توپ، تانک، صدای بی‌وقفه تیراندازی، خطر سقوط شهر و جمعیت زیاد دشمن نتوانست در اراده محمدحسین خللی ایجاد کند، تانک رژیم بعثی که سر راهش از روی پیکر شهدا رد می‌شد و هر ازگاهی جمعیت مدافعان شهر را هدف قرار می‌داد، محمدحسین سیزده ساله داستان واقعی ما شجاع بودن را از مادر و پدرش یاد گرفته بود، به این فکر می‌کرد چگونه می‌تواند با این جسم کوچکش جلوی تانک را بگیرد، «محمدحسین فهمیده» نگاهی به دستانش کرد و اصلاً مردد نماند، بسم‌الله‌ای زیر لب گفت و در عرض چند ثانیه با قدم‌های ثابت خودش را به زیر تانک انداخت و بعد هم صدای انفجار و به شهادت رسیدن نوجوان ایرانی!

حال ۴۳ سال از هشتم آبان‌ماه سال ۱۳۵۹گذشته است، اینجا ایران است و سراسر این مرز و بوم پر از نوجوانی‌هایی است که برای آینده‌ای بهتر روز را به شب می‌رسانند. درست است که دیگر از آن روزهای آتش و دود و حماسه خبری نیست، آیا نوجوان‌های امروز هم می‌توانند شجاع باشند، آیا آن‌ها می‌توانند در بزنگاه‌های سخت زندگی‌شان رفتاری از سر شجاعت از خودشان نشان دهند،‌ اصلاً چگونه والدین می‌توانند صفت شجاع بودن را به فرزندشان از دوران کودکی آموزش دهند تا در دوره نوجوانی ثمره آن نمود پیدا کند.

از دوران کودکی بذر شجاعت پاشیده می‌شود

نوجوانان امروز که در دوران کودکی‌شان کارتون‌هایی با محوریت مرد عنکبوتی، بنتن، بتمن و غیره را زیاد دیده است، چه الگوی جایگزینی برای شجاع بودن دارد، این‌ها چالش‌هایی است که والدین نوجوانان با آن روبرو هستند، برای همین به سراغ «حجت‌الاسلام صادق مجیدی»؛ کارشناس خانواده رفتیم تا او از راهکارهایش برای ما در این زمینه بگوید.

شجاع کسی است که ...

البته قبل از اینکه راهکارهای این کارشناس خانواده را بخوانیم، بگذارید ببینیم «شجاعت» به چه معناست؟ در واقع به چه کسی شجاع گفته می‌شود؟

«شجاعت» یکی از فضائل نفسانی و اخلاق پسندیده است که از قوت قلب در مواجهه با دشمن یا تحمل دشواری‌ها خودش را نمایان می‌سازد، البته علمای علم اخلاق «شجاعت» را به استقامت هم تعریف کرده‌اند. علم روانشناسی هم «شجاعت» را معیاری برای تشخیص می‌داند که یک فرد چقدر توانایی با چالش‌های جسمی و  روانی را دارد. با این وجود شجاع بودن یک فضیلت در مکتب اسلام شناخته می‌شود،‌ چنانچه در قرآن کریم به صراحت فرد شجاع را مورد تعریف و تمجید قرار داده است: «اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَاَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ»؛  البته خدا آن مؤمنان را که در صف جهاد مانند سد آهنین همدست و پایدارند، بسیار دوست می‌دارد.

بیشتربخوانید

• نحوه تربیت کودک مسئولیت پذیر + موشن گرافیک

چگونه ترس فرزندمان به شجاعت ختم شود؟

بگذارید به بحث اصلی برگردیم و آن چالش شجاع بودن فرزندمان در دوران کودکی و نوجوانی است؟ شاید ما والدین از نزدیک ترس از تاریکی، ترس از اسباب‌‌بازی خاص، ترس از بازی‌های هیجان‌انگیز در شهربازی، ترس از تنهایی، ترس از دکتر و آمپول، ترس از یک سگ بزرگ و ترس از ارتفاع فرزندمان را لمس کرده‌ایم. در این شرایط چگونه می‌توان به فرزندمان کمک کنیم تا او بر ترسش غلبه کند و شجاعت خودش را بروز دهد؟

در ابتدا لازم است بدانیم در این شرایط شجاعت چه مراتبی دارد که آن را از فرزندمان انتظار داریم؟

از منظر روانشناسی «شجاعت» شامل مواردی نظیر قدرت بدنی، استقامت، استقامت ذهنی و نوآوری می‌شود، پس می‌توان گفت افرادی که اضطراب بالایی دارند،‌ اغلب شجاعت کم‌تری دارند.

