نشست خبری اولین جشنواره فیلم خزر صبح روز سه‌شنبه ۲۴ بهمن‌ماه با حضور محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی و مدیران امور سینمایی کشور‌های ترکمنستان و روسیه در محل سازمان سینمایی برگزار شد.

محمد خزاعی در ابتدای این نشست بیان کرد: خوشحالم که امروز در خدمت همکارانم خودم از ترکمنستان و روسیه هستم. در ایام برگزاری جشنواره فجر، توافقاتی با برخی کشور‌های همسایه انجام شد. در دوره جدید سازمان سینمایی و زمانی که من در این سازمان مستقر شدم، نقشه راهی برای حوزه بین‌الملل ترسیم کردیم تا نگاهی به کشور‌های منطقه و کشور‌های مشترک از نظر زبان و فرهنگ داشته باشیم. بر اساس همین نقشه هم طراحی‌های سازمان سینمایی انجام شد که بر اساس آن هم با هفت کشور در جشنواره فیلم فجر توافقاتی صورت گرفت.

جشنواره «خزر» با چه مأموریتی متولد شد؟

وی افزود: در سفر قبلی‌ام به روسیه، پیشنهادی مطرح شد تا علاوه‌بر مراودات فرهنگی و سینمایی، درباره تولید مشترک هم مذاکراتی داشته باشیم که الان این مذاکرات در حال پیگیری است. ضمن اینکه بحث‌های دیگری همچون فراهم آوردن شرایط اقتصادی بازار سینما، برگزاری هفته‌های فیلم و یا تأمین زیرساخت و آموزش و ... راهم داشته‌ایم. یکی از مهمترین مباحث ما درباره دریای خزر بود که پیشنهاد شد بین کشور‌های همسایه خزر، جشنواره فیلمی برای نزدیک شدن این کشور‌ها برگزار شود و قرار شد ایران این جشنواره را برگزار کند.

خزاعی در ادامه گفت: امروز در خدمت دوستان بودیم تا مشخص شود کدام کشور می‌تواند میزبان اولین و دومین دوره این رویداد باشد، چون این جشنواره با بقیه جشنواره‌ها متفاوت است و قرار است هر سال یک کشور میزبان آن باشد؛ بر همین اساس در سال ۱۴۰۴ کشور روسیه میزبان و در سال ۱۴۰۵ ترکمنستان میزبان جشنواره فیلم خرز خواهد بود. ضمن اینکه قرار شد در نیمه دوم هر سال این جشنواره برگزار شود. اولین دوره جشنواره خزر در ایران برگزار می‌شود و تصمیم این است که جشنواره در مناطق شمالی کشور برگزار شود. احتمالا مازندران میزبان اولین دوره خواهد بود.

رئیس سازمان سینمایی افزود: نشست دوم شورای سیاستگذاری این رویداد در اردیبهشت ماه سال آینده در مسکو برگزار می‌شود. یک سال ایران میزبان خواهد بود که سال ۱۴۰۳ خواهد بود و بعد به کشور‌های منطقه منتقل می‌شود. این جشنواره یک همگرایی چه از لحاظ فرهنگی و چه از منظر نزدیک کردن کشور‌ها به یکدیگر ایجاد خواهد کرد. بحث اتحادیه سینمایی کشور‌های اوراسیا هم مطرح شد که امروز تصمیم گرفتیم آیین‌نامه این اتحادیه تنظیم و ارایه شود. درباره اهداف و سیاست‌های این آیین نامه بحث می‌شود چرا که ما در حال حاضر یک اتحادیه سینمایی نداریم و این باعث می‌شود شکل‌گیری این اتحادیه نیازمند سیاست‌گذاری‌های کلان باشد.

