اقتصاد دریامحور، اولویتی که باید جدی‌تر گرفته شود

بیش از ۹۰ درصد ازحمل و نقل و تجارت کشور‌ها از طریق دریا و کشتیرانی صورت می‌گیرد و زندگی بخش زیادی از مردم جهان  وابسته به دریا و کشتیرانی است.

 بسیاری از کشور‌ها آرزو دارند به دریا وصل شوند و بتوانند از راه آبی اقتصاد خود را شکوفا کنند. ایران با داشتن هفت استان دریایی در شمال و جنوب از آن دست کشور‌هایی است که می‌تواند ازاین نعمت خدا دادی بیشتر بهره ببرد.

 ایران حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می‌کند که با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور، رقم پایینی است. ایران حدود یک درصد اقتصاد دریایی دنیا را بدون احتساب منابع نفتی و گازی و حدود ۲.۵ درصد را با احتساب این منابع به خود اختصاص داده است.

با وجود اینکه در ایران بیش از ۵۸۰۰ کیومتر سواحل اصلی، جزیره‌ای و رودخانه‌ای داریم، اما سهم بسیار پایینی در GDP ایران از حوزه کسب‌وکار‌های دریایی است.

با توجه به آن که در برنامه هفتم نیز، به اقتصاد دریامحور با توسعه دریا، سواحل، بنادر و آب‌های مرزی تاکید شده است. اما تاکید و توجه بیشتر به این حوزه برای توسعه اقتصاد کشور از اهمیت بالای برخوردار است.

بر‌اساس لایحه برنامه هفتم دولت مکلف است «در راستای واگذاری حق بهره‌برداری از عرصه و ایجاد زیرساخت، اعطای تسهیلات، اعمال معافیت‌ها و مشوق‌های لازم در سواحل جنوبی و شمالی و پس‌کرانه‌های سواحل به استان‌ها برای توسعه فعالیت‌های اقتصاد دریامحور را با اقدام قانونی لازم به عمل آورد.»

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی با توجه به اهمیت این حوزه  پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی توسعه دریا محور را برای اقدام به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند.  

متن سیاست‌های کلی توسعه دریا محور به این شرح است:

دریا‌ها و خصوصاً دریا‌های آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیاز‌های حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی می‌باشند. ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بین دو دریا و برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل و نیز جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور، برای احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند. از این رو سیاست‌های کلی توسعه دریا محور به شرح زیر تعیین می‌گردد:

۱- سیاست‌گذاری یکپارچه امور دریایی و تقسیم کار ملی و مدیریت چابک و کارآمد دریا به منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های دریا، برای احراز جایگاه شایسته جهانی و رتبه اول در منطقه.

۲- توسعه فعالیت‌های اقتصادی دریامحور و ایجاد قطب‌های توسعه دریایی پیشران در سواحل، جزایر و پس‌کرانه‌ها به گونه‌ای که نرخ رشد اقتصادی در حوزه فعالیت‌های دریامحور (اقتصاد دریامحور) طی ده سال همواره حداقل دو برابر نرخ رشد اقتصادی کشور باشد.

۳- تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری و مشارکت داخلی و خارجی با ایجاد زیرساخت‌های لازم نرم افزاری و سخت افزاری (حقوقی، اقتصادی، زیربنایی و امنیتی)

۴- تدوین طرح جامع توسعه دریامحور با پهنه‌بندی دریا، کرانه و پس‌کرانه و تعیین سهم و جغرافیای جمعیت، تجارت، صنعت، کشاورزی و گردشگری، خصوصاً در سواحل و جزایر جنوب و بالاخص سواحل مکران با تاکید بر هویت ایرانی-اسلامی طی حداکثر یک سال پس از ابلاغ سیاست.

۵- بهره‌برداری حداکثری و بهینه از ظرفیت‌ها، منابع و ذخایر زیست بوم دریایی با ممانعت از تخریب محیط زیست دریایی بخصوص توسط کشور‌های دیگر.

۶- تأمین و ارتقاء سرمایه انسانی و مدیریت متعهد و کارآمد و ایجاد پشتوانه علمی، آموزشی و پژوهشی برای توسعه دریامحور و زیست بوم نوآوری و فناوری دریایی.

۷- توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری در طرح‌های بزرگ مقیاس و دانش بنیان زیرساختی، تولیدی و خدماتی با کشور‌های همسایه و سایر کشور‌ها به منظور بهره‌گیری از ظرفیت‌های دریایی و حضور مؤثر در معابر بین‌المللی و دستیابی به موقعیت قطب‌های منطقه‌ای.

