در یک ماه اخیر خبرهای ناگواری از قطع درختان جنگلهای هیرکانی به گوش می رسد که دل هر دوستدار طبیعت و شهروند فهیم را به درد می آورد.

هنوز زخم وارده بر جنگل های هیرکانی در پی قطع درختان در منطقه گردشگری الیمالات واقع در مسیر جاده چمستان - نور در غرب مازندران، هیرکانی تراشی در بابل برای تهیه دسته کلنگ، قطع این درختان در بزجفت قائم شهر برای تعریض جاده التیام نیافته بود که خبر شوک آور قطع چند اصله درخت هیرکانی این بار در بهشهر موجی از گلایه را در بین شهروندان به بار آورد.

این زخم ها که از سوی سوداگران چوب و اراضی در جنگلهای هیرکانی ایجاد می شود در ماه های اخیر در یک اقدامی فراگیر به بسیاری از شهرهای مازندران سرایت کرد.

قاچاق چیان چوب که انتظار دارند بدون هیچ مقاومتی از سوی ماموران منابع طبیعی به غارت جنگلها بپردازد در یک بدعت خطرناک زندگی شخصی این ماموران وظیفه شناس را زیر شلیک نادانی خود قرار دادند.

۱۷ فروردین ماه جاری منزل ۲ مامور منابع طبیعی آمل با ۱۰ گلوله مورد هدف قرار گرفت و بخش های از این منازل آسیب جدی دیدند. این تجاوزها در شهرهای دیگر مازندران هم به شکل های مختلف اعم از حمله به باغ مرکبات ماموران منابع طبیعی و تهدید آنها رقم خورد.

سوداگران چوب این بار در یک اقدام شوک آور با قطع چند اصله درخت هیرکانی در شهرستان بهشر و انداختن آن در وسط جاده تلاش کردند به زعم خود انتقامی تلافی جویانه از ماموران منابع طبیعی در راستای ایفای وظیفه خود داشته باشند.

خنجر پرانی در جنگل های هیرکانی فقط برای قاچاق چوب نیست و برخی از اهالی حاشیه جنگل هیرکانی ضمن قطع درختان، اراضی جنگلی را به باغی های خود اضافه می کنند که تعطیلات طولانی مدت چند روزه بهترین فرصت برای تجاوز به این میراث چند میلیون ساله است.

گسترش شبکه های اجتماعی به کابوس این قاچاق چیان تبدیل شد و دوستداران منابع طبیعی با اشتراک گذاری این تجاوزها به برخورد با این افراد دلخوش هستند.

قدمت جنگل های هیرکانی دقیقاً مشخص نیست. اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگلهای هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیلهای زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.

در دنیایی که تا کنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصربه فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، زیرا این جنگلها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایتهای گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.

شدت دست اندازی سوداگران جنگل های هیرکانی در ماه های اخیر به جایی رسید که در جهت حفظ این میراث کهن پای آن به خطبه های این هفته نماز جمعه ساری هم باز شد و نمایند ولی فقیه در مازندرن و امام جمعه ساری از دستگاه قضایی خواست که در جهت حفظ این میراث خدادادی برخوردهای قاطع و بازدارنده داشته باشند.

هشت حمله در یک ماه

در این پیوند مدیر کل منابع طبیعی مازندران بیان داشت: با تشدید اقدامات حفاظتی منابع طبیعی استان در یک ماه گذشته هشت مورد حمله از سوی قاچاقچیان منابع طبیعی و چوب به همکاران و خانوده‌هایشان هستیم.

سید علی علوی اظهار داشت: قاچاقچیان چوب در اقدامی انتقام جویانه به قطع درختان حاشیه جاده شهرستان بهشهر روی آورده‌اند تا ما را از برخورد قانونی خود در صیانت از جنگل منصرف کنند.

