روز جهانی نجوم با هدف آشنایی عموم با رخداد‌ها و تحرکات اجرام آسمانی از پنج دهه قبل همه ساله در فصل بهار و پس از آن از سال ۲۰۰۶ میلادی برای بار دوم در فصل پاییز با برنامه‌های متنوع از جمله رصد آسمان، نشست‌ها و سخنرانی‌های علمی در سرار دنیا گرامی داشته می‌شود.

 روز نجوم از ابتدا یک روز شنبه در اواسط ماه آوریل تا اواسط مه (فروردین تا اردیبهشت) بود و طوری برنامه‌ریزی می‌شد که نزدیک به اولین تربیع (ماه یک‌چهارم یا شب هفتم و هشتم) در یکی از این ماه‌ها گرامی داشته شود.

 اما یک روز نجوم پاییزی نیز از سال ۲۰۰۶ به بعد به این برنامه اضافه شد که قرار بود یک روز شنبه بین اواسط ماه سپتامبر تا اواسط اکتبر (شهریور تا مهر) به شکلی برنامه‌ریزی شود که نزدیک به اولین تربیع ماه باشد.

ماه در وضعیت تربیع، هنگام ظهر طلوع می‌کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می‌رسد و نیمه‌شب غروب می‌کند، به همین دلیل با دوربین‌ها و تلسکوپ‌های آماتوری از ظهر به بعد می‌توان پستی بلندی‌های ماه را مشاهده کرد.

روز نجوم در ایران
روز نجوم از سال ۱۳۸۰ در ایران برگزار می‌شود و هماهنگی برگزاری روز نجوم در ایران را شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران به عهده دارد. هر کشوری با شرایط خاص خود طبق دستورالعمل اتحادیه نجوم، می‌تواند روز نجوم در هفته نجوم را در کشور خود تعیین کند.

در گذشته‌های دور آسمان و ستاره‌هایش برای مردم شگفت‌انگیز و حتی ترسناک بود، این ترس و شگفتی انسان را وادار به مطالعه، تجزیه و تحلیل برای حل اسرار آسمان نمود و علم نجوم پدید آمد و با گذشت زمان و اختراع وسایلی مانند تلسکوپ پیشرفت زیادی نمود. در تقویم جهانی روزی به عنوان روز نجوم با هدف ترویج علم و آشنایی عموم مردم با علم نجوم و زیبایی‌های آسمان انتخاب شده است.

اغلب رصدخانه‌ها در خارج از شهر و در ارتفاعات بالا قرار دارند، زیرا باید از آلودگی نوری و آلودگی هوا دور باشند از آنجایی که رفتن به رصد خانه‌ها برای مردم سخت است، حدود ۳۰ سال پیش داگ برگر پیشنهاد داد در روز مشخصی از سال، بهتر است تلسکوپ‌ها را به داخل شهر‌ها و به میان مردم بیاوریم و اینگونه روز نجوم متولد شد.

 این روز در سال ۱۹۷۳ توسط داگ برگر، رئیس روابط نجومی در کالیفرنیای شمالی نامگذاری شد. این روز را از طریق تنظیم تلسکوپ‌ها در مناطق شهری جشن گرفتند تا فضای قابل دسترسی برای همه ایجاد کنند.

همچنین قصد داشتند تا با انجام این کار علاقه خود را به زمینه‌های علمی مثل نجوم افزایش دهند و باعث شوند که عموم مردم به راه‌های بیشتری دسترسی پیدا کنند تا در این باره چیز‌های بیشتری بیاموزند. امروزه بیش از ۵۰ کشور روز و هفته نجوم را برگزار می‌کنند.

هدف از انتخاب روز جهانی نجوم
راز آلود بودن فضای بیرونی و ستاره شناسی باعث شده است که در طول تاریخ وقایع مهمی به ثبت برسد. شاید غیر ممکن به نظر برسد که بخواهیم به آسمان شب نگاه کنیم، اما از وجود شگفتی‌های موجود در آن متعجب نشویم و به این قضیه پی نبریم که جهان در مقایسه با ما چقدر بزرگ است.

روز جهانی نجوم راهی برای به پاس داشتن متخصصان و فعالان در زمینه نجوم است که اطلاعات، آگاهی و عشق خود به فضای بیرونی و سیاره‌ها را با ما به اشتراک می‌گذارند. همچنین راهی برای کشف شوق و انگیزه آنها و افزایش آگاهی است.

هدف از انتخاب روز جهانی نجوم ترویج این علم در میان عموم شهروندان و معرفی فعالیت‌های علمی، آموزشی و ترویجی گروه‌ها و مراکز نجومی و از جمله رصدخانه‌ها است.

برنامه‌های روز نجوم
در تمام روز‌ها مراجعه مردم به رصدخانه‌ها مشکل است، اما در روز نجوم در برخی از کشورها، یک یا چند روز در‌های آزمایشگاه‌ها و رصدخانه‌ها به روی مردم عادی باز است تا همه مردم بتوانند با فعالیت‌های علمی از نزدیک آشنا شوند.

این روز نه تنها راهی برای افزایش آگاهی در مورد این موضوع اعجاب‌انگیز است، بلکه می‌تواند یک روش مهم برای سپری کردن لحظات زیبا در کنار خانواده، دوستان و مردمی باشد که با آنها علایق مشترک داریم.

برگزاری روز نجوم دو بار در سال

کسانی که واقعاً به فضا علاقه دارند، می‌دانند که این روز را دو بار در سال جشن می‌گیرند.

 در سال ۲۰۰۶، روز دوم هم برای جشن گرفتن نجوم در فصل پاییز مشخص شد یعنی این روز در کل جهان و در بسیاری از سازمان‌ها و گروه‌ها یک بار در بهار و یک بار در پاییز جشن گرفته می‌شود که به علت تغییرات صورت‌های فلکی و مشاهده رویدادهای جدید در زمان‌های مختلف است.

روز‌های هفته با نام چه کسانی نامگذاری شده است؟
روز‌های هفته نجوم به نام استادانی همچون دکتر احمد کیاست‌پور استاد دانشکده فیزیک دانشگاه اصفهان، دکتر محمد حیدری‌ملایری، دکتر حمیدرضا گیاهی‌یزدی، آلینوش طریان، منجمان آماتور؛ سید مصطفی امام، شیرین حق‌شناس، سعید صادقی‌مهر و آریا کریمی، سیروس برزو و دکتر محمدرضا ستاره نامگذاری شده است.

منبع: ایمنا