در روزهای اخیر اخباری به نقل از یک مقام مصری در خصوص نزدیک بودن از سرگیری روابط میان تهران و قاهره منتشر شد. این اظهارات پس از اولین تماس تلفنی رئیس جمهور کشورمان، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و رئیس جمهور مصر عبدالفتاح السیسی مطرح شد.

رخا احمد حسن، عضو شورای امور خارجی مصر در گفت‌وگو با اسپوتنیک درباره رابطه با روابط ایران و مصر اظهار کرد: بازگشت سفرای ایران و مصر احتمالا به‌زودی انجام شود. تبریک پیروزی عبدالفتاح السیسی از سوی همتای ایرانی خود نشان می‌دهد که روابط میان دو کشور به بالاترین سطح رسیده است.

وی گفت که روسای جمهور دو کشور در این گفت‌وگوی تلفنی به مسائل متعددی از جمله بازگشت روابط دوجانبه و همچنین پرونده‌های منطقه‌ای مانند مساله غزه و دریای سرخ پرداختند.

این سیاستمدار مصری افزود: سطح روابط میان دو کشور در وقت کنونی نشان می‌دهد که بازگشت سفرا نزدیک است و از اظهارات سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان می‌توان فهمید که در راستای تلاش‌های انجام شده در منطقه، وی به این پرونده برای بازگشت روابط پرداخته است.

رخا احمد حسن گفت که تبادل سفرا ممکن است بعد از مراسم تحلیف عبدالفتاح السیسی برای دوره جدید ریاست جمهوری انجام شود.

وی گفت که با توجه به نزدیک شدن روابط ایران و عربستان و تلاش برای حل بحران یمن، بازگشت روابط ایران ومصر به مثابه تکمیل دایره است.

این سیاستمدار مصری در ادامه بیان کرد که نزدیک شدن روابط ایران و کشور‌های عربی و افزایش مبادلات تجاری منجر به ثبات و توسعه خواهد شد.

وی همچنین گفت: از سرگیری (کامل) و بازگشت روابط ایران و مصر، بهانه آمریکا را مبنی بر اینکه ایران خطری برای منطقه است، باطل می‌کند و تنها تهدید واقعی در منطقه رژیم صهیونیستی خواهد ماند.

رابطه ایران و مصر به چه دلیل به تیرگی کشیده شد؟

پس  از امضای قرارداد کمپ دیوید، حسنی مبارک وزیر دفاع مصر برای ارائه گزارشی ازاین قرارداد به شاه ایران، وارد تهران شد. این قرارداد عکس‌العمل شدید کشور‌های عربی در پی داشت از جمله اینکه، کشور‌های عربی به منظور ابراز خشم و انزجار از امضای این قرارداد، روابط خود را با مصر قطع کرده و سفارت‌خانه‌ها را تعطیل کردند، حتی مصر از اتحادیه عرب نیز اخراج شد. امام‌ خمینی (ره) نیز در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس در روز ۱۶ آبان ۵۷ این توافقنامه و نظایر آن را توطئه‌ای برای مشروعیت بخشیدن به تجاوزات اسرائیل خواند که نتیجتا شرایط را به نفع اسرائیل و به ضرر اعراب و فلسطینی‌ها تغییر می‌دهد.

پس  از تصرف سفارت مصر توسط دانشجویان عرب به عنوان اعتراض به پیمان کمپ دیوید در ۶ فروردین ۵۸ می‌توان گفت یکی از اولین فرمان‌های حکومتی امام خمینی (ره) به دولت موقت در زمینه روابط بین‌الملل، قطع روابط دیپلماتیک با مصر است. این حکم پس از نامه ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت مبنی بر ضرورت قطع رابطه با مصر در فضای موجود صورت گرفت.

ایران و مصر دارای روابط تاریخی، فرهنگی و سیاسی بسیاری هستند؛ رابطهٔ سیاسی و دیپلماتیک این دو کشور تا پیش از انقلاب اسلامی در بالاترین سطح قرار داشت و در حال حاضر نیز مناسبات دیپلماتیک ایران و مصر، در سطح «حافظ منافع» برقرار است و دفتر حفاظت منافع در قاهره و تهران مشغول به فعالیت هستند.