زمانی می‌شود که فرزندمان ترسش از موردی را اعلام می‌کند، در این لحظه این جملات طلایی شما موجب می‌شود شجاعت او پرورش یابد: من می‌دانم تو چقدر شجاع هستی! من تو را یکی از شجاع‌ترین افراد می‌شناسم. حتی ممکن است به او بگویید گاهی اوقات مسائلی پیش می‌آید که در همان لحظه باید تصمیم بگیری چه کاری را انجام دهی و من هم در پیش تو نباشم، مهم تصمیم درستی است که در آن شرایط می‌گیری.

حضور در مناطق راهیان نور شجاعت را در فرزندمان تقویت می‌کند

«والدین» خط مقدم تثبیت شجاعت در فرزندانشان هستند

حجت‌الاسلام مجیدی البته معتقد است فرزندی می‌تواند شجاع باشد که الگوی عینی او هم شجاع باشد، در اینجا او «والدین» را خطاب مستقیم قرار می‌دهد و بیان می‌کند:‌ در نزد کودک یا نوجوانتان هر کاری را انجام دهید که برای او بی‌نظیر باشد، به طور مثال در زمان‌هایی که ترس، اندوه یا عصبانیت بر شما هجوم می‌آورد با فرزندتتان صحبت کنید و از کارهایی که می‌توانید انجام دهید بگویید که می‌توان با انجام چنین کاری شجاع بودن را نشان داد.

وقتی فرزند شما ترسش را بروز می‌دهد و برای شما تعریف می‌کند، خوب به سخنانش گوش بدهید، با او همراهی کنید، اجازه دهیم فرزندمان با نگاهی واقعه‌گرایانه علت ترسش را پیدا کند و سپس با همدیگر به دنبال راهی برای مبارزه با ترسش بگردید، در اینجا هم قدم به قدم با فرزندتتان همراهی کنید. البته هر چقدر این کودک بر سن‌های عمرش افزوده می‌شود و به مرحله نوجوانی قدم می‌گذارد طبیعی است نوع ترسش هم متفاوت باشد.

مانند ترس از تغییر مسیر، تغییر یک مکان خاص و از همه مهم‌تر تغییر گروه دوستی (گروه‌های دوستی که می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد) یا کسب تجربه‌های جدید زندگی اجتماعی که نیاز به تجربه‌های جدید برای ورود به اجتماعی بزرگ‌تر را دارد، کافی است همراه با آگاه‌سازی به او دلگرمی بدهید که با فکری می‌تواند جلو برود که کمی شجاعت در پشت آن باشد، مانند شجاعت در «نه» گفتن در برابر خواسته‌های نامعقول و مخاطره‌آمیز.

بهترین‌راه برای تربیت یک فرزند شجاع

شوخی یک نوجوان ایرانی با اسیر عراقی

حال اگر قرار است فرزند ما مرام و تربیت دینی داشته باشد، شجاع بودن او را چگونه زنده کنیم؟

حجت‌الاسلام مجیدی می‌گوید: بهترین و مطمئن‌ترین راه برای اینکه فرزندمان را شجاع، حماسی و جسور تربیت کنیم این هست که فرزندمان را هر چه بیشتر با فرهنگ ایثار، شهادت، دلاوری و شجاعت آشنا کنیم که مصداق کامل آن را می‌توانیم در واقعه عاشورا ببینیم.