وی با بیان این مطلب که قاچاقچیان منابع طبیعی در آمل، بهشهر و گلوگاه به منازل، خودرو، باغ‌های مرکبات و وسایل و تجهیزات زندگی نیروهای منابع طبیعی حمله کرده و خسارت جدی وارد کرده‌اند، بیان داشت: صیانت و حفاظت از منابع طبیعی در استان با جدیت پیگیری می‌شود و اجازه تعرض به هیچ منفعت طلبی داده نخواهد شد.

علوی ادامه داد: با مجوز قانونی حساب بانکی قاچاقچیان مسدود، خودروهای آنان توقیف و دپوی چوب این افراد خاطی تعطیل شد از این رو تهدید کردند که تلافی را سر شما و همکارانتان در می‌آوریم.

وی افزود: این اقدام مذبوحانه قاچاقچیان چوب در مازندران که سه صبح انجام شد مسئولان را در برخورد قانونی مصمم‌تر کرده و موجب خواهد شد ما در برخورد با آنها عقب‌نشینی نکنیم.

مدیر کل منابع طبیعی مازندران با بیان این مطلب که حفظ میراث چند میلیون ساله جنگلهای هیرکانی باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود، خاطرنشان کرد: از رسانه‌ها و حامیان منابع طبیعی درخواست داریم تا با فرهنگ‌سازی در صیانت از اموال عمومی و این میراث کهن روشنگری کنند.

علوی اظهار داشت: دادستان بهشهر دستور پیگیری جدی برای پرونده قاچاقچیان چوب را صادر کرده و قول داد با این متخلفان برخورد قانونی شود.

وی با بیان اینکه قاچاقچیان منابع طبیعی فکر می‌کنند با قطع درختان می‌توانند به ما آسیب برسانند، بیان داشت: این اقدام آینده آنها و فرزندان شان را تباه خواهد کرد.

مدیر کل منابع طبیعی مازندران با ذکر این نکته که قاچاقچیان چوب منافع شخصی خود را در خطر دیدند با قطع درختان حاشیه جاده بهشهر قصد تلافی داشتند، ادامه داد: به سرعت بعد از این اقدام ماموران و حافظان منابع طبیعی به همراه دادستان بهشهر در صحنه جرم حضور یافتندکه پرونده قضایی تشکیل و دستور بازداشت افراد مشکوک صادر شد.

این مقام مسوول تصریح کرد: اگر با قاچاقچیان چوب در مازندران مبارزه نشود دست به اقدامات دیگر خواهند زد همانند سال گذشته در منطقه الندان در ۱۲ نقطه همزمان آتش‌سوزی صورت گرفت.

ضرورت مبارزه با جنگل خواری

نماینده ولی فقیه در مازندران و امام جمعه ساری بیان داشت: جنگلهای هیرکانی میراث چند میلیون ساله برای کشور است که مبارزه و برخورد قاطع با متجاوزان و تخریب کنندگان این جنگل توسط دستگاه قضایی ضروری است.

آیت الله محمدباقر محمدی لائینی اظهار داشت: با توجه به قدمت چند میلیون ساله جنگل های هیرکانی و اهمیت این میراث مبارزه و برخورد قاطع با متجاوزان و تخریب کنندگان مطالبه مهم دستگاه قضایی است.

وی گفت: جنگل‌های هیرکانی میلیون‌ها سال در شمال کشور می درخشند و باید با سودجویان متصرفان از سوی دستگاه قضائی برخورد قاطع و بازدارنده شود.

جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.

البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.

از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.

استان مازندران در مجموع حدود ۵۴ درصد از عرصه های جنگلی شمال کشور را در اختیار دارد و همچنین نیمی از جنگل های هیرکانی ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو در جغرافیای مازندران واقع است.

مازندران حدود ۴۶۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی دارد که در آنها سالانه بیش از هشت میلیون تن محصول تولید می شود. این استان در تولید ۱۵ نوع از محصولات کشاورزی و باغی هم رتبه اول تا سوم کشور را دارد، ظرفیت این شرایط در حالی است که تغییر غیرمجاز کاربری اراضی کشاورزی و باغی در مازندران همچنان از چالش‌های مهم این استان محسوب می‌شود.

منبع: ایرنا