ماه مبارک رمضان فرصتی مناسب برای رفتن به سمت خوبی‌ها و دوری از بدی‌ها است؛ چرا که خداوند در این ماه برای انسان مؤمن یک فرصت اجباری برای عبادتی مثل روزه فراهم کرده است و افراد به بهانه آن می‌توانند رابطه خود با خدا را اصلاح کنند و از بعضی از خواهش‌های نفسانی و خطا‌ها دور باشند؛ به عنوان نمونه رسول خدا صلی الله علیه و آله یکی از مراقبت‌های این ماه را دوری از آزار رساندن به مردم معرفی کرد و فرمود «أَیُّهَا النَّاسُ ... مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ؛ یعنی‌ای مردم، هرکه در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند، حق تعالی روز قیامت خشم خود را از او بازدارد.»

مخاطب این بخش از حدیث افراد خاصی نیستند بلکه می‌تواند شامل همگان شود؛ چرا که آزار رساندن مصداق‌ها و درجات مختلفی دارد. فردی ممکن است با زبان خودش موجبات آزار دیگران را فراهم بیاورد، مانند آنکه نیش و طعنه و کنایه بزند. حتی ممکن است انتقاد بجایی از وضعیت جامعه داشته باشد، اما انتقاد او در زمان و مکانی باشد که آسایش روحی و روانی دیگران را مورد آسیب قرار دهد. یا گاهی اوقات در خیابان حق تقدم را رعایت نکند و سبب آزار رانندگان شود و یا در خیابان بوقی اضافه با ماشین بزند و سبب سلب آرامش عمومی شود و یا آشغالی روی زمین بریزد که سبب انزجار مردم شود؛ بنابراین آزار رساندن در درجات بالاتر، همان دشمنی کردن با دیگران و تمسخر آنان است که عمدتاً از حسادت و عقده‌های درونی سرچشمه می‌گیرد که به طور حتم بدترین نوع آزار است.

مفهوم اذیت و آزار در قرآن در بیشتر موارد به معنای آزردن و رنجاندن و در قالب‌های مختلفی مثل عیب‌جویی و استهزاء، تهمت و تجسس آمده است. آیات ۱۱ و ۱۲ سوره حجرات به مفهوم استهزاء و مسخره کردن اشاره دارد، آنجا که فرمود «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَی أَنْ یکُونُوا خَیرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَی أَنْ یکُنَّ خَیرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ»؛ یعنی «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید». امیرالمؤمنین علیه‌السلام در ضمن سخنانی، آزار دادن دیگران را از خصلت افراد شرور دانسته، می‌فرماید: «عَادَةُ الْأَشْرَارِ أَذِیةُ الرِّفَاق؛ عادت بدان، آزار کردن رفیقان است» و در جای دیگر آزاررسانی به افراد باکرامت و آزاده را خصلت افراد پست معرفی کرده، می‌فرماید «عَادَةُ اللِّئَامِ وَ الْأَغْمَارِ أَذِیةُ الْکِرَامِ وَ الْأَحْرَار؛ عادت لئیمان و جاهلان، آزار کردن کریمان و آزادگان است.»

قباحت آزار و اذیت دیگران به حدی است که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، اذیت مؤمنان را مساوی با آزار خود معرفی کرد و فرمود «مَن آذى مُؤمنا فَقَدْ آذانی؛ هر که مؤمنى را بیازارد مرا آزار داده است.» (روضة الواعظین، ج‏۲، ص ۲۹۳) و امام صادق علیه‌السلام درباره عقوبت تمسخرکنندگان می‌فرماید «إِذا کانَ یومُ القیامةِ نادى منادٍ: أَینَ الصدودُ لأَولِیائِی؟ فیقومُ قومٌ لیسَ على وجوهِهِم لَحْمٌ فیُقَالُ: هؤلاءِ الّذینَ آذَوْا المؤمنینَ و نصبُوا لهم و عانَدوُهم و عنَّفُوهُم فی دِینِهِم ثمّ یؤمرُ بِهِمْ إلى جَهَنَّمَ»؛ یعنی در روز قیامت، ندا کننده‌اى ندا سر می‌دهد: کجایند آزار دهندگان دوستان من؟ پس گروهى برخیزند که صورتشان گوشت ندارد و گفته مى‌شود: اینان کسانى هستند که مؤمنان را آزار دادند و با آنان دشمنى و مخالفت کردند و در دینشان برایشان سخت گرفتند؛ سپس به اندختن‌شان در جهنّم فرمان داده مى‌شود.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏۲، ص ۳۵۱)

منبع: تسنیم