«با من آماده بشید بریم مدرسه»، «با من آماده بشید بریم مهمونی»، «ولاگ تولد»، «ولاگ مسافرت» و... این جملات، عنوان محتوا‌هایی است که اخیرا توسط بسیاری از کودکان و نوجوانانی که بلاگر یا یوتیوبر هستند در شبکه‌های اجتماعی مختلف در حال گسترش و دیده شدن است.

نسل جدیدی که گویی با دوران کودکی و نوجوانی خود خداحافظی کرده‌اند و خود را به دست فضای مجازی سپردند؛ فضایی که معلوم نیست قرار است چه بلایی برسر آینده این کودکان و نوجوانان بیاورد. نسلی که هویت خود را هم به دست فراموشی سپرده‌اند و مدام در حال سبقت گرفتن از شاخ‌های فضای مجازی هستند. با یک گوشی با کیفیت و یک رینگ لایت و یک سه پایه و با اعتماد به نفسی که نمی‌دانیم از کجا نشأت گرفته است، مقابل دوربین با جامعه هدف‌شان صحبت می‌کنند و به اصطلاح روزمرگی‌های‌شان را به اشتراک می‌گذارند تا شاید با یک لایک بیشتر بتوانند به تعداد دنبال‌کننده‌های‌شان بیفزایند. صفحات این کودکان و نوجوانان در ابتدا با روزمرگی‌های گوناگون آغاز می‌شود و کمی که پیش می‌رود و تعداد فالوئرهای‌شان از چند‌صد K می‌گذرد، پای تبلیغ محصولات مختلف هم به صفحات آنان باز می‌شود، اما سؤال اینجاست که آیا این قشر برای تامین برخی از نیازهای‌شان مقابل دوربین قرارمی‌گیرند یا مسأله فقط به تامین نیاز‌های مالی و کسب درآمد برمی‌گردد؟ با این حال پاسخ هر چه باشد آسیب‌های چنین تجربه‌ای دامنه وسیعی را مخصوصا به لحاظ روانی برای آنان در پی دارد؛ آسیب‌هایی که نه‌فقط والدین بلکه خودشان هم از آن بی‌اطلاع هستند.
 
نسل آلفا، نسل تصویری و دیده شدن 
کودکان و نوجوانان بدون داشتن علم و آگاهی نسبت به بلاگری یا یوتیوبری وارد این فضا شده‌اند و به همین جهت بیش از هر فرد دیگری قربانی می‌شوند. معصومه نصیری، دبیرکل باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکوی ایران با اشاره به همین موضوع به جام‌جم می‌گوید: «ما با یک تفاوت نسلی در حیطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی مواجه هستیم. فضای جدیدی که کودکان و نوجوانان در آن فعالیت می‌کنند، فضایی برای جلب توجه و دیده شدن است. او حرف‌هایی را در این فضا‌ها به اشتراک می‌گذارد که شاید برای نسل پیشین خود چندان جذاب نباشد. آنان به سبب این‌که بتوانند ابراز وجود کرده و توجهات را به خود جلب کنند، در این فضا‌ها فعالیت می‌کنند چرا که این نسل آلفا، نسل تصویری و دیده شدن به هر قیمتی محسوب می‌شوند.» به هر حال یکی از راه‌های جلب توجه در این دوران، ساختارشکنی و عبور از خط قرمز‌هاست که گویا کودکان و نوجوانان با حضور در فضا‌های بر خط می‌توانند آن را حس کنند و از آن لذت ببرند.
 
