محسن حبیبی معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اهمیت بهره‌گیری از توان مشارکت مردمی در حفاظت محیط‌زیست و رفع چالش‌های زیست محیطی، اظهار داشت: حفاظت مشارکتی اگر چه در کشور ما در این چند سال اخیر مطرح شده است و در حال قوت گرفتن است، اما در بسیاری از کشور‌های که تجربه خوبی در زمینه حفاظت از حیات وحش داشتند از سال‌های قبل ایجاد شده است و توانسته بهره‌وری زیاد و اثر مطلوبی از حفاظت تنوع زیستی بر آن کشور‌ها به جای بگذارد.

وی افزود: حفاظت مشارکتی در کشور ما نیازمند وضع قوانین کارآمداست و هم‌اکنون خلا این قوانین مشاهده می‌شود.

حبیبی با اشاره به اینکه حفاظت مشارکتی در برنامه ششم توسعه کشور پیش‌بینی شده بود و امید است این امر در برنامه هفتم توسعه نیز برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی برای حفظ محیط زیست دیده شود، اضافه کرد: تجربه قرق‌های اختصاصی که خود نوعی مشارکت در حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی است در برخی استان‌های کشور اجرا شده که بیانگر پتانسیل خوب کشور و مردم برای حفاظت از تنوع زیستی است و باید این تجربه موفق به سایر استان‌ها تامین داده شود تا بتوان در زیستگاه‌های کشور حفاظت خوبی را از حیات وحش پایه‌گذاری کرد.

وی با بیان اینکه اجرای طرح حفاظت مشارکتی علاوه بر حفاظت از این عرصه‌ها باعث رونق و ایجاد معیشت پایدار و سازگار با محیط‌زیست در کشور می‌شود، بیان داشت: اجرای این طرح در جلوگیری از تخلفات شکار و صید نیز نقش موثری ایفا می‌کند و می‌توان تقاضا‌های شکار را به این قرق‌های اختصاصی سوق داد.

حبیبی تصریح کرد: نباید غافل شد که بهره‌برداری از قُرق‌های اختصاصی تنها به صورت شکار باشد و باید بهره‌برداری‌های دیگری از جمله عکاسی حیات وحش، گردشکری یا طبیعت‌گردی نیز به عنوان اقدامات مکمل در این قرق‌ها انجام شود.

وی اظهار داشت: در مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط‌زیست نیز می‌توان از مشارکت مردمی برای حفاظت بهره‌برداری کرد و این موضوع در قالب افزایش طبیعت‌گردی و همچنین تربیت تور گردانان حیات‌وحش مرتفع شود.

به گفته حبیبی، حفاظت مشارکتی تنها راه نجات حیات وحش کشور در این برهه زمانی است که باید سازمان محیط‌زیست برنامه‌های موثری برای تحقق یافتن این هدف داشته باشد.

وی گفت: گام نخست اجرای این برنامه‌ها وضع قوانین مناسب و کارآمد و گام دوم تعامل با سایر دستگاه‌ها از جمله منابع طبیعی، میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری و نهاد‌های محلی است.

سعید یوسف‌پور مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه حفاظت مشارکتی در سطح استان ضعیف است، گفت: حفاظت مشارکتی راهکار رفع مسائل و مشکلات محیط زیست است.

بیشتر بخوانید

• فعالیت خانه‌های محیط‌زیست با هدف ارتقای فرهنگ محیط‌زیست

وی افزود: در طرح حفاظت مشارکتی افراد جوامع محلی با اجرای طرح‌های حفاظتی علاوه بر احیای اکوسیستم درآمد و اشتغالزایی هم برای جوامع محلی به دنبال دارد.

به گفته یوسف پور، هم‌اکنون قرق فصلی در منطقه سبزکوه به مدت ۱.۵ ماه از سال و همچنین در منطقه بازفت طرح جنگلداری با همکاری مردم و منابع طبیعی و آبخیزداری در حال انجام است.

وی به مشارکت در حفاظت تالاب گندمان که منجر به احیای این تالاب شده است اشاره کرد و افزود: با توجه به موقعیت استان و توسعه بخش گردشگری اجرای طرح‌های حفاظت مشارکتی ضروری است تا کمترین آسیب به محیط‌زیست وارد شود.

