فیسبوک، فرندفید، گوگل‌پلاس و... قبل از اینستاگرام در زندگی شهروندان جا باز کردند. نسخه اولیه اینستاگرام اولین‌بار سال ۲۰۱۰ راه‌اندازی شد و فعالیتش را در فروشگاه اپل آغاز کرد. به مرور به گوشی‌های هوشمند راه پیدا کرد و محبوبیتش به حدی بود که در عرض دو سال حدود ۱۰۰میلیون عضو پیدا کرد و به یکی از مهم‌ترین رسانه‌های غیررسمی جهان تبدیل شد.

حالا این شبکه محبوب جهانی متهم به نشانه رفتن سلامت روان کاربرانش شده است. شبکه‌ای که طبق تحقیقات خشم، افسردگی، تنهایی و... را به کاربرانش تحمیل می‌کند، به‌خصوص به کاربران نوجوان وجوانش. کاربران اینستاگرام بیشتر از کاربران شبکه‌های دیگر احساس بدبختی می‌کنند.

طبق نتایج تحقیقات انجمن سلطنتی بهداشت عمومی بریتانیا اینستاگرام بدترین شبکه اجتماعی از لحاظ تاثیرات منفی روی سلامت روان جوانان است. شبکه‌های اجتماعی زائیده قرن جدید هستند؛ پدیده‌ای که به بهانه گسترش ارتباطات اجتماعی پا گرفتند و حالا بخش مهمی از زندگی شهروندان دهکده جهانی را به خود اختصاص داده‌اند به‌خصوص نوجوانان و جوانان. شبکه‌های اجتماعی، محبوبیت خاصی میان شهروندان پیدا کرده‌اند تا جایی که زنگ هشدار در جوامع به صدا درآمد تا از آثار این پدیده برحذر باشند. تحقیقات مختلفی هم شکل گرفتند تا جایی که مطابق تحقیقات جدید این شبکه‌ها در کنار کارکرد اصلی خود، روی سلامت روان افراد تاثیر سوء دارند. طبق آمار‌های رسمی ۹۱درصد جوانان ۱۶ تا ۲۴ سال بریتانیا به طور فعال در شبکه‌های اجتماعی عضو هستند.

بیشتربخوانید

• تاثیر رسانه‌های مخرب بر روان جامعه + فیلم

این میزان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال حدود ۸۹ درصد، در میان گروه سنی ۳۵ تا ۴۴ سال حدود۷۰ درصد، در میان گروه سنی ۴۵ تا۵۴ سال حدود ۶۶ درصد، در میان گروه سنی ۵۵ تا ۶۴ سال حدود ۵۱ درصد و در افراد ۶۵ سال به بالا حدود ۲۳ درصد است. با این حال از دید روانشناسان اهمیت استفاده از این شبکه‌های اجتماعی در گروه سنی ۱۶تا ۲۴ سال بیشتر از دیگر گروه‌هاست، زیرا انسان دراین دوره سنی بخش مهمی ازرشد روانی، عاطفی و اجتماعی خود را می‌گذراند و اثرات شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان عمیق‌تر است.
 
نیمی از ایرانیان، عضو اینستاگرام 
طبق آمار مرکز پژوهشی بتا تعداد کاربران اینستاگرام از ۲۴میلیون کاربر در سال ۹۶ به ۴۸ میلیون کاربر در سال ۱۴۰۰ رسیده است، به عبارتی در این ۴ سال افزایش دوبرابری داشته است. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که رشد فالوئر‌های کاربران برتر شامل سلبریتی‌ها و اینفلوئنسر‌های اینستاگرام نسبت به کاربران معمولی این برنامه افزایش قابل توجهی داشته است. به طوری که بر اساس گزارش مرکز پژوهشی بتا دنبال‌کنندگان سلبریتی‌ها در دو سه سال اخیر گاهی به ۵ تا ۱۰برابر هم رسیده است. آمار‌ها بیانگر این است که ۴۸میلیون کاربر ایرانی در سال۱۴۰۰، دراین شبکه به کنشگری می‌پردازند که درحال حاضر این تعداد افزایش یافته است. در حقیقت بیش از نیمی از جمعیت جامعه ایران در اینستاگرام عضو هستند. این درحالی است که شبکه اجتماعی اینستاگرام برای تحلیل افکار عمومی مردم کاربرد دارد. 
 