در ماه‌های گذشته، منطقه غرب آسیا تحولات چشمگیری را به خود دیده که مهم‌ترین آن، از سرگیری روابط ایران و عربستان پس از قطع کامل روابط دیپلماتیک بود؛ رخدادی تاریخی که می‌تواند به سایر حوزه‌ها از جمله روابط ایران و مصر نیز سرایت کند؛ بنابراین گرم‌شدن روابط میان قاهره و تهران، پرده دیگری از نظم جدید منطقه‌ای پس از توافق ایران و عربستان خواهد بود. مصر که همواره از حمایت سیاسی و اقتصادی گسترده ریاض برخوردار بوده است، در حال حاضر، خود را در کنار جمهوری اسلامی ایران نیز می‌بیند.

پس از چهار دهه قطع روابط دیپلماتیک تهران و قاهره (جز مدتی کوتاه در دوره محمد مُرسی) اینک اراده و عزم در سران دو کشور برای از سرگیری مناسبات بیش از هر زمان دیگری جدی است؛ تصمیمی که برآیند مجموعه‌ای از تردد‌ها و گفتگو‌های دیپلماتیک و اقدامات میانجی‌گرانه بوده است؛ پس از عادی‌سازی روابط تهران و ریاض، مذاکرات تهران و قاهره نیز با میانجی‌گری دو کشور عمان و عراق، با جدیت بیشتری دنبال شد.

البته موضوع جنگ غزه هم  تقریب بیشتر روابط دیپلماتیک ایران و مصر را فراهم آورده است. از ابتدای شروع تحولات جاری در اراضی اشغالی پس از عملیات طوفان‌الاقصی، وزیر امور خارجه کشورمان طی گفتگو‌های متعددی  با همتای مصری خود، بر توسعه مناسبات دو جانبه، لزوم تشریک مساعی برای تحولات منطقه، به خصوص آخرین تحولات در غزه و همچنین آمادگی هلال احمر ایران برای ارسال کمک‌های بشر دوستانه به غزه از طریق مصر، تاکید کرد.

۲۰ آبان سال جاری، ریاض پایتخت عربستان سعودی، میزبان نشست سران کشور‌های اسلامی و عربی درباره اوضاع فلسطین بود که آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در رأس هیأتی در این نشست شرکت کرد و در حاشیه این نشست، دیداری میان او و «السیسی» رئیس‌جمهور مصر انجام شد.

 از سال ۲۰۱۱ میلادی ایران و مصر توافق کرده اند نمایندگانشان در سطح سفیر باشند و حدود ۱۲ دیپلمات از دیپلمات‌های طرفین در محل نمایندگی حضور داشته باشند و ساختمان سفارت‌ها مستقل باشد.

این عملا به معنای آن است که رابطه در سطح سفیر وجود دارد، اما هنوز تصمیم سیاسی مربوطه برای اعلام رسمی چنین رابطه‌ای گرفته نشده است.  

مسائل امنیتی مانع برقراری روابط

حسن هانی‌زاده، کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگران جوان با اشاره به بازگشت روابط ایران و مصر به حالت عادی اظهار کرد: از دو سال گذشته به این طرف سلسله مذاکراتی میان ایران و مصر صورت گرفته است. یکسری مشکلاتی در رابطه با مناسبات تهران و قاهره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته که همچنان ادامه دارد.  

وی ادامه داد: موضوع قرارداد کمپ دیوید، مسئله روابط مصر و اسرائیل و موضوعات دیگری وجود دارد که موجب شده روابط مصر و ایران در حد پایینی باشد و در سطح دفاتر حفظ منافع دو کشور در پایتخت‌های ایران و مصر باقی بماند، اما پس از برقراری رابطه میان ایران و عربستان فضا برای تعامل با کشور‌های عرب در منطقه فراهم شده است.

هانی‌زاده گفت: مذاکراتی بین مصر و ایران آغاز شده و ممکن است در نهایت به پیشرفت منجر شود و باعث ارتقای مناسبات دو کشور در سطح سفیر شود.

