هفتم آذرماه هر سال یادآور رشادت‌های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس با دفع حملات رژیم بعثی و سپس، انهدام ناوگان دریایی این رژیم تنها ۶۷ روز پس از آغاز جنگ است. اما، این تنها کاری نبود که نیروی دریایی ارتش انجام داد بلکه این نیرو در حمله عملیات‌ها نقش آفرینی کرد و توانست دوشادوش سایر نیروهای مسلح ضربات مهمی را به دشمن بعثی وارد کند. 

عملیات‌های سه‌گانه شهید صفری، اشکان و در نهایت، عملیات مروارید نیروی دریایی ارتش موجب شد که نیروی دریایی رژیم بعث در مدت ۶۷ روز پس از آغاز جنگ تحمیلی از عرصه دریا حذف و تا پایان جنگ تحمیلی نیز قادر به بازیابی خود نباشد. البته این عملیات‌ها تنها حضور نیروی دریایی ارتش در دفاع مقدس نبود و پس از آن نیز، این نیرو با اجرای عملیات‌های مختلف نقش خود را در دفاع مقدس به خوبی نشان داد. 

در ادامه، نگاه کوتاهی به جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران خواهیم داشت و پس از آن، عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در طول دفاع مقدس مرور خواهیم کرد.

حمله بعثی‌ها به ایران اسلامی در ۳۱ شهریورماه ۵۹

در تجاوز سراسری ارتش رژیم بعثی عراق در ۳۱ شهریورماه سال ۱۳۵۹، واکنش امام مردم، نظام نادرستی پیش فرض‌های دشمن را آشکار کرد و پس از گذشت سه روز از آغاز جنگ تحلیل گران نظامی اهداف این رژیم از شروع جنگ را دست نیافتنی دانستند و ارتش این کشور را شکست خورده تلقی کردند.

هر چند رژیم بعثی عراق در ابتدای جنگ بخش‌هایی از کشور ایران را اشغال کرد، اما چندی نگذشت که ابتکار عمل در دست رزمندگان و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت؛ به گونه‌ای که حملات مداوم نیروهای زمینی، دریایی و هوایی ایران عراق را در پرتگاه سقوط و شکست کامل قرار داد و این امر آسیب‌های جدی و مداومی به روحیه ارتش عراق وارد کرد. اما از طرف دیگر، کمک‌های مالی تسلیحاتی و اطلاعاتی و نیز حمایت دیپلماتیک و تبلیغاتی نظام بین‌المللی از عراق، کمبودهای روانی ارتش این کشور را جبران می‌کرد ضمن آن که روزبه روز بر تعداد تجهیزات نظامی رژیم بعثی عراق افزوده می‌شد.

حمایت‌های بی‌چون و چرا از رژیم بعث عراق

رژیم بعثی عراق با اتکا به حمایت‌های جهانی علاوه بر تقویت روزافزون قوای زمینی خود توان نیروهای هوایی و دریایی‌اش را نیز افزایش چشمگیری داد؛ به گونه‌ای که با کمک هواپیما بالگردها و تجهیزات پیشرفته دریایی از جمله هواپیماهای پیشرفته میراژ ضد رادار، سوپراتاندارد، آواکس، بالگردهای سوپرفلون، موشک‌های دریایی اگزوست و....) دور جدیدی از جنگ دریایی را در خلیج فارس شروع کرد.

این رژیم در نظر داشت با ناامن کردن خلیج فارس به دو هدف دست پیدا کند که عبارتند از؛ توقف یا کاهش صدور نفت ایران به منظور تقلیل قدرت اقتصادی ایران تا بدین وسیله توان ادامه جنگ از ایران گرفته شود و گسترش دامنۀ جنگ و مهیا کردن حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در خلیج فارس.

سیادت ایران بر دریا در طول دفاع مقدس

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در برابر این اقدام و تجهیزات پیشرفته دریایی واگذار شده از سوی ابر قدرت‌ها به رژیم بعثی عراق چاره‌ای جز مقابله به مثل نداشت و از آنجا که این نیرو از ابتدای جنگ خلیج فارس و تنگه هرمز را به روی کشتی‌های عراقی و کشتی‌هایی که به عراق تجهیزات و محموله حمل می‌کردند مسدود کرده بودند، عراق نتوانست با وجود در اختیار داشتن تجهیزات مدرن و پیشرفته دریایی در طول جنگ تحمیلی سیادت و صیانت دریایی را از ایران بگیرد.

ورود مستقیم آمریکا و برخی دولت‌های غرب آسیا برای حمایت از صدام

از این رو، استکبار جهانی، به سرکردگی آمریکا و بعضی از دولت‌های منطقه که علاقه‌ای به پیروزی جمهوری اسلامی ایران نداشتند، وقتی عراق را از ادامه جنگ ناکام دیدند، برای رهایی عراق از جنگ فرسایشی و نجات خود با تقویت ارتش بعث، شهرهای ایران، شبکه‌های صدور نفت، سکوهای نفتی، تأسیسات صنعتی و کشتی‌های ایرانی در خلیج فارس را بمباران کردند؛ به گونه‌ای که در پایان جنگ، آمریکا ضمن حمایت از کشتی های تجاری و نفتی کویت حامل محموله کشور بعثی‌ها با هدف قرار دادن سکوهای نفتی ناوها و هواپیمای مسافربری ایرانی عملا از دولت عراق پشتیبانی کرد تا ضمن حفظ منافع خود موجب کاهش حمایت مردم ایران از دولت و رهبری دور کردن آن ها از جنگ و ایجاد واکنش در آنان علیه حکومت ایران شود.