او درباره مصادیق الگوی شجاعت به نوجوانان می‌افزاید: شخصیت حضرت قاسم بن الحسن (ع) می‌تواند برای نوجوانان ما الگوی شجاعت، دلاوری و حماسه‌سازی باشد، آنجا که برای تحقق آرمان‌های مقدس خودش حتی مرگ در راه خدا را شیرین‌تر از عسل می‌بیند و با وجود آنکه ۱۳ سال بیشتر ندارد، اما وقتی در مقابل دشمنان خدا و دین قرار می‌گیرد، مانند دلاوران جنگی رجز می‌خواند و با شجاعت تمام به لشکر دشمن حمله می‌کند. او با همان سن کم شمار زیادی از افراد دشمن را به هلاکت می‌رساند و در نهایت به مقام رفیع شهادت می‌رسد.

مانع اول شجاع بودن فرزندتان را کشف کنید

حجت‌الاسلام مجیدی البته راهکاری دیگر مطابق با شرایط روز دارد و می‌گوید: خواندن زندگینامه شهدای نوجوان هشت سال دفاع مقدس که برای دفاع از اسلام و دفاع از خاک و ناموسشان در سنین کم راهی جبهه جنگ شدند و با دلاوری و شجاعت ، حماسه آفریدند و به مقام رفیع شهادت رسیدند، می‌تواند بر تقویت صفت شجاعت مثمر ثمر باشد،‌ البته در کنار این مسائل توجه به این موضوع ضروری است که بعضی از والدین با رفتارهای اشتباه خود مانع این می‌شوند که فرزندانی شجاع، دلاور و مسؤولیت‌پذیر تحویل جامعه داده شود! زیرا پدر و مادرهایی که سر هر مساله کوچکی فرزندشان را تحقیر و سرزنش می‌کنند و با مقایسه فرزند نوجوانشان با فرزندان دیگر اقوام، اعتماد به نفس فرزندشان را له می‌کنند و قدرت ریسک‌پذیری و شجاعت در عمل فرزندشان را به حداقل می‌رسانند.

۴ جایی که شجاعت  فرزندمان می‌تواند متبلور شود

درباره مفهوم شجاعت در روانشناسی گفتیم، اما حال ببینیم «شجاعت» در مکتب اسلام در چه مواردی بروز و ظهور دارد و این شجاعت در کجای زندگی فرزندمان در زندگی حال و آینده‌اش به کار می‌آید؟

۱- غلبه بر دشمن

این نوع شجاعت در میدان جنگ و یا نظیر آن مانند مسابقه خودش را نشان می‌دهد: «... إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ...»؛ به درستی که خدا او را بر شما برگزید و در دانش و توانایی او را افزونی بخشید.

۲- غلبه بر نفس اماره

اینکه انسان در وانفسای زندگی‌اش بتواند در مواجهه با اغواهای دنیایی، به دستورات الهی پایبند باشد، بی‌دلیل نیست که رسول خاتم (ص) می‌فرمایند: «أشجَعُ النّاسِ مَن غَلَبَ هَواهُ»؛ شجاع‌ترین مردم کسی است که بر هوای نفسش چیره شود.

۳-غلبه بر مشکلات

همیشه قرار نیست دنیا بر وفق مراد ما باشد، برخی حوادث و رخدادها بر اساس سنت و آزمایش الهی رخ می‌دهد و در اینجا این شجاعت است که می‌تواند ما را سربلند بیرون بیاورد، این مورد هم به صراحت در قرآن کریم آمده است که «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ، وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَلَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ»؛ آیا مردم چنین پنداشتند که به صرف اینکه گفتند ما به خدا ایمان آورده‌ایم، رهایشان کنند و بر این دعوی هیچ امتحان نکنند؟ و ما امت‌هایی را که پیش از اینان بودند، به امتحان و آزمایش آوردیم تا خدا دروغ‌گویان را از راست‌گویان کاملاً معلوم کند.

۴- غلبه بر صفات زشت 

این نوع مرتبه شجاعت بالاتر از همه مراتب دیگر است که کسب آن با فضل و رحمت الهی شامل حال ما می‌شود. شجاعتی که می‌تواند از کودکی در نهال سرشت فرزندمان شکل بگیرد، سپس در دوران نوجوانی و جوانی همراه او باشد و در نهایت یک باقیات الصالحات برای ما والدین در دنیای عقبی باشد.

منبع: فارس