خزاعی گفت: در سفر قبلی به روسیه پیشنهاد برگزاری مراسمی شبیه اسکار برای منطقه اوراسیا را داشتیم که پیشنهاد شد اول اتحادیه سینمایی کشور‌های این منطقه تشکیل شود و بعد با نظر همه کشورها، این رویداد را پیش ببریم و یک جشنواره بین‌المللی، مشابه اسکار داشته باشیم. البته دوستان روسیه این پیشنهاد را به شکل مکتوب داده بودند و ما گفتیم ابتدا اتحادیه را داشته باشیم و بعد این جشنواره را برگزار کنیم. تصمیمات خوبی هم درباره موزه ملی سینمای ایران و روسیه داشتیم. فیلم‌های خوبی در آرشیو هر دو کشور وجود دارد و قرار است تبادل تجربه و تبادل آرشیو برای تبدیل فیلم‌ها داشته باشیم.

شرکت در «فجر» باعث افتخار هر کشوری است

در این بخش دیمیتری داویدنکو مدیر امور سینما و تحول دیجیتال وزارت فرهنگ فدراسیون روسیه گفت: ما تجربه عالی در این سفر داشتیم. جشنواره فجر هم در منطقه و هم در دنیا مهم است و شرکت در آن باعث افتخار هر کشوری است. ما در این چند روز توانستیم به موفقیت‌های مختلفی دست پیدا کنیم و مذاکرات خوبی هم داشته باشیم. به نتایج خوبی هم برای ادامه همکاری رسیدیم. واقعا جالب است که دو روز پیش اختتامیه فجر برگزار شد و حالا ما برنامه جشنواره خزر را برای فصل پاییز برنامه‌ریزی می‌کنیم.

مدیر امور سینمایی روسیه: ما با تیم آقای خزاعی ملاقات زیادی هم در مسکو و هم تهران داشتیم. ما یک ارتباط جدیدی را بین آرشیو‌های سینمایی دو کشور خواهیم داشت که این ارتباط بین فیلمخانه‌های دو کشور صورت می‌گیرد

وی افزود: فدراسیون روسیه از این جشنواره کاملا حمایت می‌کند و هدف اصلی این رویداد، توجه به ارزش‌های پنج کشور حوزه خزر است. اولین جشنواره خزر در ایران برگزار می‌شود که یک شروع خوب برای همکاری در آینده است. باید بگویم ما با تیم آقای خزاعی ملاقات زیادی هم در مسکو و هم تهران داشتیم. ما یک ارتباط جدیدی را بین آرشیو‌های سینمایی دو کشور خواهیم داشت که این ارتباط بین فیلمخانه‌های دو کشور صورت می‌گیرد. ما امروز بابت پیشقدمی ایران در سازمان‌دهی اتحادیه کشور‌های آسیایی خوشحال هستیم. همچنین روسیه در آکادمی اوراسیا پیشقدم است که از استقبال هر دو کشور از این موضوع خوشحالیم.

دیمیتری داویدنکو گفت: این همکاری فقط همکاری دو کشور نیست و ما نظر کشور‌های دوست را هم به این همکاری جلب خواهیم کرد. در روسیه فیلم‌های ایرانی را خیلی دوست دارند و در جشنواره‌های سینمایی مختلف در روسیه حضور پیدا و در اکثر مواقع جوایز مختلفی را دریافت می‌کنند. در چارچوب ملاقاتی که داشتیم نمایش فیلم‌های ایرانی در سینما‌های روسیه و فیلم‌های روسی در سینما‌های ایران مورد بررسی قرار گرفت. موضوع خیلی مهم تولید مشترک است، چون ما اشتراکات زیادی داریم البته مشکلات مشترک زیادی هم داریم با تولید مشترک می‌توانیم موضوعات یکدیگر را بفهمیم. من از وزارت فرهنگ روسیه و خودم آرزو می‌کنم که تمام برنامه‌ها هرچه زودتر انجام شوند البته مطمئنیم که حتما انجام می‌شود.

