سید مؤید محسن نژاد مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس با اشاره به ثبت مراسم یادمان یاس کبود روستای فتح‌آباد شهرستان خفر در فهرست آثار معنوی کشور اظهار کرد: این آیین منحصربه‌فرد که به مناسبت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) با رنگ و بوی خاصی برگزار می‌شود، برگرفته از سنت دیرینه مردم روستای فتح‌آباد است که به‌منظور حفظ این آیین و سنت حسنه با تلاش‌های صورت گرفته و حمایت‌های وزارت متبوع در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسید.

او در شرح مختصر تاریخچه برگزاری این آیین گفت: سنت حسنه یادمان یاس کبود پیشینه‌ای بیش از ۱۵۰ سال دارد که نسل به نسل منتقل شده است.

محسن نژاد افزود: در این مراسم مردم روستا به مدت حداقل ۴۵ روز تا ۲ ماه مشغول فضاسازی یادمان بوده و در طول این مدت مهمانان زیادی از سایر روستا‌ها و شهرستان‌های همجوار جهت کمک در فضاسازی یادمان حضور یافته و میهمان مردم روستا هستند.

او ادامه داد: در گذشته، شب شهادت حضرت زهرا (س) مردم بر روی پشت‌بام خانه‌های خود می‌رفتند و نام مبارک ایشان را فریاد می‌زدند و ذکر یا زهرا (س) سر می‌دادند و در شام شهادت، مردم همانند ایام محرم با استفاده از چوب و برگ نخل، کتل (تابوت) سربسته‌ای ساخته و در همه کوچه‌های قلعه همراه با روضه و عزاداری می‌گرداندند و تشییع‌جنازه نمادین را انجام می‌دادند.

محسن نژاد گفت: در این آیین، مراسم دیگ جوش یکی از برنامه‌های عزاداری شهادت حضرت زهرا (س) بوده که تعدادی از زنان و مردان در محل برگزاری مراسم، اجاق‌هایی با خشت و گل درست می‌کردند و هر کس به‌قدر توانایی خود مواد موردنیاز دیگ جوش یا به قول امروزی‌ها پخت آش را تهیه می‌کردند.

او تصریح کرد: دسته عزاداری درحالی‌که تابوت نمادین آن حضرت را بر دوش داشتند، با گذشتن از کوچه‌ها، در پایان در محل برگزاری مراسم دور هم جمع می‌شدند و با روشن کردن شمع دورتادور تابوت، به شیون و زاری می‌پرداختند و بعد از عزاداری همگی دور یک سفره آش نذری که پخته‌شده بود را اطعام می‌کردند.

سید مؤید محسن نژاد افزود: با توجه به گذشت زمان شکل برگزاری مراسم نیز تغییراتی داشته است به‌طوری‌که پس از ماه صفر با اعلام هیئت‌امنای یادمان یاس کبود و طبق برنامه‌ریزی و طراحی‌هایی که از قبل انجام‌شده، فضاسازی مجموعه یادمان آغاز می‌شود و در همان خانه‌های قدیمی در قلعه که امروز خالی از سکنه است و به متولیان یادمان واگذارشده، زندگی‌نامه حضرت زهرا (س) اعم از زندگی اجتماعی، فرزند داری، همسر داری، مصائب و رشادت‌های آن حضرت و دیگر اهل‌بیت علیهم‌السلام، با توجه به محتوای مشخص‌شده در هرسال به‌صورت تجسمی با استفاده از تندیس، لباس و پارچه به نمایش درمی‌آید و نمایشگاهی به مدت ۲۰ روز برگزار می‌شود که بسیار مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد و در این کار همه مردم با اعتقاد خاصی که به حضرت زهرا (س) دارند اعم از زنان و مردان، دختران و پسران، کوچک و بزرگ دست‌به‌دست هم می‌دهند و هر کاری که بتوانند انجام می‌دهند و مردم از جای جای مختلف جهت بازدید به این روستا وارد می‌شوند که سالیانه حدود هزار و ۵۰۰ تا ۲۰ هزار نفر از این یادمان بازدید می‌کنند.