منوکسید کربن، ناشی از احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی از جمله گاز طبیعی است، این گاز "بی‌رنگ، بی بو و بی مزه" و به شدت سمی، بسیار کشنده است، اما با حواس طبیعی انسان قابل تشخیص نیست.

یکی از عوامل ایجاد منوکسیدکربن در منازل، احتراق ناقص وسایل گرمایشی همچون بخاری است، نرسیدن اکسیژن کافی به شعله بخاری، فقدان تهویه کافی، وجود موانع در مسیر لوله خروج دود و گاز ناشی از احتراق و یا استفاده از دودکش‌های غیراستاندارد دیگر دلایل احتراق ناقص وسایل گرمایشی و ایجاد گاز منوکسیدکربن به شمار می‌روند.

انتشار گاز منوکسیدکربن به میزان کم در محیط باعث خواب‌آلودگی، خستگی، سردرد، سرگیجه، تاری دید، ضعف و بی حالی، تهوع و گاهی استفراغ می‌شود. غلظت بالای این گاز در محیط تنفسی خفگی و مرگ را در پی دارد، به طوری که استنشاق این گاز می‌تواند به کوری، اختلالات عصبی، صدمات مغزی و از کار افتادن و فلج شدن اندام‌ها بینجامد.

آمار مسمومیت‌های ناشی از گاز منوکسید کربن در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد با افزایش میزان استفاده از وسایل گرمایشی و بستن در و پنجره‌ها در روز‌های سرد سال و نیز به دلیل استفاده از وسایل گرمایشی دسته دوم و غیراستاندارد به ویژه در مناطق حاشیه شهر به خاطر مشکلات مالی و همچنین ناآگاهی مردم از خطرات این قاتل خاموش و رعایت نکردن اصول ایمنی، افزایش یافته است.

کاهش مسمومیت و مرگ و میر‌های ناشی از گاز منوکسید کربن قابل پیشگیری است که تحقق این امر نیازمند آگاهی بخشی و ارتقای سواد سلامت جامعه است، متولیان سلامت در خصوص لزوم افزایش اطلاع رسانی و آگاهی جامعه در چند روز گذشته نشستی را با حضور اصحاب رسانه برای مشارکت در این امر برگزار کردند.

افزایش ۱۱ درصدی مسمومیت ناشی از گاز گرفتگی

علی یزدانی رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه تعداد ماموریت‌های مرتبط با مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در اورژانس ۱۱۵ مشهد در ۹ ماه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال روند افزایشی داشته است، گفت: از ابتدای امسال ۲۰۹ ماموریت مربوط به گازگرفتگی در مناطق زیر پوشش این دانشگاه به ثبت رسیده است که این رقم در سال گذشته ۲۰۰ مورد بوده است.

او افزود: در ۹ ماهه سال گذشته ۳۴۱ نفر در استان دچار مسمومیت با گاز منوکسید کربن شده بودند که این رقم امسال با رشد ۱۱.۴ درصدی به ۳۸۰ نفر افزایش یافته است.

رئیس اورژانس پیش‌بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: میزان مرگ و میر ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در مناطق زیرپوشش این دانشگاه طی ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته ۱۵۰ درصد افزایش یافته است.

یزدانی بیان کرد: در ۹ ماهه سال گذشته چهار مورد فوتی ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن در صحنه حادثه، غیر از فوتی‌هایی ناشی از آن در بیمارستان‌ها، رخ داده است که این عدد در ۹ ماهه امسال به ۱۰ مورد افزایش یافته است.

او تصریح کرد: متاسفانه موارد مسمومیت با گاز منوکسید کربن در حاشیه شهر به دلیل استفاده از وسایل گرمایشی غیر استاندارد بیشتر است.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه مسمومیت با گاز منوکسید کربن مسمومیتی مرگ آور است و آمار‌ها نشان می‌دهد اگر به آن توجه نشود این آمار ۲ یا سه برابر خواهد شد، تاکید کرد: این روند افزایشی مسمومیت‌ها و مرگ و میر نیازمند چاره اندیشی و اقدامات پیشگیرانه است.