ناتوانی رژیم بعثی عراق در جنگ و استفاده از سلاح شیمیایی

این اقدام نیز تأثیر تعیین کننده‌ای در جهت‌گیری مردم ایران نداشت و مردم همچنان در صحنه بودند و با وجود اینکه در روزهای پایانی جنگ تجهیزات زمینی، دریایی و هوایی رژیم بعثی عراق به رغم تلفات فراوانی که در ۸ سال جنگ به آن وارد شده بود، چندین برابر روزهای نخست بود به نحوی ک در سال ۱۳۶۴ تعداد لشکرهای نیروی زمینی عراق به ۵۴ لشکر رسید. اما، در مقابل، تجهیزات نیروهای ایران کمتر از ۳۰ درصد روزهای نخست جنگ بود. با چنین وضعیتی هیچ گونه خللی در روحیه ایثارگری و شهادت طلبی رزمندگان مسئولان و مردم به وجود نیامد؛ به گونه‌ای که عراق با توجه به برتری تجهیزات مجبور شد برای پیروزی در جبهه‌ها از سلاح‌های نامتعارف شیمیایی استفاده کند.

تجزیه و تحلیل اوضاع موجود شد در تاریخ ۲۷ تیرماه سال ۱۳۶۷ ایران موافقت خود را با قبول قطعنامه ۵۹۸ اعلام کند. سرانجام در تاریخ ۲۹ مردادماه سال ۱۳۶۷ به طور رسمی آتش‌بس برقرار شد و نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد بین نیروهای ایران و عراق مستقر شدند.

خسارت‌های جنگ تحمیلی برای ایران اسلامی

تجاوز صدام به کشور اسلامی ایران یکی از جنگ‌های بزرگ تاریخ بشریت از نظر زمان و تعداد عملیات‌های آفندی و پدافندی بود که خسارات و خرابی‌های بسیار زیاد جانی و مالی برای دو کشور اسلامی به جای گذاشت. هر چند آمار دقیقی در دست نیست ولی با بررسی‌های انجام شده بیش از یک میلیون شهید و جانباز و بیش از دو هزار میلیارد دلار هزینه برای جمهوری اسلامی ایران داشته است.

جنگ تحمیلی به رغم همه خسارات مالی و جانی با لطف و عنایت خداوند متعال رهبری مقام عظمای ولایت ایثارگری و فداکاری ملت مسلمان ایران و به کوری چشم مستکبران جهانی دستاوردهای مثبتی همچون استقلال، آزادی، عدم وابستگی به شرق و غرب، خودباوری و اعتماد به نفس، تقویت بنیه دفاعی و ارتقای توان رزمی با شناخت نقاط قوت و ضعف خودی و دستاوردهای بسیار دیگری را برای کشور اسلامی ایران در برداشت.

عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در دفاع مقدس

همان گونه که اشاره شد، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس با حضور خود در صحنه خلیج فارس، همواره سیادت دریایی خود را حفظ کرد و مانع از تحرک رژیم صدام در عرصه دریا شد. در این بین، عملیات‌های متعدد نیروی دریایی ارتش در دفاع مقدس نقش مهمی را در پیروزی‌های جمهوری اسلامی ایران در مقابل صدام و حامیانش داشت. در ادامه با این عملیا‌ت‌ها آشنا می‌شویم.

عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال ۵۹

عملیات تخلیه اروند در ۲۶ مرداد ۵۹، نبرد دریایی ناو نقدی در ۲ شهریور ۵۹، عملیات‌های دفاع از خرمشهر، ایران اجر، پدافند کرخه ـ شوش در ۳۱ شهریور ۵۹، عملیات‌های رزمی ناو نقدی، سلسله عملیات‌های گشت و مراقبت آبراه‌ها، پدافند از سکوهای نفتی و جزایر، نبرد هوایی گرز در دریا در اول مهر سال ۵۹، پدافند از خرمشهر در ۲ مهر ۵۹، دومین نبرد دریایی ناو نقدی و نبرد هوایی گرز دریایی در ۳ مهر ۵۹، نبرد هوایی کیوان در دریا ۴ مهر ۵۹، پدافند از جزیره خارک و بندر امام خمینی(ره) در ۶ مهر ۵۹ از جمله عملیات‌های این نیرو در نخستین روزهای جنگ هستند.

