شبکه‌های تلویزیونی تلاش می‌کنند هم‌زمان با مناسبت‌های فرهنگی مانند روز‌های برپایی نمایشگاه کتاب یا هفته کتاب و کتاب‌خوانی برنامه‌های متنوعی را با محوریت کتاب روی آنتن بفرستند، اما باید توجه داشت که رسانه می‌تواند چه به لحاظ کمّیت و چه به لحاظ کیفیت با توجه کردن به مقوله کتاب و کتاب‌خوانی انتظارات مخاطبان را برآورده کند.

آنچه انتظار می‌رود این است که با توجه به افزایش مخاطبان تحصیل‌کرده و کتابخوان و نقش مطالعه در جامعه اطلاعاتی و دانایی‌محور معاصر می‌توان بیش از گذشته از ظرفیت‌های رسانه‌ای تلویزیون در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی استفاده کرد و قطعا این امر نیازمند تمهیدات خلاقانه رسانه‌ای است و صرفا نمی‌توان به چند میزگرد و بحث و گفتگو یا گزارش در باره اهمیت کتاب آن هم در مناسباتی مثل هفته کتاب یا نمایشگاه کتاب بسنده کرد.

 کتاب نیازمند تبلیغ است

شاید یکی از مهم‌ترین منابعی که می‌تواند اطلاعاتی از کتاب‌های روز و تازه منتشر شده را د ر اختیار علاقه‌مند ان قرار دهد تلویزیون باشد. این بحث بار‌ها از سوی ناشران مطرح شده و بار‌ها اشاره کرده‌اند که تلویزیون با معرفی کتاب نقش مهمی را در بازار کتاب ایفا خواهد کرد. استقبال ناشران و مخاطبان از چنین برنامه‌هایی نشان می‌دهد که این تلاش در د وره تحولی رسانه ملی باید بیش‌تر از این‌ها افزایش یابد؛ چه بسا این‌گونه معرفی کتاب از برگزاری چند ین نمایشگاه هم مؤثرتر باشد و نیاز آن‌هایی را که می‌خواهند از تازه‌های نشر با خبر شوند به‌راحتی مرتفع کند.

برنامه‌ریزی برای تد‌‌اوم چنین برنامه‌هایی یکی از نکاتی است که د‌‌ر این راه ‌باید‌‌ مورد‌‌ توجه قرار بگیرد‌‌. تلویزیون می‌تواند‌‌ با اطلاع‌رسانی مناسب، بینند‌‌گان را به خرید‌‌ن و خواند‌‌ن کتاب‌های پرفروش تشویق کند‌‌. این اتفاق می‌تواند‌‌ د‌‌ر بخش پیام‌های بازرگانی تلویزیون هم بیفتد‌‌. همان‌طور که تلویزیون کتاب‌های تست‌زنی، کمک‌آموزشی و آماد‌‌گی برای آزمون‌های سراسری را تبلیغ می‌کند‌‌، می‌تواند‌‌ پرفروش‌ترین کتاب‌های هر ماه بازار نشر را روی آنتن معرفی و تبلیغ کند‌‌.

 کتاب د‌ر سبد‌‌ خانواد‌‌ه

کتاب باید‌‌ از طریق رسانه وارد‌‌ زند‌‌گی و سبد‌‌ خرید‌‌‌ مرد‌‌م شود‌‌ و به قول رهبر معظم انقلاب، کتاب برای خانواد‌‌ه‌ها مسئله شود‌‌ و به چشم بیاید‌‌، مانند‌‌ سایر کالاها که اگر د‌‌ید‌‌ه نشوند‌‌، مشتری نخواهند‌‌ د‌‌اشت. تلویزیون می‌تواند‌‌ با برنامه‌های متنوع با محوریت کتاب یا گنجاند‌‌ن بخش‌هایی مربوط به کتاب د‌‌ر برنامه‌های ترکیبی صبحگاهی و عصرگاهی کاری کند‌‌ که مرد‌‌م د‌‌ر وجود‌‌ خود‌‌ احساس نیاز کنند‌‌ و خانواد‌‌ه‌ها بد‌‌انند‌‌ اگر برای فرزند‌‌ان خود‌‌ کتاب می‌خرند‌‌، هزینه اضافی نکرد‌‌ه‌اند‌‌، بلکه فرهنگ‌سازی کرد‌‌ه و آیند‌‌ه فرزند‌‌ خود‌‌ را د‌‌ر راه د‌‌رست پیش برد‌‌ه‌اند‌‌.

 تلویزیون باید کتابخوانی را آموزش دهد 

 راضیه تجار، از نویسندگان بنام ایرانی معتقد است که بسیاری از خانواده‌ها از طریق تلویزیون آموزش می‌بینند و دعوت از نویسنده و معرفی کتاب‌های خوب از طریق تلویزیون و همچنین نقد آثار از طریق این رسانه می‌تواند در توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی مؤثر واقع شود.

وی با بیان اینکه دولت در سال‌های اخیر از طریق رسانه‌های مختلف برنامه‌های بسیاری برای ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه ارائه داده است، می‌گوید: صحیح نیست که تصور کنیم همه برنامه‌های فرهنگی فقط باید از جانب دولت حمایت شوند و مردم در آن هیچ نقشی نداشته‌باشند. به نظر من برنامه‌های فرهنگی باید دوسویه باشند؛ یعنی اینکه هر دو طرف قضیه با یکد یگر همکاری لازم را داشته‌باشند.

