اگر یک روز بعد از بیدار شدن از خواب، پرده اتاق را کنار بزنید و ناگهان با دنیایی خاکستری و بدون گیاه و حیوان مواجه شوید چه حسی پیدا خواهید کرد؟ می‌توانید چنین دنیایی را تصور کنید؟ قطعا ترسناک خواهد بود، اما با توجه به شرایط گونه‌های جانوری و وضعیت محیط زیست در دنیا؛ به نظر می‌رسد تصور چنین صحنه‌ای چندان دور از انتظار نباشد، اما فکر کردن به چنین دنیایی ترسناک است، دنیایی بدون جنگل، صدا‌های جورواجور، طیف رنگ‌های گسترده و زندگی بخش، فقط و فقط انسان و ساختمان؛ خوف برانگیز است، اما گویی چنین دنیایی برای بسیاری از انسان‌ها چندان هم وحشتناک نیست، آمار انقراض گونه‌ها می‌تواند مصداق این ادعا باشد.

صندوق جهانی طبیعت (WWF) نرخ انقراض گونه‌ها را سالانه معادل یک دهم تا یک صدم درصد تخمین زده است، در ایران نیز وضعیت گونه‌های مختلف جانوری نگران کننده است، بیش از ۲ هزار گونه مهره‌دار در کشور شناسایی شده که از این تعداد ۸۶ گونه خشک‌زی در خطر انقراض قرار دارد و ۱۶۵ گونه هم جزو گونه‌های حفاظت شده هستند از جمله آن‌ها گورخر ایرانی، یوزپلنگ آسیایی، خرس سیاه و گوزن زرد ایرانی است که اگر برای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند اقدامات لازم صورت نگیرد به زودی و در آینده‌ای نه چندان دور شاهد انقراض آن‌ها خواهیم بود و به تاریخ خواهند پیوست مانند شیر ایرانی و ببر مازندران که اکنون فقط نامی از آن‌ها باقی مانده است.

حیوانات هم مانند انسان‌ها حق زندگی کردن دارند؛ آن‌ها هم باید از زمین و هر آنچه در آن است بهره‌مند شوند، یعنی اینکه در این دنیا حق و حقوقی دارند؛ با توجه به اهمیت این موضوع و آثار ناشی از تخریب چرخه حیات حیوانات بر زندگی بشر، سازمان ملل متحد ۱۰ دسامبر برابر با ۱۹ آذرماه را روز جهانی حقوق حیوانات نامگذاری کرده است.

اینکه ما انسان‌ها تا چه اندازه با این حق و حقوق آشنا هستیم و مهمتر اینکه تا چه اندازه خود را ملزم به رعایت آن می‌دانیم، محل بحث است، زیرا اقدامات عجیب و غریب انسان‌ها نشان می‌دهد که نه تنها اطلاعی از آن نداریم بلکه اگر هم داشته باشیم خود را ملزم به رعایت آن نمی‌دانیم؛ به عنوان مثال جراحی زیبایی حیوانات خانگی چند سالی است که در جامعه رواج یافته که این خود مصداق حیوان آزاری است، به اعتقاد کارشناسان حرکات بدن حیوانات در واقع زبان آنهاست که در صورت جراحی این توانایی از حیوان گرفته می‌شود، در واقع با این کار حقوق حیوان را زیر پا گذاشته ایم.

البته در کشور از قدیم چوپان‌ها گوش و دم سگ‌های گله را می‌بریدند به دلیل اینکه سگ‌های گله وقتی با گرگ‌ها درگیر می‌شوند اولین جایی که می‌تواند گاز بگیرد دم و گوش سگ است که در این حالت حیوان آسیب می‌بیند بنابراین چوپان‌ها با هدف مراقبت از گوسفند‌های خود به محض اینکه سگ گله از حالت تولگی خارج می‌شد گوش و دم حیوان را می‌بریدند تا در صورت درگیری با گرگ آسیب نبینند، اما قطعا این داستان از داستان جراحی با هدف زیبایی جدا است.

از سوی دیگر غذا دادن دستی به حیات وحش اشتباه است، موضوعی که چند سالیست با شدت زیادی در کشور رواج یافته که موافقان و مخالفان به خود را دارد، اما آنچه که مشخص این است که حیوانات آشپزخانه ندارند تا غذا بپزند و بخورند، اما ما غذا‌های پخته شده به آن‌ها می‌دهیم در حالیکه حیوانات با مواد شیمیایی افزودنی به غذا‌های ما سازگار نیستند و ادامه این روند موجب بروز بیماری در آن‌ها می‌شود از سوی دیگر وابستگی خود را در تهیه غذا از طبیعت از دست می‌دهند، چون به این روند و به دست آوردن غذای بی دردسر عادت می‌کنند که این کار علاوه بر اینکه باعث می‌شود تعارض بین انسان و حیوان زیاد شود از سوی دیگر حیوان خوی وحشی گری خود را از دست می‌دهد که این به نفع محیط زیست و حیوان نخواهد بود.