«خزر» همه ما را به هم متصل می‌کند

صاحی صالح بایرام اف مدیر آمپر سینمایی ترکمنستان هم مطرح کرد: ما امروز مهمان آقای خزاعی هستیم و از این موضوع خوشحالم. من وقتی سیزده سال داشتم در سال ۱۹۹۰ در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان حضور داشتم. از دعوتی که آقای خزاعی برای جشنواره فیلم فجر داشتند، تشکر می‌کنم. ما امروز موضوع جشنواره خزر را با حضور پنج کشور حوزه خزر مورد بررسی قرار دادیم. فیلمسازان ترکمنستان هم حاضر هستند در جشنواره خزر شرکت کنند. دریای خزر یا کاسپین همه ما را به هم متصل می‌کند و ما را به یک خانواده تبدیل کرده است.

وی افزود: موضوع همکاری در حیطه جشنواره فیلم خزر برای اولین‌بار از طرف رییس‌جمهور فدراسیون روسیه در نشستی که در عشق آباد داشتیم مطرح شد. روسای جمهور پنج کشور حوزه دریای خزر هم از این موضوع استقبال کردند و گفتند فیلمسازان همه کشور‌ها وارد همکاری در این حیطه خواهند شد. امروز یک روز تاریخی رقم خورد و راند اول مذاکرات درباره جشنواره خزر پیش رفت. از طرف خودم این آرزو را دارم که جشنواره خزر موفق و در دنیا معروف شود. باید بگویم که این یک سال مهم برای ماست که اولین دوره جشنواره خزر در ایران برگزار و دومینش در روسیه و بعدی در ترکمنستان برگزار می‌شود.

جشنواره «خزر» جشنواره فیلم‌های آرشیوی نیست

خزاعی درباره حضور فیلم‌های مختلف در این رویداد بیان کرد: جشنواره قطعا جشنواره فیلم‌های آرشیوی نیست و، چون اولین جشنواره است قرار شد آثار دوسالانه کشور‌ها را داشته باشیم. ضمن اینکه جشنواره هدف متعالی‌تری دارد و آن تولید مشترک است و قرار نیست صرفا جشنواره برگزار کنیم. قسمتی از تولید مشترک به بودجه‌ای برمی‌گردد که در سال ۱۴۰۳ خواهیم داشت و قسمتی هم به طرح‌هایی که به ما می‌رسد. یکی از تهیه‌کنندگان مذاکراتی با یک گروه ایرانی در بخش خصوصی داشت تا بتوانیم تولید مشترک داشته باشیم. یک بحث هم در فارابی داریم که ببینیم باید به کدام سمت خواهد رفت.

وی افزود: تاجیکستان و ازبکستان پیشنهاد ساخت فیلم‌هایی درباره بوعلی سینا و... را داده‌اند، گروه چینی هم پیشنهاد ساخت فیلم داشته، یونان هم طرحی دارد، ضمن اینکه فرانسه و کشور‌های دیگر هم پیشنهاد ساخت فیلمی درباره گندم به بهانه جاده ابریشم داشته‌اند. البته در ده سال گذشته و در دوره‌های قبل ۲۳ تولید مشترک داشته‌ایم. ترکیه هم درخواست تولید مشترک دارد. ترکیه و روسیه می‌گفتند تا چهل درصد حاضر به مشارکت هستیم. تنها راه برون رفت از شرایط فعلی برای سینمای ایران مشارکت در اقتصاد جهانی است. یکی از راه‌های دستیابی به اقتصاد جهانی تولید مشترک است، چون در این صورت فیلم‌ها راحت‌تر در چین و روسیه اکران می‌شود.

رئیس سازمان سینمایی ادامه داد: مثلا انیمیشن «پسر دلفینی» به این دلیل اکران موفقی در روسیه داشت که تولید مشترک بود. برخی معتقدند سینمای ایران در برخی کشور‌ها و جشنواره‌ها تحریم شده‌است، اما اینطور نیست تمام تلاش خودمان را می‌کنیم تا بازار‌های جدیدی را در منطقه و آسیا ایجاد کنیم این توهم است چرا که سینما تحریم شدنی نیست. آنقدر سینمای ایران در دنیا معتبر است که به عنوان محصول اولیه در کشور‌ها مطالبه می‌شود این به امروز و دیروز و دوره هم مربوط نمیشود بلکه از ابتدای انقلاب شکل گرفته است. مسیر ما با سایر کشور‌ها در حال باز شدن است.