وی افزود: دیدگاهی در وزارت خارجه مصر وجود دارد که روابط تهران و قاهره کمک خواهد کرد که فضای تعامل میان دو کشور  و همچنین سایر کشور‌های منطقه دلپذیر‌تر باشد؛ مصر و ایران به عنوان دو کشور بزرگ می‌توانند از رهگذر تعامل به حفظ ثبات و امنیت منطقه کمک کنند.

این کارشناس سیاست خارجی گفت: دیدگاهی که مانع ارتقای سطح مناسبات دو کشور شده دیدگاه امنیتی است. سازمان‌ها و  دستگاه‌های امنیتی مصر به شدت نسبت به گسترش مناسبات و رفت و آمد‌های ایرانیان به مصر حساس هستند و معتقدند مذهب شیعه اثنی عشری پذیرش بسیار بالایی در میان مردم مصر دارد و حضور ایرانیان در کشور می‌تواند به گسترش مذهب شیعه در مصر بینجامد؛ این موضوع باعث می‌شود که جایگاه مذهبی کنونی مصر متزلزل شود.

وی ادامه داد: تاکید سرویس‌های اطلاعاتی مصر بر این است که باز شدن پای ایرانیان به مصر به لحاظ اعتقادی مشکلاتی ایجاد می‌کند و این سرویس‌های امنیتی هستند که مانع ارتقاء روابط شده‌اند، اما به هر حال با توجه به شرایط منطقه مصر تمایل دارد که سطح مناسبات خود را با ایران ارتقاء ببخشد.

هانی زاده تاکید کرد: ایران دارای منافع اقتصادی است و سرمایه گذاری ایران در گذشته در صنعت نساجی در مصر باعث شده ایران در این صنعت و صنایع دیگر مانند استخراج نفت و سرمایه‌گذاری در خودرو می‌تواند با مصر اقدامات مشترکی انجام دهد و به همین دلیل به نظر می‌رسد که بعد اقتصادی در ارتباط با ایران و مصر بسیار می‌تواند مهم و موثر باشد.

وی گفت: وقتی مناسبات مصر و ایران و مناسبات ایران با سایر کشور‌های عرب منطقه ارتقاء پیدا کند باعث انزوای صهیونیست‌ها خواهد شد.

هانی‌زاده افزود: اسرائیل با داشتن یک رابطه با مصر از نظر مقامات اسرائیلی می‌تواند به کاهش نفوذ ایران منجر شود و بر عکس آن نیز صادق است. یعنی اگر ایران با مصر رابطه بسیار بالایی داشته باشد باعث انزوای اسرائیل خواهد شد و می‌تواند به کمک به مسئله فلسطین منجر شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: به نظر می‌رسد مصر به عملی کردن دو سیاست خارجی موازی محکوم است. یکی ارتباط با آمریکا که بسیار رابطه قدرتمندی است و دیگری هم رابطه با عربستان سعودی است که در حقیقت کمک‌دهنده مالی مصر است و بدون چراغ سبز آمریکا و عربستان امکان برقراری ارتباط میان مصر و ایران وجود ندارد.

محمد ایرانی، سفیر پیشین کشورمان در کویت در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران در این باره گفت: من گمان نمی‌کنم پدیده تازه‌ای شکل گرفته باشد که منجر به تغییرات جدید در رابطه ایران و مصر شود. معتقدم روند قبلی ادامه خواهد داشت و برقراری یک روابط جدید و تبادل سفرا بین دو کشور یا شکل گیری سفارتخانه در شرایط فعلی را چندان خوش بین نیستم. زیرا ما قبلا در شرایط بسیار ایده آل تری نسبت به امروز قرار داشتیم، اما بازهم این شرایط ایجاد نشد.

سفیر پیشین کشورمان ادامه داد: ما در دهه هفتاد در شرایطی قرار داشتیم که حتی افراد تعیین شدند برای سفارت‌خانه و همه چیز تقریبا تمام شده تلقی می‌شد، اما به علت مسائل ساده‌ای مانند تغییر نام یک خیابان در ایران که بیشتر به یک بهانه شبیه بود مانع شد که این روابط برقرار شود. امروز هیچ تغییر جدی در روابط دو کشور دیده نمی‌شود که بتوان آن‌ را مبنا قرار داد. این موانع می‌تواند نوع روابط دو کشور با آمریکا باشد.