و اختلال خوردن اشاره کرد. گزارشی از انجمن روانشناسی آمریکا نشان داد که ۹۱ درصد از نسل نوجوان علائم جسمی یا عاطفی استرس یا اضطراب و افسردگی را تجربه کرده­‌اند.

به گفته وی، افسردگی در بین نوجوانان متداول است و روانپزشکان و روانشناسان در طی مطالعات دقیق، در مورد آن به خانواده‌­های دارای نوجوان هشدار داده‌­اند.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران افزود: خودکشی نیز در بین نوجوانان شایع است، اما افکار مربوط به خودکشی موسوم به ایده خودکشی رایج­‌تر از خود خودکشی است که نیاز به ارزیابی فوری سلامت روان دارد. اضطراب نیز اغلب خود را به صورت اختلالات خلقی و اختلالات رفتاری مختل کننده و علائم جسمانی مانند خستگی یا خستگی مزمن، سرگیجه، سردرد و درد شکم یا قفسه سینه نشان می­‌دهد.

اختلالات خوردن در دختران نوجوان رایج‌تر است

درتاج با بیان اینکه اختلالات خوردن، به ویژه در دختران نوجوان رایج است که می­‌تواند برای سلامت جسمی نیز تهدید کننده باشد، بیان کرد: برای مثال در اختلال پرخوری یا پراشت‌هایی عصبی نوجوان برای کاهش فشار ناشی بعد از خوردن غذا، رفتار‌های جبرانی­ مانند استفراغ تعمدی، ورزش‌کردن بیش‌ازحد، مصرف دارو‌های ملین و ... انجام می­‌دهند که می­‌تواند بسیار آسیب زننده باشد. پزشکان اغلب می­‌توانند این مشکلات را تشخیص دهند. آن‌ها می­‌توانند به نوجوانان توصیه‌های عملی ارائه دهند و در صورت لزوم، نوجوانان را ترغیب به پذیرش معالجه توسط متخصصان کنند.

بنابر اظهارات این استاد دانشگاه، اختلالات فکری نیز در نوجوانان شایع است؛ در آن فرد در تشخیص فانتزی و واقعیت که به آن اختلالات روانی نیز گفته می­‌شود، مشکل دارد که اسکیزوفرنی و اختلال اسکیزوافکتیو نمونه­‌هایی از اختلالات تفکر هستند.

این روانشناس با اشاره به اینکه عوامل مختلفی نوجوانان را مستعد اینگونه رفتار‌ها و مشکلات می‌کند، اظهار کرد: در سطح فردی، کسانی که از توانایی­ خود آگاهی ندارند، کسانی که عزت­ نفس پایینی دارند، کسانی که در گروه‌های منفی همسالان عضویت دارند و کسانی که تعهد مدرسه‌ای ضعیفی دارند می‌توانند این مشکلات را بروز دهد. در سطح خانوادگی و اجتماعی نیز عواملی نظیر فرآیند ناقص جامعه‌پذیری در خانواده، کنترل و نظارت والدینی ضعیف مانند والدینی که از محل نوجوانان خود بی‌خبرند، روابط سرد عاطفی بین اعضای خانواده، گسیختگی خانوادگی، شکاف نسلی بین فرزندان و والدین، ارتباط والد ـ فرزندی ضعیف، فقدان حمایت خانوادگی، پایگاه پایین اقتصادی و اجتماعی خانواده، کاهش تعلق خاطر به مدرسه، بی‌اعتقادی به هنجار‌های رسمی مدرسه، مشارکت نکردن در فعالیت‌های مدرسه و گروه همسالان، کارایی نداشتن مدرسه، ضعف رسانه‌های جمعی و خانواده در جامعه‌پذیر کردن و کنترل نوجوان، روحیه کنجکاوی نوجوانان و ابهام هویتی همه می­‌توانند زمینه‌ساز ایجاد رفتار‌ها و مشکلات در نوجوان باشند.

وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه خانواده یکی از ارکان جامعه محسوب می­‌شود که تمام سعادت­‌ها و شقاوت­‌های انسان از آن جا آغاز می­‌شود، خطاب به والدین تاکید کرد: شما می­‌توانید والدین کنترل­گری باشید و با این سبک فرزندپروری باعث ایجاد فاصله خودتان و نوجوانتان شوید، ولی به یاد داشته باشید که آن‌ها دیگر بچه نیستند. در عین حال، آن‌ها ممکن است راهی برای انتخاب صحیح نداشته باشند؛ بنابراین آن‌ها را به عنوان والدین راهنمایی کنید، اما هرگز برای آن‌ها تصمیم نگیرید. خانواده­‌ها زمانی می­‌توانند به وظیفه خود عمل کنند که در زمینه فرزندپروری، طرز رفتار، برخورد و تربیت نوجوان خود آگاهی کامل داشته باشند و دارای سبک فرزندپروری قاطع باشند، چون در این سبک احتمال گرایش فرزندتان به سمت آسیب­‌های اجتماعی کمتر و احتمال داشتن یک فرزند سالم از نظر روانی و جسمی بیشتر است.

منبع: ایسنا