جهانگردی و گردشگری اساسا یک فعالیت فرهنگی نشات گرفته از فطرت جستجوگر انسانی است و از همین رو است که در دین مبین اسلام نیز به سفر و گردش توصیه فراوانی شده است.

امروزه سفر و گردشگری به عنوان بخش مهمی از اقتصاد جهان و منابع درآمدی کشورها مطرح است، به طوری که پس از نفت و خودرو، سومین صنعت پردرآمد دنیای معاصر شناخته می شود.

از سویی رونق گردشگری و حضور و تردد فراوان گردشگران به عنوان جمعیتی فراتر از جمعیت ثابت هر منطقه، گاه می تواند تبعات زیانباری نیز در پی داشته باشد، که با توجه به گردشگری سبز و در قالب دیدگاه آن می توان این تبعات منفی و مخرب را کاهش داده و به حداقل رساند.

به تعبیری دیگر امروز گردشگری سبز یا پایدار, اشکال تکامل یافته گردشگری هستند و در واقع صنعت گردشگری در این مرحله تبدیل به یک رشته مستقل علمی شده است که به آن از منظر علوم انسانی و به عنوان یک معرفت نوین می توان نگریست؛ این نوع از گردشگری بیشتر طرفدار محیط زیست است و پایداری آن را مورد توجه قرار می‌دهد.

صاحبنظران بر این اعتقادند که امروز دیگر سرمایه‌گذاری‌های سازگار با محیط‌زیست موضوع مهم مورد بحث گردشگران و سرمایه‌گذاران است و همین امر سبب شده که سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) برای برجسته کردن موضوعات مهم شعار امسال روز جهانی گردشگری (۲۷سپتامبر / ۵ مهرماه) را «گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز» (Tourism and Green Investment) اعلام کند تا از این طریق بر سرمایه‌گذاری بیشتر و هدفمندتر در سه حوزه افراد، سیاره زمین و رفاه، تاکید کرده باشد.

این سازمان با تاکید بر سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از اولویت های بهبود گردشگری و توسعه آینده این صنعت، فراخوانی برای سرمایه گذاری و اقدام همه جانبه جامعه بین الملل حول یک راهبرد جدید اعلام کرده است که بر اهمیت و نیاز حیاتی سرمایه‌گذاری در طرح‌های آموزشی و ارتقای مهارت‌های افراد، سرمایه گذاری در زیرساخت‌های پایدار و تحول سبز سیاره زمین، نوآوری و فناوری و مدیریت مصرف انرژی تاکید می‌کند.

گردشگری سبز به عنوان فعالیت های گردشگری دوستدار محیط زیست با محورها و معانی مختلف تعریف می‌شود. در یک اصطلاح کلی، گردشگری سبز به معنای گردشگر دوستدار محیط زیست یا ارائه خدمات گردشگری دوستدار محیط زیست است.

به گفته سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (OECD)، در حالی که برای گردشگری پایدار نیازی به ایجاد ابزارهای سرمایه گذاری و تامین مالی جدید نیست، طرح های گردشگری باید با ابزارهای تامین مالی سبز موجود ارتباط بهتری داشته باشند؛ از طرفی با نگاهی به آینده، نیاز به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای که حدود هشت درصد تولید آن به گردشگری اختصاص دارد، فرصت سرمایه‌گذاری قابل توجهی در افزایش خطوط هوایی سبز، ساختمان های سبز برای هتل ها، مراکز اقامتی، رستورانها و میزبانی زیست محیطی و محصولات محلی باید فراهم شود.

در یک جمله می‌توان گفت که گردشگری سبز بر حفظ محیط زیست به همراه توسعه پایدار و حفظ رونق اقتصادی از محل گردشگری تاکید دارد.

کشور ایران از نظر برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری رتبه دهم جهان را دارد و استان خراسان رضوی نیز دارای ظرفیتهای فراوان در زمینه‌های زیارتی، جاذبه های طبیعی، ورزشی، تاریخی، فرهنگی و غذایی است که می تواند سهم موثر و قابل توجهی را در جذب گردشگر و گردش مالی این بخش به خود اختصاص دهد.

طبق آمارهای اخیر ۱۰ درصد گردش مالی دنیا تا قبل از پاندمی کرونا مربوط به صنعت گردشگری بوده است که سهم ایران از این بخش فقط یک درصد و شاید کمتر بوده است که البته این عقب‌ماندگی از قطار ارزآور گردشگری و چالش های متعدد موجود، عوامل و دلایل متعددی دارد که در جای خود نیاز به بررسی دارد.

ایران رتبه دهم جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری جهان را دارد و خراسان رضوی نیز با ظرفیتهای فراوان در زمینه‌های زیارتی، جاذبه های طبیعی، ورزشی، تاریخی، فرهنگی و غذایی می تواند سهم قابل توجهی در جذب گردشگر داشته باشدوجود بارگاه منور رضوی به عنوان قبله دلها و گل سرسبد جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری در مشهد مقدس شناخته می‌شود که جذب مسلمانان و شیعیان جهان به این قبله آرزوها، موجب تحولی شگرف در عرصه گردشگری این کلانشهر می تواند باشد.

استان خراسان رضوی که در شرایط عادی میزبان سالانه بیش از ۳۰ میلیون گردشگر داخلی و سه میلیون گردشگر خارجی، دارد با داشتن جاذبه‌های استثنایی در زمینه‌های گردشگری زیارتی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری حلال و حیات وحش و امثال آن، ظرفیت خوبی برای تحقق گردشگری سبز دارد که البته به گفته مسوولان تا قبل از این نیز مورد توجه بوده است.

