تامین آب شرب موضوعی است که در فصل گرما دغدغه مردم لرستان است، در این راستا؛ برخی کارشناسان معتقدند بسیاری از شهر‌های استان از مرز بحران آب عبور کرده و در وضعیت تنش آبی قرار دارند و حتی در مواردی افت سطح آب‌های زیرزمینی موجب نشست زمین شده که مصداق آن ممنوعه اعلام شدن دشت‌های کوهدشت و رومشکان در دهه اخیر بوده است چراکه سفره‌های آب زیرزمینی بسیاری از مناطق توان آبیاری محصولات آبدوست را ندارد که در این باره ضرورت دارد متولیان آب برای بهبود منابع آبی و مدیریت صحیح آن تدابیر لازم را اندیشیده و قدم‌های موثری بردارند.

هم‌اکنون در خرم‌آباد به عنوان بزرگترین شهر و مرکز لرستان، تامین آب شرب از طریق منابع آب زیرزمینی (چشمه و چاه) بوده که منبع مطمئن و پایداری نیست و می‌تواند تحت تأثیر خشکسالی‌های کوتاه‌مدت قرار بگیرد.

با توجه به تغییر اقلیم، افزایش دما و کاهش بارندگی و تاثیر شدید آن بر منابع آبی، باید جهت تامین آب شرب بلندمدت و پایدار در خرم‌آباد و سایر شهر‌های استان اقداماتی صورت گیرد. این موضوع در خرم‌آباد به عنوان پرجمعیت و بزرگترین شهر لرستان طی سال‌های گذشته در دستور کار قرار گرفته، اما هنوز به نتیجه نرسیده است.

استفاده از آب شرب پایدار منجر به کاهش هزینه‌های اقتصادی وکمک به توسعه پایدار می‌شود

در خصوص چرایی فقدان آب پایدار در لرستان، دکتر علی حقی زاده، نماینده انجمن مهندسی منابع آب ایران و رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان، بیان کرد: آب شرب پایدار به آبی گفته می‌شود که تولید و مصرف آن به صورت پایدار با حفظ منابع آب طبیعی صورت گیرد؛ این نوع آب معمولاً از منابع طبیعی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، چاه‌ها و یا منابع زیرزمینی استخراج می‌شود و به صورتی فرآوری می‌شود که در طول زمان اثر کمتری بر روی محیط زیست داشته باشد.

وی اضافه کرد: برای تولید آب شرب پایدار، از روش‌هایی مانند استفاده از سیستم‌های تصفیه آب پیشرفته و فناوری‌های نوین در این فرآیند استفاده می‌شود. همچنین در فرآیند تولید آب شرب پایدار از مواد شیمیایی کمتر واز منابع آب تجدیدپذیر استفاده می‌شود.

نماینده انجمن مهندسی منابع آب ایران با اشاره به مزایای مصرف آب شرب پایدار با بیان اینکه کاهش مصرف آب زیرزمینی، کاهش آلودگی محیط زیست و حفاظت از منابع آب از جمله این مزایاست، تصریح کرد: همچنین استفاده از آب شرب پایدار می‌تواند هزینه‌های اقتصادی را در بلند مدت کاهش دهد و به توسعه پایدار کمک کند.

حقی‌زاده با بیان اینکه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب می‌توانند به تولید آب شرب کمک کنند، عنوان کرد: تصفیه‌خانه‌های فاضلاب از طریق فرآیند تصفیه فاضلاب، آب‌های فاضلاب را به آبی با کیفیت قابل استفاده برای مصارف غیرآشامیدنی تبدیل می‌کنند. این آب، معمولاً به عنوان آب تصفیه شده یا آب بازیافتی شناخته می‌شود. با این حال برای تبدیل آب تصفیه شده به آب شرب، باید مراحل دیگری مانند تصفیه بیشتر، دیزینفکسیون و تزریق مواد شیمیایی انجام شود که انجام این مراحل، کیفیت آب را افزایش می‌دهند و تضمین می‌کنند که آب شرب با کیفیت و ایمن برای مصرف انسانی است؛ بنابراین استفاده از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به عنوان منبع آب شرب، به شرط انجام مراحل لازم برای تصفیه و بهبود کیفیت آب، می‌تواند به تولید آب شرب پایدار کمک کند.