خزاعی عنوان کرد: جشنواره فیلم خزر اصلا مربوط به ایران نمی‌شود که اگر ما باشیم یا نباشیم برگزاری آن دچار خلل شود این یک پیمان نامه بود تا سه سال آینده وضعیت این جشنواره مشخص است با تغییر دولت و ما هم جشنواره برگزار می‌شود. جشنواره هم در فصل پاییز برگزار می‌شود تا جشنواره تداخلی با جشنواره ما و جشنواره‌های کشور‌های مختلف نداشته باشد. دبیر جشنواره هم تا اواخر امسال اعلام می‌شود. از سینمای روسیه امسال در جشنواره فیلم فجر فیلم داشتیم بالاخره یک هیات انتخاب وجود دارد و امسال به جمع‌بندی برای حضور فیلمی از روسیه نرسیده بودند، اما تعاملات ما همچنان وجود دارد.

خزاعی در این بخش از صحبت‌های خود دوباره با کنایه نسبت به بازتاب اتفاقات اختتامیه جشنواره فیلم فجر بیان کرد: درباره واژه‌هایی که به کار می‌برید ملاحظه داشته باشید، چون وایرال می‌شود!

وی عنوان کرد: ما به جز روسیه حضور پررنگی در کشور‌های همسایه از منظر اکران نداریم. در حالی که این کشور‌ها همه آماده هستند تا فیلم‌های ایرانی را اکران کنند. بحثی که مطرح شد این بود که شرایطی فراهم شود تا فیلم‌های ایرانی در این کشور‌ها اکران شود. البته آن‌ها هم چنین مطالبه‌ای داشتند. مثلا ما چندی پیش اعلام کردیم که فیلم‌های خارجی می‌توانند اکران شوند. اولش استقبال شد، اما بعدش کسی اقدام جدی برای خرید کپی‌رایت فیلم‌ها نکرد. سینمای چین هم درخواست می‌کرد تا در ایران سهمی برای اکران فیلم‌های چینی قایل شویم. ما امروز به دوستان روسی پیشنهاد دادیم تا پخش‌کننده‌هایی را بفرستند و فیلم‌های ایرانی را ببینند و برای اکران در نظر بگیرند. پس برگزاری جشنواره، هدف اصلی نیست بلکه تعاملات فرهنگی در منطقه و تاثیرات آن مد نظر است.

خزاعی اظهار کرد: پیشنهاد برگزاری این جشنواره یک پیشنهاد منطقه‌ای بود و از سوی ما نبود. این یک طراحی جدید در سینمای ایران نیست. برگزاری چنین رویداد‌های منطقه‌ای باعث همگرایی می‌شود و مباحث متعددی درباره آن شکل می‌گیرد. هرچقدر کشور‌های منطقه به بهانه‌ای به هم نزدیک شوند برآیند فرهنگ و هنر موفق‌تر خواهد بود به دلیل بی توجهی به این موضوعات در این چند ساله ما بازار‌ها را از دست داده‌ایم و با یکدیگر بیگانه شده‌ایم. ما باید با یکدیگر تعامل داشته باشیم. این موضوع باعث تقویت سینمای ملی می‌شود. تمام فیلم‌های ترک، هالیوود، بالیوود و کره‌ای سهمی در کشور‌های منطقه دارند همه این‌ها به زبان مشترک برنمی‌گردد گاهی به مراودات و تعاملات برمی‌گردد. من یک سال است که دارم برای این موضوع برنامه‌ریزی می‌کنم. در ابتدا دولت باید به بخش خصوصی کمک کند تا جریان اکران فیلم‌ها در منطقه راه بیفتد. این جشنواره بخش سینمایی، مستند، کوتاه و انیمیشن دارد. پنج بزرگداشت هم برگزار می‌شود از هر کشور یک داور در هر بخش وجود خواهد داشت همچنین بازار فیلم برای کشور‌های منطقه ایجاد می‌شود.

