سیل سال ۹۸ بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد ریال به زیرساخت‌های لرستان خسارت زد و نشان داد زیرساخت‌های این استان در حوزه مهار سیلاب از سد گرفته تا طرح‌های آبخیزداری چندان قوی نبوده است که متحمل این حادثه با این حجم از خسارت شد.

در حالیکه این سال‌ها برخی از کارشناسان و مردم بر احداث سد‌ها در استان تمرکز کرده اند که اجرای این طرح‌ها هم، زمان بر و هم نیازمند اعتبارات هنگفت می‌باشد که به طور معمول در لرستان محروم انجام نشده است.

اما در میان هیاهوی ضرورت احداث سد که البته به جای خود درست و یک مطالبه منطقی است، اقدامات آبخیزداری با وجود همه مشکلات مالی و گاهی معارضان محلی، به خوبی پیش رفته و سازه‌های آبخیز و آبخوان داری به مثابه یک تیر برای ۲ نشان مهار سیل و ذخیره آب اجرا شده است.

نخستین باری که اهمیت طرح‌های آبخیزداری در لرستان بر همگان آشکار شد پس از سیل سال ۹۸ بود، با وقوع سیل دیگری در فروردین امسال، سازه‌های آبخیز در شمال شهر خرم آباد، علاوه بر مهار سیلاب، ۲۰ میلیون متر مکعب آب را ذخیره کردند و به این شکل بارش‌های سیل آسا به خوبی کنترل شد.

لرستان با مساحت ۲ هزار و ۸۳۰ هزار هکتار در بخش میانی زاگرس قرار گرفته و از کل مساحت استان یک هزار و ۲۰۰ هزار هکتار در حوضه آبریز سد دز و کارون بزرگ و بیش از یک هزار و ۶۰۰ هزار هکتار نیز در حوضه آبریز سد کرخه واقع شده و کمتر از ۴۰ هزار هکتار نیز در حوضه آبریز گلپایگان واقع است.

میزان فرسایش خاک در لرستان به علت کوهستانی بودن، شیب بالا و سازند‌های آسیب پذیر در برخی از نقاط، سه برابر متوسط کشور است که همین امر، لرستان را مستعد بروز سیل کرده و انجام اقدامات آبخیزداری از اصلی‌ترین راه‌های پیشگیری از فرسایش خاک و صد البته بروز سیل محسوب می‌شود.

بیش از ۵۰۰ نقطه سیل خیز در لرستان شناسایی شده است که عملیات‌های آبخیزداری در حوضه‌های مختلف اجرا شده و طی ۲ سال اخیر فعالیت‌های آبخیزداری مثمر ثمری برای جلوگیری از تجربه تلخ خسارت ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی سیل ۹۸ و البته پیشگیری از هدررفت رواناب‌ها در دستور کار بوده است.

شناسایی بیش از ۵۰۰ نقطه سیل خیز در لرستان

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان فرسایش و رسوب خاک به طور متوسط در ایران ۱۶.۷ تن در هکتار می‌باشد در حالیکه این رقم در برخی مناطق این استان به ۷۰ تن در هکتار رسیده است.

حسین میرزایی می‌گوید: متوسط فرسایش خاک در لرستان ۲۵ تن در هکتار است، اما در برخی نواحی به ۵۰ و مناطقی مانند نوژیان به ۷۰ تن در هکتار هم افزایش یافته است که این رقم بیانگر مستعد بودن استان برای بروز سیلاب و ضرورت اجرای طرح‌های آبخیزداری می‌باشد.

وی با اشاره به شناسایی ۵۲۲ نقطه سیل خیز در استان تاکید کرد: آبخیزداری مجموعه عملیاتی است که بر اساس اصول مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز به منظور حفاظت از منابع آب و خاک اجرایی می‌شود و در آبخوان‌داری نیز با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصه‌های آبخوان از بروز سیلاب‌های مخرب جلوگیری و موجب احیای منابع آب و خاک می‌شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان افزود: اجرای پروژه‌های آبخیزداری علاوه بر جلوگیری از سیل، ذخیره آب و تغذیه سفره‌های زیر زمینی، آثاری از جمله بهبود اشتغال، ارتقای سطح درآمد روستاییان و آبخیزنشینان وافزایش ارزش تفرجگاهی مناطق تحت پوشش را به دنبال دارد.

ذخیره ۵۳۰ متر مکعب آب در هر هکتار عملیات آبخیزداری

میرزایی اظهار داشت: هر هکتار عملیات آبخیزداری به طور متوسط منجر به ذخیره ۵۳۰ متر مکعب آب، بین ۲ تا ۹ تن در هکتار کنترل فرسایش خاک، جذب ۵.۵ تن رسوب و تولید ۱۲۰ کیلوگرم علوفه می‌شود.

وی یادآور شد: طی سال‌های ۹۷ تا ۹۹ از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با اولویت اجرای عملیات آبخیزداری بیش از یک هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال به لرستان اختصاص یافت، آبخیزداری در بیش از ۷۰ حوضه آبخیز انجام و بیش از ۱۱۰ میلیون متر مکعب آب استحصال شد که سد مستحکمی در مقابل خسارات سیل شد، همچنین در ۲ سال گذشته نیز اقدامات مستمری برای این حوزه در لرستان صورت گرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان بیان کرد: در مجموع ۶۲۰ هزار هکتار اجرای عملیات آبخیزداری، آبخوانداری و پخش سیلاب با هدف مهار سیلاب در استان انجام شده که حجم سازه‌های عملیات کنترل فرسایش، سیل و رسوب در سطح فوق بیش از ۲۰۰ میلیون متر مکعب است.