جراحی زیبایی حیوانات، مصداق حیوان آزاری

البته رعایت نکردن حقوق حیوانات به همین مسائل ختم نمی‌شود، زمانی استفاده از پوست حیوانات برای تهیه لباس نشانه تمول و فخر بود، اما امروزه دقیقا برعکس شده و فردی آنهم اگر به اصطلاح سلبریتی باشد و لباسی از پوست حیوان بر تن کند قطعا در فضای مجازی مورد هجمه قرار خواهد گرفت، حتی در چند سال اخیر تعداد زیادی از آن‌ها به علت استفاده از پوست حیوانات در لباس‌های خود اظهار پشیمانی کردند. این موضوع نشان می‌دهد که انسان‌ها تا حد زیادی نسبت به حقوق حیوانات آگاه شده‌اند، علاوه بر این قوانین متنوعی در زمینه حقوق حیوانات در کشور‌های مختلف نوشته شده که اگر رعایت نشوند فرد متخلف جریمه خواهد شد و حتی برخی از این قوانین برای متخلف زندان به همراه دارد.

با تمام این‌ها می‌دانیم که وضعیت گونه‌های حیوانی در جهان خوب نیست و با شتاب زیادی در سراشیبی انقراض قرار گرفته‌اند؛ با توجه به اهمیت موضوع سازمان ملل متحد ۱۰ دسامبر برابر با ۱۹ آذرماه را روز جهانی حقوق حیوانات یا IARD نامگذاری کرد، این روز از سال ۱۹۹۸ توسط فعالان و کنشگران حقوق حیوانات گرامی داشته می‌شود، نامگذاری یک روز به عنوان حمایت از حقوق حیوانات نشان می‌دهد که باید بیش از پیش به حیوانات توجه و با آن‌ها درست رفتار کنیم.

حال سوال این است که آیا در ایران هم قانونی برای حمایت از حقوق حیوانات وجود دارد؟ عبدالرضا باقری فردی که بیش از ۲ دهه است در زمینه حقوق حیوانات فعالیت می‌کند به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در زمینه حقوق حیوانات قانونی در کشور وجود ندارد چند سال پیش تعدادی از سمن‌ها با کمک تعدادی وکیل پیش نویسی را در زمینه حقوق حیوانات تهیه کردند که البته آنهم تاکنون به جایی نرسیده است و به نظر می‌رسد باید نهاد‌هایی مانند سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان دامپزشکی و وزارت جهاد کشاورزی در کنار هم کمیسیونی را تشکیل دهند و برای این مساله اقدام کنند.

این فعال در زمینه حقوق حیوانات افزود: در زمینه حقوق حیوانات با طیف مختلفی از حیوانات مواجه هستیم؛ یکی حیواناتی مانند مرغ و خروس و یا گاو و گوسفند که از آن‌ها بهره برداری اقتصادی می‌کنیم و باید از مکان نگهداری مناسب و بهداشت کامل بهره‌مند شوند، بخش دیگر حیواناتی مانند سگ و گربه هستند که در سطح شهر‌ها با آن‌ها مواجهیم که آن‌ها هم حقوق مخصوص به خود را دارند و بخش دیگر حیواناتی هستند که در حیات وحش به سر می‌برند که حقوق آن‌ها هم باید رعایت شود.

وی ادامه داد: با این وجود ما انسان‌ها با توسعه شهرنشینی، جاده کشی و گسترش مزارع؛ زیستگاه حیوانات را روز به روز کوچک و کوچک‌تر می‌کنیم که این کار به منزله رعایت نکردن حقوق حیوانات است.

بیشتربخوانید

• شیوع جراحی زیبایی حیوانات در ایران؛ از کشیدن پوست تا بوتاکس لب+ لیست قیمت

جراحی زیبایی حیوانات، مصداق حیوان آزاری

وی اظهار داشت: حتی غذا دادن به حیوانات هم به مثابه رعایت نکردن حقوق آن‌ها است به نظر خودمان به آن‌ها خدمت می‌کنیم در حالی که اینطور نیست، ما با دادن غذای دستی به حیوانات آن‌ها را از خوی حیوانی دور می‌کنیم و دیگر برای به دست آوردن غذا تلاش نمی‌کنند این به مرور باعث می‌شود که ترس از انسان از آن‌ها دور شود و به راحتی به مناطق مسکونی نزدیک شوند که در این صورت تعارض بین انسان و حیوان زیاد می‌شود، همچنین در غذا‌های ما انواع چاشنی‌ها و روغن‌ها وجود دارد که به مرور موجب مشکلاتی در دستگاه گوارش حیوانات می‌شود.