دفاع از خرمشهر و تجسس و نجات ناو کهنمویی در ۱۰ مهر ۵۹، دفاع از خرمشهر در ۱۳ مهر ۵۹، نبرد هوایی گردونه در دریا در ۱۴ مهر ۵۹، عملیات نبرد هوایی خارک در ۲۱ مهر ۵۹، پشتیبانی آبادان در دوران محاصره در ۲۳ مهر ۵۹، تجسس و نجات یدک‌کش نوید در ۲۴ مهر ۵۹، عملیات اسکورت نفتکش مکران و طرح عملیاتی بهروز در ۲۵ مهر ۵۹، تجسس و نجات ناو مهرا در ۲۶ مهر ۵۹ از سایر عملیات‌های در نخستین ماه از آغاز جنگ تحمیلی هستند. 

عملیات‌های پدافند در شرق ساحل کارون و اروند رود در ۴ آبان ۵۹ تا پایان دفاع مقدس، اشکان و رزمی کوی ذوالفقاری در ۹ آبان ۵۹، شهید صفری در ۱۶ آبان ۵۹، نبرد دریایی فلاخن در ۲۷ آبان ۵۹، عملیات‌های مروارید و تجسس و نجات ناوچه پیکان در ۷ آذر ۵۹ و عملیات پدافندی شفق در ۲۴ دی ۵۹ جزو عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در نخستین سال از جنگ تحمیلی هستند.

عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال‌های ۶۰ و ۶۱ 

عملیات‌های آفندی جاده آبادان ماهشهر در ۳۱ خرداد ۶۰، ثامن الائمه در ۵ مهر ۶۰، مین‌روبی طوفان در ۳۱ دی ۶۰، بیت‌المقدس در ۱۰ اردیبهشت ۶۱، عملیات ویژه برون‌مرزی در دوم خرداد ۶۱، عملیات مین‌روبی طوفان در ۹ شهریور ۶۱ عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال‌های ۶۰ و ۶۱ هستند.

عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال‌های ۶۲، ۶۳ و ۶۴

عملیات مشترک خیبر در سوم اسفند ۶۲، نبرد شمشیر ۱ در ۲۱ فروردین ۶۳، نبرد شمشیر در ۱۱ اردیبهشت ۶۳، عملیات نبرد دریایی زوبین در دوم آبان ۶۳، عملیات مشترک بدر در ۲۰ اسفند ۶۳، عملیات تاخت انهدامی تکسا ۱ در ۱۲ بهمن ۶۴، نبرد هوایی خنجر در سال ۶۴، عملیات مشترک والجفر ۸ در ۲۰ بهمن ۶۴ عملیات های نیروی دریایی ارتش در سال‌های ۶۲، ۶۳ و ۶۴ هستند.

عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال ۶۷ و پایان جنگ تحمیلی

پدافند از سکوهای نفتی نصر و سلمان، عملیات تجسس و نجات ناوشکن جوشن، رویارویی با ناوگان آمریکاو عملیات تجسس و نجات ناوشکن سهند در ۲۹ فروردین ۶۷ و در پایان، عملیات تجسس و نجات هواپیمای ایرباس در ۱۲ تیر ۶۷ عملیات‌های نیروی دریایی ارتش در سال پایانی جنگ تحمیلی هستند.

همچنین؛ سلسله عملیات‌های اسکورت کاروان تجاری نفتکش با ۲۵۰ عملیات و سلسله عملیات رهگیری و بازرسی کشتی‌های مشکوک رزمی نیز از جمله عملیات‌های مشترک انجام شده در طول دفاع مقدس است.

تامین امنیت کشتیرانی و تداوم فعالیت‌های اقتصادی توسط نیروی دریایی ارتش

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس علاوه بر عملیات‌های مورد اشاره وظیفه مهم اسکورت کشتی‌های نفتکش و تجاری را بر عهده داشت و طبق آمار، ۱۰ هزار کشتی در طول هشت سال دفاع مقدس توسط تکاوران نیروی دریایی ارتش اسکورت و حفاظت شد. مبارزه با دزدان دریایی در مناطق مختلف دریا نیز، جزو فعالیت‌های نیروی دریایی ارتش در حوزه حفاظت از کشتی‌های تجاری و نفتکش است.

همچنین؛ نیروی دریایی ارتش از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۴۰۱ با اعزام ناوگروه‌های مختلف به سراسر جهان توانست ۵ هزار کشتی تجاری و نفتکش را اسکورت کند. 

در یکی از این نمونه‌ها که با تقدیر دفتر بین‌المللی دریانوردی اتاق بازرگانی بین‌المللی (IMB) همراه شده، این نهاد در یکی از گزارش‌های خود که مربوط به بازه زمانی اول ژانویه ۲۰۲۲ تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ است از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تجلیل کرده است.

این گزارش، طبق تحلیل ۳۷ دزدی دریایی انجام شده در این بازه زمانی توسط مرکز گزارش دهی اتاق بازرگانی بین‌المللی موسوم به ICC تدوین شده است.

در این گزارش از کمک‌ها و همکاری‌های حیاتی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای کمک به کشتی‌ها و همچنین، اقدامات مثبت این نیرو از جمله تاکتیک های پیشگیرانه و ضد دزدی دریایی که منجر به کاهش تعداد حملات دزدی دریایی شده، تجلیل به عمل آمده است.

منبع: فارس