مدیر امور سینمایی روسیه هم مطرح کرد: بی‌شک ما باید سعی کنیم به یکدیگر نزدیک شویم. سینماگران ما کار‌های مشترک را آغاز کنند و مشکلاتی که در کشور‌های ماست در حوزه سینما تجزیه و تحلیل کنند. سینما هنری است که این قابلیت را به ما می‌دهد تا بتوانیم اتمسفری که امروز در آن زندگی می‌کنیم به نسل بعدی منتقل کنیم. معتقدم هدف و نتیجه اصلی این جشنواره همین بوده است. مهمترین و معروفترین اتفاقی که ما در این حیطه داشتیم در سال ۲۰۲۲ در جشنواره مسکو بود که یک فیلم ایرانی توانست برنده جایزه شود و آن فیلم آقای بهروز شعیبی بود.

خزاعی هم گفت: جشنواره با مشارکت مالی کشور‌های منطقه برگزار می‌شود ما فقط امسال میزبان این جشنواره هستیم.

مدیر امور سینمایی روسیه: به لطف تحریم‌ها سینمای ملی ما دوباره متولد شد

مدیر امور سینمایی روسیه درباره اینکه آیا یکی از اهداف این جشنواره روی‌گردانی سینمای روسیه از فیلم‌های غربی و به ویژه هالیوودی است؟ اظهار کرد: بله. این یکی از اهداف اصلی این جشنواره است. فیلم‌های آمریکایی قبل از تحریم‌های روسیه، جایگاه اول را داشتند، اما به لطف تحریم‌ها علیه روسیه، سینمای ملی ما دوباره متولد شد و توانستیم نظر بینندگان کشور خودمان را به فیلم‌های روسی و کشور‌های دیگر، کشور‌های شرقی و... جلب کنیم و حالا تعداد فیلم‌های اکران شده در روسیه انگشت شمار است. اگر در فیلم‌های روسی چیزی را نشان نمی‌دهیم این یک ضعف نیست همین موضوع در فیلم‌های آمریکایی هم وجود دارد و آن‌ها هم برخی چیز‌ها را نشان نمی‌دهند. ما در فیلم‌های خود می‌خواهیم ارزش‌های خودمان را منتقل کنیم که این یکی از اهداف سینماست. سال گذشته برای ما سال معلم بود. این سال به دستور رییس‌جمهور فدراسیون روسیه به نام خانواده نامگذاری شد ما چنین چیزی را در کشور‌های اروپایی نمی‌بینیم. ما، اما این حق را به خودمان می‌دهیم و از سینماگران خود می‌خواهیم که موضوعاتی که درباره ارزش‌های فرهنگی ماست، در چارچوب کاری خود قرار دهند.

خزاعی اظهار کرد: ما هنوز کار‌های ثبت در فیاپف را انجام نداده‌ایم. جشنواره خزر مدل جدید جشنواره‌های منطقه‌ای است. من ندیده بودم کشور‌ها هم پیمان برای یک موضوع شوند. این یک تجربه جدید است و به این معنا نیست که ما پیگیر این قضیه باشیم تا همه ساله در ایران برگزار شود. قدمت رقابت ما در حوزه خزر نیست. ما سال بعد اصلا میزبان این رویداد نیستیم. رقابت ما همچنان در فیلم فجر است نمی‌توان قدمت و اعتبار فجر را در منطقه و حتی جهان نادیده گرفت. 