یوسف‌پور اضافه کرد: در ذخیره‌گاه تنگ صیاد- سبزکوه که در سازمان جهانی یونسکو ثبت شده برای حفاظت زیست محیطی و حفاظت از این طبیعت ارزشمند که تنوع زیستی بالای دارد، از ظرفیت مردمی استفاده خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه در استان قرق اختصاصی وجود ندارد، اظهار داشت: طرح‌های قرق اختصاصی در راستای حفاظت از تنوع زیستی برای سرمایه‌گذاران هم منافعی در بر خواهد داشت.

به گفته یوسف پور، فعال ساختن خانه‌های محیط‌زیست یک راهکاری برای افزایش مشاکت در حفاظت محیط‌زیست و حفاظت مشارکتی است و در سطح استان ۲۱ خانه میحط‌زیست فعال شده است.

وی به فعالیت موزه تاریخ طبیعی استان اشاره کرد و ادامه داد: با رفع برخی موانع قانونی درزمینه واگذاری این موزه به بخش خصوصی می‌توان رغبت به سرمایه‌گذاری در این بخش را افزایش داد.

نورالله مرادی معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره ماهیت چندبعدی، پیچیده و تخصصی محیط زیست و دامنه گسترده موضوعات و مسائل مربوط به آن، گفت: افزایش ضرورت مشارکت عموم مردم در سطوح مختلف اجتماعی یک امر اجتناب‌ناپذیر است.

وی افزود: با توجه به اینکه در قانون اساسی نیز حفاظت از محیط‌زیست به عنوان وظیفه عمومی آمده است، توسعه مشارکت‌های مردمی و افزایش سواد محیط زیستی از جمله دانش، نگرش و مهارت لازم و در توسعه مشارکت‌های مردمی موثر است.

به گفته مرادی، بدون وجود دانش لازم، حساسیت، نگرش و تعهد، مهارت و رفتار لازم برای کنشگری و ایفای نقش هدفمند و اثربخش شکل نمی‌گیرد و با توجه به اهمیت سواد محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌های مختلفی را برای گسترش سواد محیط زیستی در سطح عموم جامعه در دست اجرا دارد.

وی به گسترش خانه‌های محیط زیست، اجرای طرح پرچمداری محیط زیست، نهضت تولید محتوا، جایزه ملی، نشست‌های مختلف با سمن‌ها، اصناف و مشاغل، طراحی ارتباط با هنرمندان، ورزشکاران، علما، روحانیون، دانشجویان، دانش‌آموزان، مهدکودک‌ها، معلمان و حتی آفرودر‌ها به عنوان مهمترین برنامه‌های سازمان محیط زیست اشاره کرد.

مرادی اضافه کرد: ثبت روز آموزش همگانی حفظ محیط‌زیست در تقویم رسمی کشور یک رویداد بسیار بزرگی است که موضوع آموزش همگانی محیط زیست و سواد محیط زیستی را به یک جریان اجتماعی تعیین کننده تبدیل می‌کند.

وی بیان داشت: افزایش مشارکت و نقش آفرینی دستگاه‌های دولتی و دیگر نهاد‌های اجتماعی و گروه‌های موثر اجتماعی می‌تواند ظرفیت بسیار بزرگی برای ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی در جامعه با توجه به میزان تأثیرگذاری آن‌ها ایجاد کند.

مرادی به عملیاتی‌سازی کارگروه ارتقاء فرهنگ، از دیگر اقدامات برای توسعه مشارکت مردمی اشاره کرد و گفت: یادگیری دیجیتال و استفاده هدفمند از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند تدریس و یادگیری فرایند آموزش و یادگیری را ساده‌تر کرده است.

به گفته وی، شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین ابزار یادگیری دیجیتال امکان یاددهی و یادگیری را در هر زمانی و مکانی در اختیار یادگیرنده و یاددهنده قرار می‌دهد و شرایط بسیار مناسبی برای ارتقای فرهنگ محیط زیست را فراهم می‌کند.

