غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کنگره علامه طباطبایی گفت: جنایات رژیم صهیونیستی در غزه این روزها در صدر اخبار جهان قرار گرفته است. قصد تشریح این موضوع را در اینجا ندارم. می‌خواهیم به رویکرد علامه طباطبایی ۱۵ سال بعد از شکل‌گیری اسرائیل اشاره کنم. علامه، اسرائیل را دولتی پوشالی و دست نشانده می‌داند.

به گفته وی ترجمه المیزان باید ویرایش و به روز شود. پیشنهاد می‌کنم همتی شکل بگیرد و برای المیزان ترجمه جدیدی نوشته شود.

او افزود: موضوع صحبت من در این کنگره، نقش علامه در راه یافتن علوم انسانی به حوزه‌ علمیه قم است. علامه در روزگاری زندگی می‌کرد که مقوله‌ای به نام علوم انسانی تشخص و موضوعیت نداشت. حدود ۷۰ سال پیش فقط فقه و اصول در حوزه‌های علمیه رواج داشت.

حداد عادل گفت: علامه بیش از هر شخص دیگری در جهت دادن به حوزه علمیه و گذراندن این مسیر موثر بوده است. وجود مارکسیست و کمونیست در زمان حیات علامه هجمه‌ای علیه اسلام بود. بسیاری از جوانان در آن زمان تحت تاثیر این مکاتب قرار گرفته بودند. علامه در این زمان با درس‌های اصول فلسفه و روش رئالیسم مبنایی برای مواجهه با ماتریالیسم ارائه داد. مارکسیسم و کمونیستم نظریه‌هایی جامع هستند. مارکس می‌گوید که فلاسفه تاکنون در تلاش برای تفسیر جهان بودند؛ اما مارکسیسم به دنبال تغییر چهان است. در این راستا، اقتصاد، جامعه‌شناسی، روانشناسی و ادبیات در مبانی مارکسیسم وجود داشت. این مکتب در دهه ۲۰ مبانی اسلامی را به چالش کشیده بود. 

مشاور عالی رهبر انقلاب تصریح کرد: در دهه ۵۰ کتاب اصول فلسفه از آن جهت که باطل‌السحر منافقین بود، تحریم شد‌. منافقین اجازه نمی‌دادند که طرفدارانشان این کتاب را بخوانند، چرا که در روشنگری افکار آن‌ها بسیار راهگشا بود. علامه در کتاب تفسیر المیزان سایر جهات علوم انسانی را مطرح می‌کند. ایشان در این کتاب قرآن را با توجه به شرایط روز تفسیر کرده‌اند.

وی تاکید کرد: علامه در المیزان مباحث حقوق بشر، نظام سیاسی اسلام و رابطه عقل و دین را مطرح کرده است. علامه بنیان‌گذار بخشی است که امروز کلام جدید نامیده می‌شود. علامه معمار کلام در حوزه علمیه است. شهید مطهری بارزترین شاگرد علامه بوده است که مسیر علامه را به درستی ادامه داده است. مطهری در ۲ جهبه مارکسیسم و افکار سرمایه‌داری و افکار پوشیده در ظاهر اسلام می‌جنگید. مطهری شیفته علامه طباطبایی و امام راحل بود. همچنین تاثیر افکار علامه طباطبایی در نگرش آیت‌الله مصباح یزدی دیده می‌شد. در این راستا، موسسه در راه حق پیش از انقلاب تبدیل شد به موسسه امام خمینی امروز که فرصت یادگیری علوم انسانی را برای طلاب فراهم می‌کرد.

حداد عادل گفت: رهبری هم از محضر علامه طباطبایی بهره برده‌اند. انقلاب اسلامی سکولاریسم غربی را به چالش کشیده است. علوم انسانی غربی در دنیای سکولار، وظایف دین را به عهده گرفته است‌. این موضوع نشان می‌دهد که حرکت علامه تا چه حد اهمیت داشته است. علامه طباطبایی فیلسوفی سپرده شده به تاریخ نیست. 

زهرا ناظم بکائی رئیس دانشگاه الزهرا(س) در اختتامیه کنگره بین المللی علامه طباطبایی گفت: در چهل و دومین سالگرد رحلت دانشمند معاصر علامه طباطبایی سعی در شناخت ابعاد وجودی مفسر بزرگ قرآن کریم، متخصص در علوم فنون، آشنا به شرایط زمان و مکان به دلیل معاصر بودن و زاهدی در بطن مردم قرار داریم که بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی درباره ایشان فرمودند که مفسر عالی مقامی که عمری را در راه اعتلای کلمه طیبه اسلام گذاشت و از بزرگترین مفاحر علم و دانش به شمار می رود.

به گفته وی بزرگترین اثر علامه کتاب المیزان و تفسیر القرآن است که به تعبیر آیت الله جوادی آملی همانطور که قرآن مخزن همه علوم است، المیزان تفسیر این مخزن است که علامه طباطبایی از آن بهره مند شده و آن را به همه ارائه می دهد، این اثر مانند درختی است که باید شاخه های آن را تکان داد تا میوه هایش مورد استفاده قرار گیرد.

ناظم بکائی گفت: به فرموده رهبر کبیر انقلاب یکی از ویژگی های علامه این است که آنچه از علم آموخته بود محقق کرد و چون عقل نظری را به عقل عملی گره زده بود، لذا چشمه جوشانی بود که در بستر زمان علم اش را در اختیار دیگران گذاشته و شاگردانی برجسته پرورش داده است.