مدير كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه هیچ منبع درآمدی در استان بهتر از خدمات گردشگری جواب نمی دهد، گفت: ظرفیتهای موجود در عرصه گردشگری، اقامتی، تاسیسات گردشگری و غیره در مشهد می‌تواند این شهر را به "قطب گردشگری" کشور بدل کند.

سیدجواد موسوی اظهار کرد: با توجه به سفر و حضور سالانه حداقل ۳۰ میلیون زائر و مسافر در مشهد، می توان گفت که هر ایرانی هر سه سال یکبار به مشهد سفر می کند و یا اینکه سالانه یک‌سوم جمعیت ایران، این کلانشهر مذهبی را به عنوان مقصد سفر برمی‌گزینند.

وی افزود: برای پابرجا بودن اقتصاد منطقه صرفا باید بر روی صنعت گردشگری و تقویت آن کار کرد زیرا این مهم در تثبیت و رشد اقتصاد و تولید ناخالص ملی تاثیر مشهودی دارد.با توجه به سفر و حضور سالانه حداقل ۳۰ میلیون زائر و مسافر در مشهد، می توان گفت که هر ایرانی هر سه سال یکبار به مشهد سفر می کند و یا اینکه سالانه یک‌سوم جمعیت ایران، این کلانشهر مذهبی را به عنوان مقصد سفر برمی‌گزینند

این مسوول افزود: علاوه بر این، مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری و بخشهایی مانند صنایع دستی و فروش محصولات و صنایع تولیدی این بخش نیز در ارتباط با این قابلیت رشد و ارتقا می یابد.

وی بابیان اینکه مشهد دارنده ۵۲ درصد ظرفیت واحدهای اقامتی کشور است، اظهار کرد: این سهم می تواند نشان از اهمیت برنامه‌ریزی برای جذب بیشتر زائران و گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد که در قالب گردشگری سبز می توان به آن پرداخت.

جای خالی گردشگری سبز در استانداردهای گردشگری

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه نامگذاری شعار امسال روز جهانی گردشگری از سوی سازمان جهانی گردشگری با هدف ترویج گردشگری سبز و حمایت از سرمایه گذاری های سبز انتخابی برای نجات زمین بوده است، بیان کرد: البته این موضوع نکته جدیدی نیست و سالها است که به صورت نامحسوس در دستور کار و انجام است.

یوسف بیدخوری بیان کرد: با توجه به این‌که پایه و اساس توسعه گردشگری، آموزش است، تلاش داریم تا با برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این زمینه، در مسیر اصلاح الگوی مصرف و توسعه گردشگری سبز گام برداریم.

وی بیان کرد: در قالب این تعریف مصارف انرژی در حوزه برق، آب و گاز باید به حداقل برسد ، استفاده از انرژی‌های نوین در دستور کار بوده و مدیریت پسماند با توجه بیشتری انجام شود تا آثار و پیامدهای منفی و مخرب ناشی از گردشگری به حداقل برسد.

بیدخوری با اشاره به برگزاری کارگاه آموزشی مدیریت پسماند در واحدهای اقامتی استان در سال جاری افزود: طبق برنامه ریزی انجام شده از ابتدای مهر امسال در قالب برنامه منسجم طراحی شده با همکاری شهرداری مشهد، مدیریت پسماند و تفکیک زباله در تاسیسات گردشگری با دقت بالاتری محقق می‌شود.

وی تصریح کرد: متاسفانه حوزه گردشگری سبز هنوز جای خود را در استانداردهای گردشگری باز نکرده است و هنوز در برخی شاخص‌های حوزه ارزیابی ملاکهای گردشگری سبز مورد توجه و ارزیابی نیست.

معاون گردشگری خراسان رضوی بیان کرد:‌ نیاز است تا قوانین بالادستی و ضوابط اجباری و الزامی این بخش تقویت شود تا بتوان با استناد به این قوانین، به توسعه و ترویج گردشگری سبز اقدام کرد.

وی بیان کرد: در استان خراسان رضوی سالهاست برای کاهش مصرف آب در برخی هتل‌ها و آموزش آن به مسافران تلاش می‌شود اما این اقدام در شاخص های ارزیابی محاسبه نمی‌شود.

نیاز داریم قوانین بالادستی و ضوابط اجباری و الزامی را بیشتر در این زمینه داشته باشیم تا با استناد به این قوانین اقدام به توسعه و ترویج اجرای گردشگری سبز نماییمبیدخوری با اشاره به اینکه یکی از نقاط ضعف مدیریت شهری کم توجهی به مباحث گردشگری سبز است، افزود: استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و کمک به تاسیسات گردشگری برای رفتن به سمت استفاده از این انرژیها ضروری است و ما امسال به صورت جدی به دنبال توسعه گردشگری سبز هستیم.

وی با بیان اینکه حدود ۳۵ هزار نفر به صورت مستقیم و بیش از ۸۰ هزار نفر نیز به صورت غیر مستقیم در حوزه گردشگری استان خراسان رضوی مشغول به کار هستند، گفت: ضرورت اشتغال پایدار این افراد موجب شده مدیران و دست اندرکاران حوزه گردشگری برنامه‌ها و اقدامات خود را معطوف به حضور هرچه بیشتر گردشگران و زائران کنند ولی گردشگری سبز و الزامات آن به ما هشدار می‌دهد که باید برای حفاظت محیط زیست، مدیریت پسماند، مصرف بهینه انرژی و استفاده از انرژی های تجدید پذیر اهمیت ویژه‌ تری قایل شویم.

منبع؛ ایرنا