مسجدجامع در منطقه‌ای به نام جویباره که گفته‌ می‌شود مکان اولیه شکل‌گیری اصفهان کهن بوده است قرار دارد.

بررسی برخی باستان شناسان از این محدوده که با لودر گودبرادری شده است، نشان می دهد سفالینه‌های دوره‌های مختلف تاریخی و همچنین ۲ سازه معماری به این واسطه زیر و رو شده و احتمالا لایه‌های تاریخی از بین رفته اند.

باستان شناسان معتقدند هرگونه اقدام عمرانی در این منطقه تاریخی که اصفهان کهن در آنجا مدفون است، باید با نظارت اصولی میراث فرهنگی و البته مطالعات باستان شناسی انجام شود.

طرح احداث این گذر به گفته مقامات میراث فرهنگی اصفهان مصوب بوده، اما قرار نبوده است عملیات اجرایی با چنین گودبرداری همراه باشد و شهرداری به گفته آن ها، بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و رعایت ضوابط و مقررات اقدام به گودبرداری در این ابعاد کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان در خبری که در سایت اطلاع رسانی میراث فرهنگی منتشر شده، گفته است که مقرر شده بود احداث گذر کمرزرین در قلب بافت تاریخی اصفهان و در جنب مجموعه جهانی مسجد جامع به صورت محدود و با نظر اداره کل میراث فرهنگی باشد.

لایه های باستانی زیر و رو شده اند

در همین پیوند، یک باستان شناس گفت: این مکان نقطه و خط قرمز باستان شناسی ست و همه جای آن آثار نهفته دارد به همین دلیل هم وقتی زیرگذر میدان امام علی (ع) را گودبرداری کردند، با دور زدن کاوش های باستان شناسی تمام لایه‌های تاریخی که آثارِ متفونِ اصفهانِ پیش از اسلام و دوره اسلامی بود از بین رفت.

علیرضا جعفری زند افزود: حالا دوباره همان اتفاق به شکل دیگر، در همان منطقه رخ داده است و با گودبرداری های انجام شده برای ایجاد گذر کمرزرین، تمام لایه‌های باستانی را می توان دید.

وی یادآور شد: طبیعی است که وقتی مکانی پیشینه کهن دارد، هر گونه فعالیت‌های عمرانی باید با نظارت میراث فرهنگی باشد.

نویسنده کتابِ «اصفهانِ پیش از اسلام» در ادامه گفت: خطِ لودر نشان می دهد لایه‌های باستانی در اثر عملیاتِ گودبراری از بین رفته اند. این مکان، نقطه حساسی ست و باید پیش از این عملیات، یک باستان شناس خبره که شناخت کافی از منطقه داشته باشد، در این مکان گمانه زنی و لایه نگاری می کرد و سپس چراغ سبز داده می‌شد.

به گفته این باستان شناس، آثار و شواهد باستان شناسی در عمق ۲ تا سه متر که عملیات گودبرداری انجام شده به وضوح قابل مشاهده است.

وی افزود: شواهدی که در این عملیاتِ گودبراری زیر و رو شده است، نشان می دهد سفال‌های متنوع از زمانِ اشکانیان تا آل بویه و صفویه با عملیات خاک برداری پراکنده شده‌اند.

جعفری زند با اشاره به وجود یک سازه معماری که در اثر گودبرداری های اخیر نمایان شده است، گفت: این سازه در رابطه با تنپوشه های سفالی و آجرهای سده چهارم هجری در دیواری ست که با ساروج کار شده است.

این باستان شناس در ادامه اضافه کرد: بقایای یک سازه آبی نیز با تنپوشه های سفالی و آجرهای مربوط به قرن چهارم و همچنین بقایای معماری با آجرهای دوره صفویه و ساروج دیده می شود که بخش اعظمی از آن بر اثر این گودبرداری از میان رفته و وضعیت نامشخصی پیدا کرده است.