مرادی ادامه داد: مهمترین اقدام برای استفاده موثر از بستر یادگیری دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی تولید محتوای مناسب است که بر اساس این ضرورت معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی نهضت تولید محتوای آموزشی هدفمند در اشکال متنوع با محوریت جذابیت، سرگرمی‌های آموزشی و قابل دسترس از مهمترین اولویت‌های سازمان است.

وی با اشاره به اهمیت توسعه خانه‌های محیط زیست بیان داشت: در سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست بر رویکرد مشارکت مردمی و اصلاح شرایط زیستی و ضرورت ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ و اخلاق محیط زیستی مبتنی بر ارزش‌ها و الگو‌های سازنده‌ی ایرانی، اسلامی و بهره‌مندی از تجارب سازنده‌ی بومی تاکید شده است و در سند تحول دولت مردمی با طرح موضوع مردمی سازی امور دولت به نشانگر‌های وضعیت مطلوب در حوزه محیط زیست برای ارتقای شاخص‌های عملکرد محیط زیستی کشور و چرخش‌های تحول آفرین دولت در جلب مشارکت مردم برای صیانت در عین بهره‌برداری از منابع طبیعی تاکید شده است.

به گفته مرادی، در نشانگر‌های وضعیت مطلوب در حوزه مشارکت اجتماعی نیز بر افزایش سرانه فعالیت‌های داوطلبانه، میزان ارتباط دولت و مردم، تعداد نهاد‌های مردمی و حلقه‌های میانی، نقش مردم به عنوان محور تحول و میدان‌دار جریان‌های حل مساله توجه شده و بر ایجاد زمینه‌های مشارکت مردم در حوزه‌های نظارت و مطالبه‌گری که برای راهبری و پایش مستمر و هوشمندانه لازم است تاکید شده است.

وی با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری به ضرورت ساختارسازی برای مشارکت مردم، افزود: برای ترویج و فرهنگ‌سازی و افزایش نقش و مشارکت مردم در حفاظت و بهره‌برداری اصولی از محیط زیست و پیشبرد امور مردمی‌سازی دولت در حوزه محیط زیست و شتابدهی به تحقق حکمرانی مردمی، خانه‌های محیط زیست به عنوان بستری برای فراهم‌سازی زمینه همکاری‌های مشترک و انجام اقدامات مردمی‌سازی، در سطح کشور ایجاد و راه‌اندازی شده است.

مرادی اضافه کرد: با استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی موجود در بخش دولتی و غیردولتی می‌توان خدمات قابل تجمیع از جمله آموزش، ترویج و فرهنگ‌سازی در حوزه‌های مختلف را با استفاده از ظرفیت خانه‌های محیط زیست ارائه داد و چالش‌های پیشروی هر محله و منطقه را با شناسایی ظرفیت‌های محیطی، علمی، فرهنگی و اجتماعی با ارائه راهکار‌های بومی و سنتی مرتفع کرد.

به گفته وی، با تجمیع اقدامات و خدمات آموزشی، فرهنگی دولت در سطح روستا‌ها و شهر‌ها در خانه‌های محیط زیست، مردم نیز سردرگم نبوده و موجبات هم افزایی فعالیت‌ها و صرفه‌جویی در منابع مالی و انسانی نیز فراهم خواهد شد.

مرادی افزود: خانه‌های محیط‌زیست با هدف ارتقای فرهنگ محیط زیست و گسترش مشارکت مردم در راستای راهبردی مردمی سازی دولت انقلابی فعال شدند.

وی اظهار داشت: علاقمندی و انگیزه مشارکت مردم و وجود مطالبه اجتماعی برای گسترش نهاد‌های مردمی منجر شد تا خانه‌های محیط‌زیست به عنوان نهادی از خود مردم برای ارتقای فرهنگ محیط زیستی عموم جامعه و بستری برای مشارکت هدفمند، محله محور و موضوع محور ایجاد شود.

مرادی ادامه داد: در کمتر از یک‌سال از زمان فعال شدن خانه‌های محیط‌زیست از طرف مردم بیش از دو هزار خانه محیط زیست راه‌اندازی شده و هم‌اکنون کیفی‌سازی خانه‌های محیط زیست در اولویت قرار دارد.