چند سال پیش پیش نویس قانون حمایت از حقوق حیوانات تهیه شد، اما هنوز به جایی نرسیده است، باید سازمان محیط زیست، دامپزشکی و جهادکشاورزی با هم کمیسیونی در این زمینه تشکیل دهند. وی درباره انجام جراحی‌های زیبایی حیوانات گفت: جراحی حیوانات اگر با هدف برطرف کردن مشکل حیوان و نجات جانش باشد ایرادی ندارد، اما اگر جنبه زیبایی داشته باشد مصداق حیوان آزاری است.

این فعال حوزه حیوانات یادآور شد: البته در قدیم چوپان‌ها گوش و دم سگ‌های گله را می‌بریدند به دلیل اینکه سگ‌های گله در مواجه با گرگ زخمی نشوند، چون در این شرایط اولین بخشی از بدن حیوان که آسیب می‌بیند دم و گوش است بنابراین چوپان‌ها با هدف مراقبت از گوسفند‌های خود به محض اینکه سگ گله از حالت تولگی خارج می‌شد گوش و دمش را می‌بریدند تا در صورت درگیری با گرگ آسیب نبینند، اما قطعا این داستان جدای از داستان جراحی با هدف زیبایی است.

باقری اظهار داشت: امروزه شاهد انجام این روش به طریقی کاملا تحریف شده در قالب جراحی زیبایی هستیم که دیگر هدف نجات حیوان از جراحت نیست بلکه تغییر ظاهر حیوان به آن صورتی که فرد به عنوان صاحب آن می‌خواهد، است.

وی توضیح داد: برای مثال صاحب یک حیوان دوست دارد گوش سگش صاف بایستد که با انجام عمل جراحی در گوش و قرار دادن فنر موجب می‌شود که گوش حیوان دائم صاف بایستد در صورتی که این کار موجب اختلال در زبان بدن حیوان می‌شود، چون هر حرکت گوش یک علامتی است که حیوان از خود بروز می‌دهد، اما وقتی که گوش با کار گذاشتن فنر ثابت می‌شود دیگر کارایی خود را در برقراری ارتباط با اطراف از دست می‌دهد.

وی ادامه داد: در بسیاری از کشور‌ها برای رعایت حقوق حیوانات، پلیس حیوانات وجود دارد یعنی در مقر پلیس تعدادی افراد در زمینه برخورد با حیوانات آموزش می‌بینند و در صورت بروز مشکلی در زمینه حیوانات، این افراد متولی رفع آن هستند تا کمترین آسیب به حیوان وارد شود.

این فعال حقوق حیوانات درباره نقش بازدارنده احکامی که برای تخلفات محیط زیستی صادر می‌شود، گفت: در شعبه‌های مختلف دادگاه‌ها افرادی هستند که در زمینه مشکلات خانوادگی تخصص دارند و در زمینه این مشکلات کاملا تخصصی برخورد می‌کنند، باید برای حیوانات هم همین کار انجام شود و قضاتی در زمینه حقوق حیوانات یا تحصیل کنند یا دوره‌های آموزشی را بگذرانند تا در زمان وقوع جرمی از سوی متخلفان محیط زیست بهترین حکم قضایی که می‌تواند بازدارنده باشد را صادر کنند.

باقری درباره تصاویر و فیلم‌هایی که از حیوان آزاری در شبکه‌های مجازی منتشر می‌شود، اظهار داشت: با این حساب به نظر می‌رسد که حیوانات در جامعه ما تقریبا هیچ حقوقی ندارند، البته امروزه تا حدودی به واسطه شبکه‌های اجتماعی و حرف‌هایی که زده می‌شود شاید اتفاقاتی در این زمینه افتاده و مردم تلاش می‌کنند با حیوانات مهربان‌تر باشند و حقوقشان را حفظ کنند، البته در بسیاری موارد این رفتار‌ها حالت نمایشی دارد، اما در هر حال می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه آموزش نقش بسزایی در آشنایی با حقوق حیوانات دارد، گفت: اکنون با دو معضل مواجه هستیم؛ یکی اینکه آنطور که باید آموزش در زمینه رفتار با حیوانات در کشور وجود ندارد، دوم اینکه در برخی موارد می‌بینیم که آموزش کوچکی هم اگر باشد، غلط است.

وی توضیح داد: برای مثال نهاد‌های متولی در این روند از افراد متخصص و کارشناس حیات وحش استفاده نمی‌کنند در حالی که باید آموزش از سنین پایین‌تر و با استفاده از کارشناسان خبره حیات وحش انجام شود تا اثر خود را در راستای حفظ محیط زیست بر کودکان بگذارد و نسلی دوستدار محیط زیست تربیت شود. کودکان باید یاد بگیرند که نه ما می‌توانیم وارد زیستگاه حیوانات شویم و نه آنها، این حق برابری و مساوات باید از زمان کودکی آموزش داده شود تا فرزندانمان با همین فرهنگ رشد کنند.

منبع: ایرنا