این باستان شناس گفت: مسجد جامع عتیق بر روی یک تپه ساخته شده است و به همین دلیل هم وقتی می خواهید به مسجد وارد شوید از پله ها باید گذر کنید. این تپه به نام یهودیه مشهور بوده است و بنابراین در امر باستان شناسی وقتی یک تپه تاریخی داشته باشیم، در اطراف آن عرصه و حریم هایی وجود دارد که شعاعش ممکن است به یک کیلومتر هم برسد.

بنا نبود برای گذر کمرزرین تا این حد گودبرداری شود

در همین ارتباط اما رییس سابق اداره باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان که در زمان وی مجوز احداث گذر داده شده است، گفت: احداث گذر یک طرح مصوب دارد و در آن طرحِ مصوب قرار نبوده است که خاکبرداری به این شکل پیش برود.

علمدار علیان افزود: احداث این گذر قرار بود در حد ساماندهی، کف سازی و روسازی باشد و بر اساس همان طرح هم شاید نیازی نبوده است که ناظر باستان شناسی و میراث فرهنگی در مکان حضور داشته باشد چرا که قرار نبود در این مکان گودبرداری و یا اتفاق خاصی رخ بدهد.

وی اظهار داشت: اینکه شهرداری یا پیمانکار و یا عوامل اجرایی بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و رعایت ضوابط به این شکل در این محدوده گودبرداری کرده‌اند اتفاقی بر خلاف قانون است و ما هم به دنبال پیگیری حقوقی برای این موضوع هستیم تا عملیات متوقف بشود.

علیان افزود: خاکبرداری در عمق ۲ تا سه متری در این منطقه برای طرحِ ساماندهی گذر کمرزرین مطرح نبوده و این کار خلاف قوانین میراث فرهنگی و بدون هماهنگی با ما انجام شده است.

وی در خصوص امکان انجام مطالعات باستان شناسی در محدوده گذر کمرزرین گفت: مساله اول بحث تامین اعتبار و بودجه برای مطالعات باستان شناسی ست که میراث فرهنگی و یا شهرداری باید آن را تقبل کند و مساله دوم اینکه یک سرپرست هیات باستان شناسی باید بر اساس ایده هایی که دارد یک پیشینه علمی تنظیم کند تا به پژوهشگاه ارسال و مجوز لازم برای انجام مطالعه باستان شناسی صادر شود.

کار غیر قانونی نکرده ایم

مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان اما به ایرنا گفت: گذر کمرزرین کنار پاساژ زرین و دارای مصوبه میراث فرهنگی ست.

محمدباقر کلاهدوزان افزود: این مجوز و مصوبه مکتوب در زمان علیرضا ایزدی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی اصفهان صادر شده است و بر اساس همین مجوز هم بنا شد در مقطع هایی از گذر، بین صفر تا ۲ متر و ۶۰ سانتیمتر گودبرداری کنیم.

وی تصریح کرد: ما مجوزی مکتوب از میراث فرهنگی داریم و بر اساس آن، پیش رفته ایم.

کلاهدوزان افزود: این موضوع قابل بررسی ست که آیا ما زیادتر از آنچه در مجوز مصوب شده است گودبرداری کرده ایم یا طبق آن پیش رفته ایم.

شهردار منطقه سه اصفهان یادآور شد: کنار این گذر، پاساژ زرین ساخته شده که پیشتر برای ایجاد پارکینگِ آن گودبرداری شده و دو سوم این گذر هم به دلیل همین گودبرداری پاساژ دچار ریزش شده و به طور دستی پر شده است.

وی افزود: قسمت اعظم جایی که اکنون گودبرداری کرده ایم با نخاله‌های ساختمانی پر شده و گذر بکر و دست نخورده ای نبوده است.

کلاهدوزان اظهار داشت: طبق قانون و مجوزهایی که داشتیم عمل کرده ایم و این گذر در همه نقاط نیز تا عمق ۲ متر و ۶۰ سانتی متر پایین نرفته بلکه این میزان حداکثر ارتفاع گودبرداری ما بوده است.

به گفته مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان میدان امام علی (ع) ۳۲ هکتار و همجوار با مسجد جامع و دارای مصوبه کمیسیون ماده پنج است و پاساژ زرین هم یکی از پروژه های این میدان بوده که احداث شده است.