وی افزود: کشور‌هایی که جدیدا در حوزه سینما فعالیت می‌کند و از سینما و ورزش برای تمدن سازی استفاده می‌کنند مثل عربستان مشکل نیروی انسانی دارند سطح سینمای آن‌ها اصلا در حد ما نیست با پول نمی‌توانید نیروی انسانی یا هنرمند خلق کنید، اما می‌توانید از هالیوود و بالیوود بخواهید که برای شما فیلم بسازند، اما ما در ایران نیروی انسانی و فیلمسازان خوبی داریم. عربستان برای آوردن یک بازیگر ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار پول خرج کرده بود تا با جت شخصی به عربستان بیاید. شما نباید از سینمای ایران چنین رفتار‌ها و هزینه‌ای را انتظار داشته باشید. ما هزینه نمی‌کنیم، اما اعتبار بالایی داریم.

رئیس سازمان سینمایی تأکید کرد: فیلم‌های ساده و لوباجت ما افتخارات زیادی را در جهان ثبت کرده‌اند سرمایه سینمای ایران نیروی انسانی آن است. فوتبال عربستان از قبل قوی بوده است. اما درباره سینما اینچنین نیست. نمی‌گویم اصلا نیروی انسانی ندارند، اما هنوز از عربستان فیلمساز برجسته‌ای مثل ایران و روسیه ندیده‌ایم. شاید در سال‌های آینده به هزینه کردن و تربیت فیلمساز این اتفاق برایشان رخ بدهد، اما هنوز اینچنین نشده است، اما ما امیدواریم این کشور‌ها هم تقویت شوند. عربستان هنوز فیلمساز مطرحی در دنیا ندارد.

واکنش خزاعی به بازتاب‌های یک تپق

در بخشی از این نشست مدیر امور سینمایی روسیه جملاتی را به روسی مطرح کرد که در این بخش مترجم همان جملات را با زبان روسی ترجمه کرد! خزاعی در واکنش به این اشتباه، به شوخی گفت: این اتفاق هم مانند جریان تپق ماست، آن را جدی نگیرید. حرف ایشان بازنشر ندارد، با این حال حرف من خیلی خوب بازنشر شد!

رئیس سازمان سینمایی در بخش دیگری از نشست هم با اشاره مجدد به این حواشی توضیح داد: طبیعی است که بعد از بیست شب فشردگی جشنواره در شب آخر که به عنوان جمع‌بندی داوری‌ها، سخت‌ترین شب است، کسی در سخنرانی خود تپق بزند. این اتفاق قبلاً هم برای من و برای خیلی‌ها رخ داده است. حالا یک عده‌ای از دوستان عقده گشایی و تخریب کردند. آن‌هایی که فسیل سیاسی بودند و می‌خواستند من را تخریب کنند، بحث دیگری است و بالاخره این اتفاق هم رخ داد! آن‌ها نمی‌خواستند دستاورد‌های جشنواره را بینند، حتی برخی این موضوع را مطرح می‌کردند که آیا من بلدم نماز بخوانم یا نه؟

وی افزود: من به همه آن‌هایی که عقده گشایی کردند و آن‌هایی که چندسال قبل جزو کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری بودند و امروز توییت می‌زنند، می‌گویم‌ای کاش موقع سال تحویل به یاد من باشند و وجدان آن‌ها آرام باشند. البته یک اتفاق خوب هم رخ داد. این موضوع باعث شد یکی از دوستان قدیمی و مدرسه‌ای خودم را پیدا کنم. این موضوع اتفاقا باعث مودت شد امیدوارم بتوانیم چیز‌های خوبی را ببینیم. تپق زدن باز هم ممکن است اتفاق بیفتد. من اولش اصلا فکر نکردم که اشتباه کردم. من اتفاقا نوشته داشتم، اما اصلا از روی نوشته نخواندم. همه کسانی که در ایران زندگی می‌کنند این دعا‌ها را بلدند دلایل این تخریب را می‌دانم، اما جای مطرح کردنش اینجا نیست.