۸- افزایش سهم کشور در حمل و نقل دریایی و ترانزیت با ایجاد و تقویت شبکه حمل و نقل ترکیبی.

۹- حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و محلی در طرح‌های توسعه‌ای و حمایت از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های کوچک و متوسط جوامع محلی در حوزه‌های مختلف از جمله صیادی، کشاورزی، صنعتی و گردشگری.

حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا مصباحی مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ارتباط با سیاست‌های کلی اقتصاد دریا محور اظهار کرد:آن چه که باید به عنوان توسعه دریا محور پیاده شود آن است که، توسعه ما تاکنون دریا محور نبوده است. یعنی از ظرفیت دریا آن چنان که باید تا کنون استفاده نکرده ایم. عمده توسعه ما توسعه مبتنی بر خشکی کشور بوده و توسعه دریامحور باب گسترده‌ای را برای ملت ما دارد.

وی افزود: زمانی که صحبت از توسعه دریا محور می‌شود یعنی آن چه که مورد غفلت بوده ظرفیت دریا و ظرفیت اقیانوس هند و دریای شمال و جنوب و دریای عمان است و مجموعه این ظرفیت دریا را که در نظر بگیریم چند برابر ظرفیت خشکی ما برای اقتصاد آینده کشور می‌تواند مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد.

مصباحی مقدم گفت: بزرگترین حمل و نقل جهان در حوزه دریا است و ارزان‌ترین حمل و نقل جهانی بار نیز از طریق دریا است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: سیاست‌های دریا محور هم دریا را شامل می‌شود و هم کرانه و هم تا ۶۰ کیلومتر از ساحل و جزایر را فرا می‌گیرد. آن چه که ما در حوزه دریا و ساحل و  جزایر داریم از آن بسیار اندک استفاده شده است. جمعیت اندکی را ما در سواحل داریم. اما خیلی از کشور‌های ساحلی جهان جمعیت بزرگی را در این مناطق دارند و از ظرفیت‌های دریا درست استفاده می‌کنند. ما اکنون می‌خواهیم  از این غفلت تاریخی خارج شویم و توسعه دریا محور توسعه‌ای خواهد بود که جهش جدیدی را در توسعه کشور ما به وجود خواهد آورد.

مصباحی مقدم ادامه داد: نرخ رشد اقتصادی دریایی دو برابر نرخ رشد اقتصاد ملی است. ولی چند نکته را اشاره می‌کنم، یکی سخن از سیاستگذاری یکپارچه امور دریایی و تقسیم کار ملی است.

وی گفت: نکته دیگر توسعه فعالیت‌های اقتصادی دریا محور و ایجاد قطب‌های توسعه است که مطرح شد حداقل ما سه قطب توسعه در سواحل جنوب باید داشته باشیم. یکی در خود مکران است می‌شود گفت که ساحل دریای عمان و یکی هم در ساحل خلیج فارس است و یکی هم احیاناً در استان خوزستان است. پس سه قطب و شهرک‌هایی باید راه اندازی شود که این شهرک‌ها شهرک‌های صنعتی باشد، ظرفیت انتقال جمعیت را از سایر سرزمین ایران فراهم کند.

علی بهادری جهرمی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: پیرو ابلاغ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی، فوراً مکاتبات لازم از سوی دفتر هیأت دولت با دستگاه‌های مرتبط صورت گرفت تا لوایح تکلیفی مربوطه تدوین و در مهلت مقرر تقدیم مجلس شورای اسلامی شود.

در عین حال مهرداد بذرپاش -وزیر راه و شهرسازی- به‌تازگی با تاکید بر توسعه اقتصاد دریا گفته بود: اقتصاد دریامحور اگر در اولویت اول نباشد، در اولویت دوم و سوم هنگام مذاکرات ما با سایر کشور‌ها و کشور‌های همسایه است؛ مقامات مسئول از ما درباره این صنعت، افق‌هایی که ترسیم کردیم برای این صنعت، از ما سوال می‌پرسند و حتی از ما جلوتر خودشان پیشنهاد می‌دهند و اعلام تمایل می‌کنند و این‌ها همه نشان می‌دهد که اقتصاد دریا دارای اهمیت زیادی برای کشورمان ایران است.

در مجموع با توجه به اینکه گستره‌های آبی در واقع به عنوان یکی از عناصر قدرت سیاسی و ظرفیت‌های رشد اقتصادی ایران محسوب می‌شود به همین جهت کشورمان همواره به عنوان قدرت تأثیرگذار در جهان مطرح بوده است و اکنون این نقش می‌تواند با برنامه ریزی و طرح‌های نوظهور و روزآمد تقویت شود.