خوزستان منبعی تمام ناشدنی از منابع نفت و گاز است که سوخت‌های فسیلی به شکلی گسترده از زیر زمین آن در حال استخراج هستند؛ هر کسی از هر نقطه‌ای وارد این استان شود، تفاوت آب و هوا را در آن احساس می‌کند.

به محض ورود به اهواز مشعل‌های در حال سوختن از هر جایی قابل رویت هستند و آنچه پیش از هر چیزی انسان را دچار تشویش می‌کند، سختی در تنفس برای انسان‌های دارای بیماری‌های زمینه‌ای است.

ابراهیم جوان اهل کهگیلویه و بویر احمد که برای درمان به شهر اهواز آمده، روی صندلی در یکی از مراکز درمانی در کیانپارس نشسته، با او هم صحبت شدم و پس از اندکی گفتگو از هوای اهواز گلایه کرد؛ ابتدا از گرم‌تر بودن گفت سپس از آلودگی مشهود هوا نالید که باعث شده حتی نفس هم سخت‌تر بکشد.

آنچه بیشتر از همه موجب شده تا نفس مردم در خوزستان دچار تنگی شود و مشکلات تنفسی و سرطان ریه رشد کند، تولید آلاینده‌ها است که منشاء آن بیشتر از همه شرکت‌های نفتی هستند؛ صنعت نفت و وزارت نفت از چنان قدرت و نفوذی برخوردار است که طی سال‌های گذشته حتی از پرداخت حق آلایندگی به مردم محلی امتناع می‌کرد.

سینا شیوندی یک فعال محیط زیست می‌گوید: وزارت نفت نهادی «گستاخ» و «گردن کلفت» است؛ منابع یک منطقه را رایگان می‌برد، محیط زیستش را نابود می‌کند، ثروت اندوزی دارد و آنچه عاید مردم محلی می‌شود آلودگی‌های متعدد زیست محیطی، آلودگی هوا، مشکلات تنفسی و در نهایت توسعه نیافتگی است.

یک نماینده مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه خوزستان نیز که خواست نامی از او برده نشود به ما گفت: در ابتدای مجلس یازدهم اکثر نمایندگان به دنبال این مسئله بودند تا به هر نحوی شده وزارت نفت را مکلف کنند از طریق مسئولیت‌های اجتماعی و حق آلایندگی در توسعه مناطق خوزستان موثر باشد، اما به این مسئله تن نمی‌داد.

او افزود: از همین رو چندین نماینده مردم در مجلس حساب‌های شرکت نفت را با دستور قضایی مسدود کردند و دولت نیز موظف شد حق آلایندگی را برای توسعه مناطق محروم خوزستان به آن‌ها پرداخت نماید.

توسعه روزافزون شرکت‌های نفتی و مشکل آلایندگی

اکتشاف نفت در سرزمین‌های جنوب ایران به دوران باستان و حکومت هخامنشیان باز میگردد؛ بر اساس منابع تاریخی اولین چاه نفت جهان در شهر شوش باستان کشف و از آن استخراج می‌شد.

هردوت تاریخ نویس برجسته غربی در این خصوص می‌گوید که «ایرانیان از طریق چوب خمیده‌ای که ته آن را به سطلی چرمی بسته‌اند نفت خام را از چاه بیرون می‌کشند» و سپس طی فرایندی نمک و قیر از آن تولید می‌کردند.

بر اساس مکاتب تاریخی ایرانیان از قیر در کشتی سازی و برای نفوذ نیافتن آب به محوطه کشتی‌ها استفاده می‌کردند، کشتی‌هایی که در خدمت ناوگان کشتی رانی حکومت هخامنشیان بودند که در بخش وسیعی از جهان دارای بندر و پایگاه بودند.

استخراج وسیع و گسترده نفت در خوزستان به زمانی باز میگردد که غربی‌ها این منبع مهم را شناسایی و تجهیزات و لشکر کشی‌های خود را برای خارج کردن نفت از دل زمین راهی سرزمین‌های غرب آسیا کردند از جمله در ایران که انگلستان با استعمار و استقرار شرکت‌های نفتی وابسته، سوخت‌های فسیلی در خوزستان به یغما می‌برد.

توسعه روز افزون شرکت‌های نفتی در خوزستان و استخراج منابع، اما یک مشکل را رقم زد و آن سوختن گسترده گاز‌های همراه با نفت بودند، اگرچه این موضوع نیز راه حلی دارد تا نفس مردم را نبرد؛ ایجاد زنجیره تامین و ساخت پالایشگاه‌هایی که خوراکشان از گاز‌هایی تامین می‌شود که باید سوزانده شوند که یکی از این پالایشگاه ها «هویزه خلیج فارس» است.