نویسنده کتاب «اسم تو مصطفاست» تأکید می‌کند: تلویزیون می‌تواند سهم عمد های در بازگرداندن فرهنگ کتاب‌خوانی به میان مردم داشته‌باشد، به شرط آنکه هم تعامل خوبی با ناشران و هم با نویسندگان داشته و با دعوت از آن‌ها بتواند رسالت فرهنگی خود را به سرانجام برساند.

تجار بر این باور است که هم‌اکنون مشکلات بسیاری گریبانگیر صنعت نشر شده‌است و ناشران بسیاری قدرت توزیع و پخش کتاب را ندارند. در این زمان قطعاً به همان میزان مردم نیز برای یافتن کتاب مورد نظر خود به مشکل خواهند خورد. پس در این میان لازم است رسانه‌ای همچون رسانه ملی نقش واسطه‌ای داشته با معرفی کتاب‌های مناسب در همه مقاطع سنی هم باری از دوش صنعتگران هنرمند و هنردوست بردارد و هم با دعوت از نویسندگان بنام ادبیات ایران نقطه آغازینی برای تعامل گسترده با جامعه ادبی کشور برای خود تعریف کند.

وی می‌افزاید: از صداوسیما انتظار می‌رود که حداقل در یک سریال پربیننده، کتاب‌خوانی، خرید کتاب یا هدیه د ادن کتاب را بگنجاند. برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب، اعلام ساعات کار کتابخانه، اعلام اخبار مربوط به کتاب و معرفی نویسندگان می‌تواند در برنامه‌های صداوسیما گنجانده شود تا گامی‌برای گسترش فرهنگ مطالعه در جامعه باشد.

کتاب‌خوانی نیاز به جریان‌سازی د ارد 

 یدالله گودرزی، مدیر گروه فرهنگ و تمدن رادیو ایران یکی از دغدغه‌های رسانه را معرفی کتاب‌های مفید عنوان می‌کند و می‌گوید: شبکه رادیویی ایران در طول سال برنامه‌های خاصی را برای معرفی کتاب و ترویج کتاب‌خوانی در سطح جامعه برنامه‌ریزی می‌کند که از آن میان می‌توان به تولید برنامه‌های «تالار آینه» و «باغ هنر» اشاره کرد.

وی تصریح می‌کند: شبکه رادویی ایران حتی در جشنواره رسانه و کتاب توانست عنوان بهترین شبکه در خصوص معرفی کتاب را به خود اختصاص دهد که این موضوع بیانگر این است که مدیران و برنامه‌سازان شبکه به کتاب و معرفی آن اهمیت بسزایی می‌دهند.

گودرزی می‌افزاید: برنامه‌هایی که حتی به صورت عام برای شنوندگان پخش می‌شوند بخش‌هایی را با عنوان معرفی کتاب در برنامه خود دارند که باز می‌توان از برنامه پرمخاطب «راه شب» یاد کرد که همیشه به این موضوع توجهی خاص داشته‌است.

این شاعر و ترانه‌سرا با اشاره به مشکلات معرفی کتاب در رسانه تأکید می‌کند: هنوز مسئولان حوزه نشر، توزیع و تولید کتاب نتوانسته‌اند ارتباط خوبی با رسانه داشته‌باشند و حتی خودشان برای معرفی کتاب یا ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی سیاست‌گذاری کنند تا رسانه‌ها نیز بتوانند در این حوزه برنامه‌ریزی کنند.

مترجم کتاب «آواز درد ستگاهِ عشق» گزیده سروده‌های نزار القبانی، اضافه می‌کند: با توجه به برگزای نمایشگاه کتاب تهران، همیشه شبکه رادیویی ایران در نمایشگاه حضور پیدا می‌کند و برنامه‌هایی را به صورت زنده از نمایشگاه برای شنوندگان پخش می‌کند که با استقبال شنوندگان و نویسندگان مواجه می‌شود.

گودرزی در پاسخ به این سؤال که چطور می‌توان مشکلات پیش روی را در این حوزه حل کرد، می‌گوید: برای اینکه رسانه و مسئولان تولید، توزیع و نشر کتاب به راهکار‌های مناسبی دست پیدا کنند باید نشست‌ها و همفکری‌های متعددی برگزار شود و این حرکت بزرگ فرهنگی نیاز به نوعی جریان‌سازی دارد که بتواند اثرگذار باشد.

مترجم کتاب «وطن من چمدان است!» اثر محمود درویش با اشاره به برنامه‌های رادیو ایران می‌گوید: در رادیو ایران و برنامه «باغ هنر» در ادامه حرکت «#من_کتاب_می‌خوانم» پویشی را برای معرفی کتاب‌های تازه از ۲۴ آبان تا ۲۴ آذر، روز پژوهش برپا خواهیم کرد. در این پویش از شنوندگان رادیو ایران می‌خواهیم تازه‌ترین کتاب‌ها را معرفی کنند. علاوه براین به پوشش رویداد‌های کتاب و کتاب‌خوانی و گفتگو با نویسندگان و مسئولان نیز خواهیم‌پرد اخت.

گود رزی در پایان تأکید می‌کند: رادیو ایران سال گذشته پیشنهاد‌ی فراگیر را مطرح کرد و تاسیس کتابخانه ملی مجازی را پیشنهاد داد تا ایرانیان در سراسر جهان بتوانند از کتاب‌های آن استفاد ه کنند. امسال نیز این پیشنهاد را پیگیری می‌کنیم.