اصطلاح شه‌و چله یا شب چله به زمانی از سال گفته می‌شود که در باور ایرانیان و تقویم‌های کهن، از ابتدای زمستان تا دهم بهمن ماه (به مدت ۴۰ روز) سرمای هوا به بالاترین حد خود می‌رسد.

شب یلدا از مهمترین جشن‌های باستانی ایرانیان است که در آخر آذرماه آن را جشن می‌گیرند؛ در این جشن دوستان و فامیل دور هم و معمولا در خانه بزرگان فامیل جمع شده و با خوردن خوراکی‌های مختلف و شعر خواندن شب را سر می‌کنند.

آداب و رسوم جشن شب یلدا در استان‌های مختلف ممکن است تفاوت‌هایی با هم داشته باشد؛ خوراکی‌ها و غذا‌هایی که سرو می‌شود و نوع شعر خوانی و جشن گرفتن بر اساس فرهنگ آن منطقه متفاوت است، یکی از استان‌های کشور که این جشن را هر ساله جشن می‌گیرد کرمانشاه است.

کرمانشاه از استان‌های کوهستانی کشور با آب و هوایی سرد است و به همین علت نشتن دور کرسی به خصوص در شب یلدا در بین مردمان این دیار از قدیم و الایام مرسوم بوده؛ همه افراد دور کرسی می‌نشستند و سفره یلدا را روی آن می‌چیدند.

افراد در طول این شب مشغول صحبت کردن، شعر خواندن و خوردن خوراکی‌های مختلف هستند و در این شب به طور معمول شعر‌های حافظ و شاهنامه فردوسی خوانده می‌شود؛ البته در استان کرمانشاه رسم‌هایی مانند هوره خوانی و جوراب بازی نیز در بین مردم رواج داشته که امروزه کمرنگ‌تر از قبل شده است.

هوره یکی از انواع موسیقی کردی است که مردمان شهر‌های کرمانشاه و ایلام آن را می‌خوانند؛ معنا و مفهوم این آواز حماسی است و ریتم بسیار ملیح و آرامی دارد، هوره ریتمی شبیه آواز‌های شرقی، نیایش‌های بودایی و آواز‌های مرتبط با معبد شائولین دارد.

این نوع موسیقی بیت‌هایی ساده دارد و به طور معمول ۱۰ تا ۱۲ هجایی هستند و علاوه بر کُردها، هوره خوانی بین لک‌ها نیز مرسوم است؛ مفهوم آواز هوره بسیار عمیق، سوزناک و غمگین است و برای هر مراسمی شعری خاص دارد.

علاوه بر آواز خوانی و خوردن خوراکی سرگرمی‌های دیگری نیز وجود دارد که افراد خانواده در این شب انجام می‌دهند؛ گل یا پوچ و چیستان سرایی از جمله این سرگرمی‌ها استکه در زبان کُردی به گل یا پوچ، زره مشتکی گفته می‌شود و علاوه بر آن لطیفه و خاطره تعریف کردن در این شب نیز بسیار مرسوم است.

از دیگر سرگرمی‌های مردم کرمانشاه در این شب جوراب بازی است؛ در این بازی بازیکنان به دو دسته معمولا ۱۰ نفری تقسیم می‌شوند و سپس ۱۰ جوراب دستباف پشمی و کلفت را به دو دسته پنج تایی تقسیم و روی زمین می‌گرداندنند.

هر گروه یک تیله توی یکی از جوراب‌ها پنهان می‌کند و اعضای گروه مقابل باید حدس بزنند تیله در کدام جوراب است، هر دور بازی ۱۰ امتیازی است و گروهی که تعداد بیشتری حدس بزند، برنده می‌شود؛ در کرمانشاه تمامی افراد خانواده از بزرگ و کوچک این بازی را انجام می‌دهند.

یکی از رسومات جالب شب یلدا در کرمانشاه این است که تمامی مهمانان هرچه که می‌توانند با خود به خانه میزبان می‌برند و در نتیجه سفره رنگین‌تر و پربار‌تر می‌شود و با این کار بار پذیرایی به تنهایی بر عهده میزبان نیست و صمیمیت بیشتری بین جمع به وجود می‌آید.

از میوه‌هایی که در این شب مورد استفاده قرار می‌گیرد به گونه‌ای نمادی از خورشید هستند، هندوانه سرخ، انار سرخ، سیب سرخ و یا لیموی زرد نمادی از زردی و سرخی خورشید هستند؛ قصه‌هایی از عشق جاودانه شیرین و فرهاد، رستم و سهراب، حکایت حسین کرد شبستری و خواندن اشعار زیبا و دلنشین شامی کرمانشاهی در گذشته نقل مجالس شب یلدا در کرمانشاه بود.

کرمانشاه غذا‌های محلی خوشمزه زیادی از جمله خورش خلال، دنده کباب، سیب پلو با مرغ یا گوشت، آبگوشت کرمانشاهی و انواع آش‌ها را دارد؛ در قدیم یکی از آداب و رسوم شب یلدا در کرمانشاه خوردن کشمش پلو بوده است.

امروزه تنوع غذایی بیشتر از قبل شده و غذای شب یلدا بیشتر سلیقه‌ای است؛ برخی از افراد برای رنگین‌تر شدن سفره آش عباسعلی که مختص به کرمانشاه بوده و به نوعی پیش غذا محسوب می‌شود نیز بر سر سفره قرار می‌دهند .

منبع ایرنا