شاید هیچ روزی به اندازه سالروز ولادت امام زمان (عج) برای شیعیان شرافت و اهمیت نداشته باشد و علمای اخلاق شب نیمه شعبان را شبی همپای شب قدر دانسته و سفارش می‌کنند که احیای این شب را از دست ندهید. نیمه شعبان در متون فارسی به عنوان شب برات نیز نامیده می‌شود و علت آن روایاتی است که از این شب به عنوان شب آزادی بندگان یاد شده است. امام صادق (ع) فرمود «نیمه شعبان، شبی است که حق تعالی آن را برای ما اهل بیت (ع) قرار داد، در برابر شب قدر که آن را برای پیامبر (ص) قرار داده است.

محمد غیاث‌الدین بن جلال‌الدین رامپوری (درگذشت سال۱۲۶۱ هجری قمری) در کتاب غیاث اللغات از شب نیمه شعبان به عنوان شب برات یاد می‌کند و می‌نویسد «شب برات شب پانزدهم شعبان است که در آن شب، فرشتگان به حکم الهی حساب عمر و تقسیم رزق می‌کنند.»، ولی حافظ شیرازی، شب برات را شب قدر دانسته و در غزل معروف خود، شب قدر و شب برات را هنرمندانه با هم آورده و اینگونه سروده است «چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی؛ آن شب قدر که این تازه براتم دادند»

سید بن طاووس (۵۸۹_۶۶۴هجری) صاحب کتاب لهوف، درباره شب نیمه شعبان با اشاره به روایتی از امام صادق (ع) در کتاب اقبال نوشت: از امام باقر (ع) درباره فضیلت شب نیمه شعبان پرسیدند که فرمود «این شب برترین شب بعد از شب قدر است. خداوند در این شب، نعمت‌های افزون خود را به بندگانش ارزانی می‌دارد و به منت خود می‌آمرزد، در این شب در تقرب به درگاه خداوند متعال بکوشید، زیرا این شبی است که خداوند عزّوجل بر خود سوگند یاد کرده که هیچ درخواست‌کننده‌ای را تا زمانی که معصیتی را نطلبد، ردّ نکند.

مرحوم آیت الله میرزا جواد ملکی‌تبریزی (۱۲۷۴ ه‍. ق تبریز – ۱۳۴۳ ه‍. ق قم) نیز در کتاب المراقبات نوشت: اولین کاری که سالک باید در این شب انجام دهد این است که از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم‌پوشی کند و آنگاه برای استفاده بیشتر از آن و تصحیح اعمال خود باید فرض کند شب خداحافظی او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فردای آن روز قیامت است.

وی از شب نیمه شعبان به عنوان یکی از شب‌های قدر یاد کرد و افزود: خدا این شب را برای امت قرار داده است، چنانچه شب قدر را برای رسول خدا (ص) قرار داده و این اشکال که بنابر این لازم می‌آید که شب قدر بیش از یک شب باشد را می‌توان به این بیان پاسخ گفت که تقدیر، مراتب و مراحل گوناگونی دارد.

ملکی تبریزی تاکید می‌کند: شب نیمه شعبان از شب‌هایی است که اعمال و عبادت‌های بسیار ارزشمندی در آن وارد شده که می‌توان گفت در هیچ شبی (اعم از شب قدر یا غیر آن) مانند یا بیشتر از آن نیامده است و شب میلاد امامی است که گیتی را پر از عدالت کرده و زمین را پاک می‌کند.

وی ضمن برشمردن برخی از اعمال این شب اضافه کرد: در حدیثی رسول خدا (ص) فرمود کسی که شب نیمه شعبان صد رکعت نماز با هزار بار سوره توحید بجا آورد، روزی که قلب‌ها می‌میرند، قلب او نخواهد مرد و از دنیا نمی‌رود تا زمانی که صد فرشته را ببیند که او را از عذاب خدا پناه می‌دهند.

ملکی تبریزی هر یک از فضیلت‌های الهی را در قالب در‌های خشنودی، بخشش گناه، توبه، نیکوکاری و سخاوت الهی برشمرد و افزود: این در‌ها باز هستند؛ به خصوص در این شب و اکنون تو از کدام در می‌خواهی بر خدا وارد شوی؟ به اندازه فضیلت در و به اندازه بهره‌ای که از آن داری، از خود کرامت نشان بده و برای به دست آوردن این صفات بیشتر از افزایش شکل و قالب عبادات کوشش کن.

وی توسل به امام زمان (عج) را سفارش کرده و ضمن برشمردن ویژگی‌های آن حضرت (عج) می‌نویسد: انسان باید بیاندیشد که چه سعادت‌هایی را به جهت غیبت از دست داده و به دیگران بنگرد که چگونه در قلمرو او تصرف کرده و حق حکومت او را غصب کرده و بر دوستانش حکمرانی می‌کنند.

نویسنده کتاب المراقبات یکی از اعمال شب نیمه شعبان را خواندن دعای کمیل دانست و تاکید کرد: سالک باید این دعا را با حضور قلب بخواند تا بداند چه می‌گوید و چیز‌هایی را که با حال خود سازگار نیست، نباید بگوید. موقعی که سالک می‌گوید «پروردگار و آقا و مولایم! فرض کن عذابت را تحمل کردم، جداییت را چگونه تحمل کنم؟» سعی کند در این ادعا که جدایی از پروردگار برایش سخت‌تر از عذاب جهنم است، راستگو بوده و راضی نشود در چنین حالی به خدایی که به تمام امور پنهانی آگاه است، دروغ بگوید و با این عمل حکومت خدا را سبک شمرد.

اعمالی همچون غسل و نماز برای چنین شبی ذکر شده، ولی بافضیلت‌ترین عمل شب نیمه شعبان، زیارت امام حسین (ع) است که کمترین حد این زیارت آن است که زائر اباعبدالله، زیر آسمان یا روی بام برود، سمت راست و چپ خود را نگاه کند، آنگاه سر به آسمان بلند کند و بگوید «السلام علیک یا اباعبدالله یابن رسول الله السلام علیک و رحمة الله و برکاته».

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای شب نیمه شعبان دو عید را برشمرده و افزودند: یکی عید ولادت حضرت، ولی الله الاعظم اروحنا فداه و دیگری عید خود شب نیمه شعبان و فضلیت‌های امشب که شب توجه و توسل و دعا و تضرع است. امشب شبی است در عداد شب‌های معدود دوران سال که عبادت و دعا و راز و نیاز با خدا در آن‌ها یک خصوصیتی مثل شب‌های قدر دارد.

رهبر معظم انقلاب می‌گئیند: این که انسان فرصت پیدا کند، در موقعیتی مثل امشب، خدا به انسان مهلت بدهد که با او راز و نیاز کند و امیدوار باشد که خدا در مثل امشبی دعا را مستجاب می‌کند و خواست‌های انسان را اجابت می‌کند، این یک فرصت مهمی است و حقیقتا هم مبارک است. این که خدای متعال به ما اجازه داده تا با او حرف بزنیم و از او بخواهیم، یک نعمت بزرگی است.

منبع: ایرنا