میرزایی اضافه کرد: انجام ۱.۵ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در جنگل‌ها و مراتع این استان ضروری بوده که تاکنون ۶۲۰ هزار هکتار آن اجرا و انجام این عملیات در سطح ۸۸۰ هزار هکتار دیگر ضروری است.

انجام ۱۲ هزار هکتار آبخیزداری در سال جاری

معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان نیز   می‌گوید: ۱۲ هزار و ۷۵۶ هکتار عملیات آبخیزداری با حجم کنترل ۳۲ میلیون مترمکعب سیلاب از ابتدای امسال تاکنون در استان اجرا و موجب تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، کنترل سیل و رسوب در استان شده است که منجر به کنترل و جمع آوری آب‌های حاصل از بارش‌های امسال می‌شود.

مجید سپهوند افزود: سال گذشته نیز ۴۱ هزار و ۷۵۰ مترمکعب عملیات آبخیزداری و آبخوان داری در استان انجام شد و اکنون نیز ۱۰ پروژه با اعتبار ۲ هزار و ۸۵۰ میلیارد ریال با حجم سازه ۱۸۲ هزار و ۶۰۰ متر مکعب در سطح ۱۳۰ هزار و ۵۰۰ هکتار از حوضه‌های آبخیز استان در دست انجام است.

وی تصریح کرد: ۱۴ پروژه از امسال و سال‌های قبل با اعتبار ۲ هزار و ۴۴۲ میلیارد ریال و حجم سازه ۷۸ هزار و ۳۵۰ مترمکعب نیز در سطح ۲۰۶ هزار و ۳۰۰ هکتار از حوضه‌های آبخیز استان تا پایان امسال تکمیل و بهره برداری می‌شود.

معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان افزود: اجرای عملیات بیولوژیکی و بیومکانیکی نیز با مشارکت‌های مردمی و مدیریتی در قالب طرح‌های مطالعاتی آبخیزداری در سطح ۳۳ هزار هکتار از محل اعتبارات ملی و استانی تا پایان سال ۱۴۰۲ اجرا خواهد شد و همچنین چهار طرح مطالعاتی در سطح ۲۱ هزار هکتار به مبلغ یک هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال نیز در دستور کار است.

انعقاد تفاهم نامه انجام یک میلیون هکتار آبخیزداری

به گفته مدیرکل دفتر پژوهش‌های مدیریت بحران کشور ۹۰ میلیون هکتار از عرصه‌های طبیعی کشور نیازمند اجرای طرح آبخیزداری است که این اقدام در سطح ۳۰ میلیون هکتار از این عرصه‌ها طرح آبخیزداری آغاز شده است.

تفاهم نامه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری در سطح یک میلیون هکتار از منابع طبیعی لرستان نیز با اعتبار ۳۵ هزار میلیارد ریال مهرماه امسال منعقد شد.

در اجرای این قرارداد، طرح آبخیزداری و آبخوان داری استان توسط منابع طبیعی در مدت ۳۶ ماه با استفاده از ظرفیت حداکثری قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) عملیاتی خواهد شد و سالانه یک میلیارد متر مکعب از حجم رواناب و بارش‌های استان کنترل و استحصال آب انجام می‌شود.

با اجرای این توافقنامه طی سه سال و اجرای آن در سطح یک میلیون هکتار از اراضی ملی استان، حداقل ۱۰ درصد کنترل سیل، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و افزایش دبی قنوات، چاه‌ها و چشمه‌ها محقق خواهد شد.

۶۵۹ شهر کشور در معرض سیلاب شدید/ نیاز اعتباری بیش از هفت هزار میلیارد ریالی برای آبخیزداری

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی کشور نیز هشتم آبان ماه جاری در همدان گفته است ۲۸ درصد اراضی کشور در معرض سیلاب شدید است که تعداد ۶۵۹ شهر را در بر می‌گیرد و این در حالی است که افزایش میزان مصرف منابع زیرزمینی موجب بروز فرونشست‌ها در کشور به میزان ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر شده است.

به گفته حمید نوری در سال‌های اخیر تاکید بر اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری با هدف تامین امنیت زیستی، غذایی و انرژی کشور بوده است و با توجه به تغییرات اقلیمی، مخاطرات طبیعی و وسعت ۱۳۴ میلیون هکتاری عرصه‌های منابع طبیعی باید نسبت به انسجام بین بخشی، تخصیص اعتبارات لازم، وضع قوانین جامع، تصویب لایحه آبخیزداری و توجه به ارزش اقتصادی جنگل‌ها و مراتع با هدف پیش نیاز‌ها و الزامات اجرای مناسب عملیات آبخیزداری توجه شود.

وی تصریح کرد: تاکنون در ۹۰ میلیون هکتار از اراضی کشور عملیات آبخیزداری انجام نشده که با توجه به وسعت این عرصه، توجه و اعتبار ویژه‌ای برای پوشش سطح یاد شده می‌طلبد به نحوی که هفت هزار و ۳۹۰ میلیارد ریال برای اجرای عملیات آبخیزداری نیاز است.

بدون شک آبخیزداری یکی از سد‌های مهم و موثر در مقابله با سیلاب است که علاوه بر رام کردن جریان آب، موجب ذخیره آب نیز می‌شود و رواناب‌هایی را که احتمال تبدیل شدن به سیل دارد به سفره‌های زیرزمینی هدایت و ذخیره می‌کند بنابراین باید در مناطق پرباران و با شیب بالا مانند لرستان به صورت ویژه در دستور کار قرار گیرد که این امر طی سال‌های اخیر و پس از سیل ۹۸ تا حد قابل قبولی در استان دنبال شده است.

منبع: ایرنا