یزدانی از مهمترین علل مسمومیت با گاز منوکسید کربن را استفاده از اجاق‌های آشپزی به عنوان وسایل گرمایشی، نشت گاز از بست‌ها و شلنگ بخاری نام برد و اظهار کرد: بررسی استاندارد‌های لازم ساخت و ساز در بازدید‌های حوزه شهرداری می‌تواند در کاهش آمار مسمومان این بخش موثر باشد.

او افزود: باید در راستای ارتقای آگاهی مردم نسبت به خطرات و آسیب‌های گازگرفتگی و عوارض آن اطلاع رسانی و آگاهی‌بخشی صورت گیرد چرا که با آگاه سازی مردم در این خصوص، این آمار کاهش خواهد یافت.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه در هنگام مواجهه با فرد مسموم باید بیمار را به هوای آزاد انتقال داده و یا با باز کردن در و پنجره، زمینه رساندن اکسیژن به بیمار را فراهم کرد، ادامه داد: درمان اصلی این افراد اکسیژن رسانی است و باید دانست که خوراندن نوشیدنی به فردی که دچار افت هوشیاری شده است، موجب عفونت ریه و یا خفگی بیمار می‌شود.

بخش مسمومان بیمارستان هاشمی‌نژاد مشهد از پرمراجعه‌ترین‌ها

داوود سروش معاون درمان بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد گفت: بخش مسمومان این بیمارستان یکی از پرمراجعه کننده‌ترین بخش‌های مسمومان شرق کشور است که با ۳۶ تخت ویژه مسمومان و بخش آی. سی. یوی مجهز و پزشکان مقیم به بیماران ارایه خدمت می‌کند.

گاز منوکسید کربن در مناطق شهری بین ۱۷ تا ۱۸ پی. پی. ام است

محمدرضا جویا رئیس گروه کاهش خطرِ بلایا و حوادث معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه "پی. پی. ام" یک معیار برای سنجش مقدار غلظت گاز منوکسید کربن در محیط است و استاندارد غلظت آن در محیط ۹ پی. پی. ام است، گفت: به گفته مسوولان بهداشت محیط این دانشگاه میزان این گاز در مناطق شهری بین ۱۷ تا ۱۸ بی. پی. ام است که اگر افراد در طولانی مدت در معرض آن باشند به ناخوشی‌های کوتاه مدت، کسلی و بی حوصلگی دچار می‌شوند.

او افزود: گازمنوکسید کربن با گلبول قرمز (هموگلوبین) ترکیب شده و جای اکسیژن را می‌گیرد که این اتفاق، در فرد حالت رخوت ایجاد می‌کند.

رئیس گروه کاهش خطرِ بلایا و حوادث معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: بیشترین غلظت مجاز و بی خطر گاز CO در هوای محیط کار ۵۰ پی. پی. ام است که یک انسان سالم بزرگسال در طی هشت ساعت مدام می‌تواند استنشاق نماید، اما اگر میزان آن به بیش از این رقم افزایش یابد در درازمدت سبب ایجاد اختلالات قلبی و عروقی در افراد می‌شود.

جویا با تاکید بر استانداردسازی محیط بیان کرد: در این دانشگاه برنامه ارزیابی و آموزش آمادگی خانوار در برابر بلایا و حوادث اجرا می‌شود که مشخص شد ۲۵ درصد جمعیت تحت آموزش، برای مقابله با مسمومیت با گاز منوکسید کربن آمادگی دارند و بیش از ۶۰ درصد افراد از خطرات و آسیب‌های این گاز بی اطلاع بودند.

او با تاکید بر افزایش اطلاع رسانی و آگاهی سازی جامعه، تصریح کرد: علاوه بر مرگبار بودن مسمومیت منوکسید کربن باید مردم را از عوارض بلندمدت آن آگاه کرد.