افسردگی؛ شایع و فراگیر
افسردگی یکی از شایع‌ترین و فراگیرترین اختلالات دوران کودکی و نوجوانی است که می‌تواند تاثیرات عمیق و گسترده‌ای در زندگی فرد به‌جا بگذارد. درواقع این اختلالات روی رشد شناختی، اجتماعی و رشد اخلاقی تاثیر دارد، البته افت و احتمال ترک تحصیل را هم افزایش می‌دهد. به گفته یکی از روانشناسان افسردگی و انزوا نتیجه کاهش تعاملات اجتماعی است که در ادامه گرایش افراد به آسیب‌های اجتماعی و رفتار‌های پرخطر را فراهم می‌کند. این در حالی است که این موضوعات امنیت جامعه را به مخاطره می‌اندازد. به گفته منصوره نیکو‌گفتار در جامعه امروز استفاده از شبکه‌های اجتماعی به یک عادت روتین درآمده است. درواقع استفاده از فضای مجازی جزو اجتناب‌ناپذیر زندگی روزانه شهروندان است.

این به دسترسی فراوان کودکان و نوجوانان هم برمی‌گردد اتفاقی که ریسک خطرات استفاده افراطی از این فضا را دوچندان می‌کند. بنابرنظر نیکوگفتار، پلتفرم اینستاگرام به دلیل تمرکز روی تصاویر جذابیت بیشتری برای جوانان و نوجوانان ایجاد کرده است. این پلتفرم درواقع انعکاس دهنده لحظات خاص و ویژ‌ه‌ای از زندگی افراد است که موقعیت‌های موفقیت‌آمیز و ممتاز سلبریتی‌ها و بلاگرها، زیبایی و خوشحالی‌های‌شان را ثبت می‌کند و در دسترس کاربران قرار می‌دهد. به گفته این روانشناس، کودکان و نوجوانان در قامت کاربران اینستاگرام حضور فعالی درحد بلاگر‌ها و سلبریتی‌ها در این فضا ندارند و تصاویر محدودی از زندگی شخصی‌شان را به اشتراک می‌گذارد، بنابراین عموما شاهد و ناظر انتشار اخبار وتصاویر افرادی هستند که مدام موفقیت‌های‌شان رابه اشتراک می‌گذارند. نوجوانان و کودکان درقامت دنبال‌کنندگان مدام درحال رصدموفقیت‌های تحصیلی، شغلی، مالی و... این افراد هستند این درحالی است که از پشت‌صحنه این موفقیت‌ها بی‌خبرند.

حس دوست‌داشتنی نبودن و ناکافی بودن 
به گفته نیکوگفتار، کودکان و نوجوانان توانایی پردازش اطلاعات را ندارند و دریافت‌شان از این اطلاعات با پختگی همراه نیست. درواقع کودکان و نوجوانان همه جوانب این اطلاعات را نمی‌توانند تحلیل کنند، بنابراین تنها حسی که با دیدن این تصاویر دارند این است که آن‌ها از این خوشی‌ها، موفقیت‌ها، چهره ممتاز و زندگی بی‌عیب و نقص بی‌بهره‌اند. بنابر نظر این روانشناس اغلب این کودکان و نوجوانان احساس ناکافی بودن می‌کنند و باورشان این است که آن‌ها با نداشتن آن موفقیت‌ها و زیبایی‌ها و خوشی‌ها نمی‌توانند تایید و نظر دیگران را به خود جلب کنند. به گفته نیکوگفتار افرادی که زندگی‌شان را به نمایش می‌گذارند و تایید مخاطبان را می‌گیرند درواقع سبک مشخصی از زندگی را به جامعه کاربران ارائه می‌کنند. درواقع اگر کاربری در این سبک حرکت کند موفق به جلب تایید دیگران خواهد شد در غیراین صورت حس ناکافی بودن و دوست داشتنی نبودن عایدش خواهد شد: «این تاثیرات و احساسات در کودکان و نوجوانان بیش از بزرگسالان خواهد بود.» به گفته او شرایط اجتماعی هم به‌طور ویژه زمینه افسردگی را فراهم می‌کند. تایید و پذیرفته شدن توسط همسالان و محیط پیرامون بی‌شک در رشد اجتماعی، جامعه‌پذیری افراد نقش مهمی دارد این در حالی است که اگر این مسیر درست طی نشود، فرد احساس انزوا خواهد داشت.

منبع: روزنامه جام جم