فراهم کردن فضا‌هایی برای دیده شدن
این موضوع که والدین تا چه حد می‌توانند درخصوص این مسأله نقش موثری داشته باشند، بحث زیادی را می‌طلبد که در اینجا مجالی برای گفتن آن نیست، اما گاهی اوقات برخی از پدر ومادرها، خود درگیر فضای مجازی هستند وبرعکس از فرزندان‌شان در این فضا سوءاستفاده‌هایی را می‌کنند، ولی نصیری نیز ضمن بیان این موضوع که والدین به عنوان خط مقدم ارائه الگو باید در این حوزه باشند، می‌گوید: «متاسفانه بسیاری از پدرومادر‌ها با اصطلاحات تخصصی شبکه‌های اجتماعی آشنا نیستند و حتی نمی‌دانند که این فضا‌ها چه اختلالات وموقعیت‌هایی راایجاد می‌کند. ازاین والد خیلی نمی‌توان انتظار راهنمایی موثر داشت چرا که هرگونه کنش او ممکن است فرزندان را به سمت بلاگری و یوتیوبری سوق دهد.» نصیری نیز این موضوع را یادآور شد که در عصر حاضر، ما نمی‌توانیم همه فضا‌های خلق شده را نفی کرده و همه را ملزم به انجام یک رفتار واحد کنیم. او همچنین می‌گوید: «این فضا‌ها وجود دارد و بسیار جذاب است. از طرفی الگو‌های ارائه شده نیز دیده شدند که برای نوجوان بسیار حائزاهمیت است. ما باید فضا‌های دیده شدن را برای این نوجوان‌ها در محیط‌های غیر از فضای مجازی فراهم کنیم و هدایتگری دقیقی روی آن داشته باشیم.»

بیشتربخوانید

• راهکارهایی مناسب برای مدیریت فعالیت کودکان با تلفن همراه

اعتیاد به دریافت توجه 
هویت‌های مجازی جدید برای کودکان و نوجوانان قطعا در طولانی‌مدت آسیب‌هایی به لحاظ روانی به دنبال خواهد داشت. این موضوع تاجایی پیش می‌رود که گاهی اوقات آینده آنان را زمانی که درنقش‌های متعددی قرار می‌گیرند تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. البته این مدرس سوادرسانه‌ای نیز بر این باور است که افرادی که سبک نازلی از بلاگری را در پیش می‌گیرند، خیلی به دنبال عمیق شدن موضوعات نمی‌روند و با همان توجه سطحی ازسوی مخاطب زیست کرده و این خطر دانایی مصنوعی را ایجاد می‌کند. وی همچنین تصریح می‌کند: «فعالیت این نسل درچنین فضا‌هایی به لحاظ روانی آنان را برای تایید گرفتن از دیگران وابسته می‌کند. برای هر موفقیتی هورمون دریافت واعطای پاداش ذهنی ترشح می‌شود که کودک و نوجوان به‌صورت مداوم با گرفتن لایک و نظر از دنبال‌کنندگان‌شان، برای ماندن دراین فضا از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند. به‌نوعی این نسل را دچار اعتیاد به دریافت توجه می‌کند.

اگر این توجهات مدام نباشد، دچار افسردگی و اختلالات روانی نیز می‌شوند.» زمانی که فعالیت در این فضا منجر به درآمدزایی می‌شود، جذابیت آن برای این نسل دوچندان می‌شود به‌گونه‌ای که هر لحظه تشنه فعالیت بیشتر در این شبکه‌های اجتماعی هستند. گاه زمانی فرا می‌رسد که رقبایش ازاو پیشی می‌گیرند و دیگر به آن نتیجه دلخواه خود نمی‌رسد و مجبور است به‌رغم میلش از این فضا کناره‌گیری کند. همین امر نیز با پیامد‌های زیادی همراه است که او را تا مدت‌ها درگیر می‌کند. طبق اظهارات نصیری، ایجاد فرصت‌هایی برای دیده شدن واقعی، حتی آموزش به کودکان و نوجوانان برای بلاگری در فضای خوب و موفق، تعریف و معرفی گونه‌های قابل‌قبول بلاگری از‌جمله راهکار‌های موثر برای جهت دادن به این موضوع به‌شمار می‌رود.

منبع: روزنامه جام جم