پالایشگاه‌ها چگونه گاز سوزانده شده را تبدیل به ارزش افزوده می‌کنند؟

سیاوش سلیمانی متخصص در شرکت پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس در گفتگو با خبرنگار ما گفت: در ان جی ال ۳۲۰۰ هویزه خلیج فارس گاز‌هایی که همراه با نفت از چاه‌ها خارج می‌شوند را تبدیل به گوگرد، گاز شهری و ... می‌کنیم.

او افزود: این گاز‌ها اگر که سوزانده شوند برای محیط زیست بسیار مضر و خطرناک هستند، اما دستان توانمند متخصصان ایرانی با ساخت این پالایشگاه کاری کرد که کمک شایانی نیز برای محیط زیست است و ضمن آنکه اشتغال برای مردم را فراهم می‌آورد.

افشین کیانی مدیرعامل پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس نیز می‌گوید که  روزانه ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز شیرین به شبکه سراسری از طریق این پالایشگاه تزریق می‌شود.

سیاوش نگهبان مدیر ساخت و نصب در پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس نیز به خبرنگار ما گفت: هدف از احداث این پالایشگاه جمع آوری گاز‌های همراه با نفت بود که به صورت خام می‌سوزند و می‌توان آن‌ها را به ارزش افزوده تبدیل کرد که در این مسیر نیز قدم بر می‌دارد.

او با بیان اینکه سوزاندن گاز‌های مشعل جدا از اینکه مسائل محیط زیستی در پی دارد و باعث ایجاد آلودگی می‌شود، افزود:این پالایشگاه گاز‌هایی که می‌تواند به امراض منجر شود را به ثروت ملی تبدیل می‌کند.

ظرفیت پالایشگاه هویزه خلیج فارس برای پذیرش گاز‌های همراه با نفت چقدر است؟

آقای نگهبان طراحی ۲ فاز این پالایشگاه را به گونه‌ای عنوان کرد که با اتمام ساخت و ساز در آن قادر است روزانه تا ۵۰۰ میلیون فوت مکعب از گازهای همراه با نفت را پذیرش کند که با بهره برداری از فاز اول پذیرش ۲۵۰ میلیون فوت مکعب تقریبا محقق شده است.

مدیر ساخت و نصب در پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس یادآور شد: از ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز، روزانه ۹۷ هزار بشکه «ان جی ال» استحصال می‌شود که خوراک پالایشگاه پتروشیمی‌های پایین دست می‌شود.

این مهندس پالایشگاه هویزه خلیج فارس همچنین به پذیرش روزانه ۱۲۵ میلیون فوت مکعب گاز ترش اشاره کرد که به گفته وی «هزاران امراض برای شهروندان دارد»، اما با پالایش آن و تولید گاز طبیعی می‌تواند سرمایه تولید کند.

سیاوش نگهبان محصول سوم پالایشگاه هویزه خلیج فارس را گوگرد و نوعی ماده گوگردی عنوان کرد که در مسائل کشاورزی و پزشکی و ده‌ها مورد دیگر کاربرد دارد.

فاز اول پالایشگاه هویزه خلیج فارس که در اردیبهشت ماه افتتاح شد از مجموعه‌های نفتی یاران شمالی، یادآوران و آزادگان شمالی خوراک دریافت می‌کند؛ ساخت فاز دوم این پالایشگاه نیز شروع شده و قرار است در شهریور ماه سال آینده فاز دوم آن به بهره برداری برسد.

نقش بید بلند و هویزه خلیج فارس در محیط زیست جهانی

طبق گزارش خبرگزاری ایرنا «اجرای پالایشگاه هویزه خلیج فارس، باعث کاهش ملموس آلودگی شهر اهواز و رهایی مردم این شهر از بارش‌های اسیدی می‌شود.»

همچنین بر اساس همین گزارش «فعالیت پالایشگاه‌های گاز هویزه و بید بلند خلیج فارس منجر به ایفای حدود ٧٠ درصد تعهدات زیست محیطی بین‌المللی ایران طبق کنوانسیون‌های بین المللی (پاریس،ژنو و …) می‌شود.»

به نظر می‌رسد فشار‌های مجلس شورای اسلامی از یک سو و تعهدات ایران به مجامع بین المللی برای کاهش آلودگی‌های زیست محیطی اهرم‌هایی هستند که در نهایت وزارت نفت را مجبور و مکلف کردند تا فکری اساسی برای صنایع آلاینده خود داشته باشد تا جان مردم بیش از این به خطر نیفتد، حالا باید در انتظار نشست و دید که توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی برای تبدیل گاز‌های فلر به ارزش افزوده چقدر در کاهش آلودگی خوزستان اثر گذار است و چقدر می‌تواند به توسعه مناطق خوزستان منجر شود.

گزارش از ساسان ناصری زاده