علائم مسمومیت با منوکسید کربن مشابه سرماخوردگی است

علی موسوی رئیس مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی هاشمی‌نژاد مشهد به عنوان یکی از قطب‌های پذیرش مسموم شدگان، گفت: گاز منوکسیدکربن بی رنگ و بو است که علائم مسمومیت با آن مشابه سرماخوردگی است که از آن جمله می‌توان به آب ریزش بینی، سردرد و بی‌قراری اشاره کرد.

او با بیان اینکه مسمومیت با گاز منو کسید کربن به راحتی قابل پیشگیری است، افزود: استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد، بررسی کردن خروجی دود ناشی از سوخت به خارج از منزل و بررسی مسیر دودکش‌ها در پیشگیری از مسمومیت نقش بسزایی دارد.

رئیس بیمارستان هاشمی‌نژاد مشهد با اشاره به اینکه کودکان بیشتر در معرض خطرات ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن هستند، ادامه داد: میزان تمایل گاز منوکسید کربن به اتصال با گلبول قرمز در افراد عادی ۲۰۰ برابر اکسیژن است که این مقدار در کودکان و همچنین زنان باردار می‌تواند بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یابد.

موسوی با اشاره به اینکه مادران باردار، سالمندان، افراد دارای بیماری زمینه‌ای نیز جزو افراد در معرض خطر ناشی از مسمومیت با گاز هستند، بیان کرد: می‌توان با تمرکز بیشتر در حوزه پیشگیری در کنار درمان و مراقبت، از میزان مرگ و میر و عوارض بلندمدت ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن کاست.

التهاب حاد بافت مغزی و پارکینسون، بر اثر مسمومیت

او تصریح کرد: التهاب حاد بافت مغزی، پارکینسون و کاهش کیفیت عملکرد مغزی از عوارض بلندمدت مسمومیت با گاز منوکسید کربن است.

رئیس بیمارستان هاشمی‌نژاد مشهد تاکید کرد: این عوارض می‌تواند حتی ۶ ماه بعد از ترخیص بیمار بروز کند، افزود: عوارض مسمومیت با گاز منوکسید کربن می‌تواند خود را با خستگی، بیحالی و ارجاعات مکرر به پزشک نشان دهد و بی حوصلگی، رخوت و خستگی، اختلالات قلبی و عروقی از دیگر علایم مسمومیت با این گاز است.

او افزود: سایر مراکز درمانی، دستگاه‌ها و کارخانه‌ها و ... نیز باید برای پیشگیری از مسمومیت ناشی از گاز منوکسید کربن استانداردسازی شوند.

رئیس بیمارستان هاشمی‌نژاد مشهد با بیان اینکه آموزش رکن نخست مراقبت‌های اولیه بهداشتی است و باید به قدری فراگیر شود که خانواده‌ها آگاهی یافته و میزان مسمومیت‌های ناشی از آن کاهش یابد، ادامه داد: آموزش نکات ایمنی، بهداشتی و رعایت اصول پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن توسط مراقبان سلامت و بهورزان در روستا‌ها و مناطق محروم ارائه می‌شود.

جویا بیان کرد: مردم باید بدانند زمانی که لوله بخاری آن‌ها سرد است، یعنی دچار وارونگی شده و دود ناشی از سوخت به داخل منزل وارد شده است، لذا بررسی کردن مسیر دودکش، استفاده از لوله‌های بخاری استاندارد، عدم استفاده از اجاق آشپزی به عنوان وسیله گرمایشی در پیشگیری از مسمومیت‌ها نقش تعیین کننده‌ای دارد.

او مراقبت‌های اولیه بهداشتی را نیازمند هماهنگی بین بخشی دانست و تصریح کرد: هماهنگی‌های بین بخشی و سیاستگذاری آموزشی نیز باید به نحوی باشد که کودکان در مدرسه با این نکات آشنایی یابند و از سوی دیگر با ساخت و ساز‌های غیر استاندارد نیز برخورد شود.

منبع: ایرنا