وی ادامه داد: سدسازی نیز می‌تواند به تولید آب شرب پایدار کمک کند، اما این مسئله بستگی به شرایط محیطی و اقلیمی منطقه دارد و باید با احتیاط و توجه به موارد زیر انجام شود. برای سدسازی باید از منابع آبی پایدار و دارای پتانسیل بارش زیاد استفاده کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه برای استفاده از آب سد شده در راستای تولید آب شرب، باید از روش‌های تصفیه و بهداشتی مناسب و فرآیند‌های تصفیه و دیزینفکسیون استفاده شود تا به کیفیت مناسب برسد.

سدسازی در مناطق پربارش می‌تواند به تأمین آب، کنترل سیلاب و توسعه اقتصادی می‌انجامد

حقی‌زاده با بیان اینکه سدسازی در مناطق پربارش می‌تواند به تأمین آب برای مصارف مختلف مانند کشاورزی، شرب و صنعت کمک کند، تصریح کرد: با سدسازی می‌توان آب بیشتری را جمع‌آوری کرد و در دسترس قرار داد.

نماینده انجمن مهندسی منابع آب ایران، کنترل سیلاب‌های ناشی از بارش‌های شدید در مناطق پربارش را از دیگر مزایای سدسازی برشمرد و گفت: جمع‌آوری آب در سد‌ها سبب کنترل جریان آب در حین بارش می‌شود و می‌تواند از تخریب و خسارت‌های ناشی از سیلاب جلوگیری کرد.

وی توسعه اقتصادی را از دیگر مزایای سدسازی عنوان کرد و افزود: با تأمین آب می‌توان از طریق کشاورزی، شرب و صنعت به ایجاد شغل و تأمین درآمد برای مردم منطقه کمک کرد. در مجموع سدسازی در مناطق پربارش می‌تواند به توسعه منطقه و تأمین منابع آبی کمک کند، اما باید با توجه به شرایط محیطی و اقلیمی منطقه، به مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی توجه شود و نظر سایر عوامل در این زمینه را در نظر گرفت.

عوامل متعدد در چالش کمبود منابع پایدار آب در لرستان

حقی زاده با بیان اینکه لرستان با وجود برخورداری از منابع آبی فراوان، با چالش کمبود منابع پایدار آب روبروست که عوامل متعددی از جمله مصرف بی‌رویه آب، رشد فزاینده جمعیت، توسعه بخش کشاورزی و صنعت و همچنین افزایش سطح زندگی، منجر به افزایش چشمگیر تقاضا برای آب در لرستان شده است و در مقابل، اقدامات کافی برای مدیریت مصرف و جلوگیری از هدر رفت آن انجام نشده است. 

نماینده انجمن مهندسی منابع آب ایران، کمبود زیرساخت‌های ذخیره‌سازی آب را از دلایل فقدان آب شرب پایدار در لرستان دانست و با بیان اینکه لرستان با وجود بارش‌های فراوان، به دلیل توپوگرافی کوهستانی و شیب تند زمین، با مشکل ذخیره‌سازی آب مواجه است و فقدان سد‌ها و مخازن ذخیره‌سازی کافی، مانع از استفاده بهینه از روان‌آب‌ها در طول سال می‌شود، بیان کرد: آلودگی منابع آب نیز از دیگر عوامل ناپایداری آب شرب در لرستان است.

وی افزود: فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و فاضلاب‌های خانگی، منابع آب زیرزمینی و سطحی لرستان را آلوده می‌کنند و این امر کیفیت آب را برای مصارف شرب و کشاورزی کاهش می‌دهد و بر سلامت انسان و محیط زیست تأثیر منفی می‌گذارد.

تغییرات اقلیمی از عوامل چالش کمبود منابع پایدار آب در لرستان

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان تغییرات اقلیمی را از دیگر عوامل چالش کمبود منابع پایدار آب در لرستان ذکر کرد و با بیان اینکه تغییرات اقلیمی منجر به افزایش خشکسالی در لرستان شده است و این امر بارش‌ها را کاهش و روان‌آب‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد، خاطرنشان کرد: تغییرات اقلیمی همچنین الگوی بارش در لرستان را تغییر داده و بارش‌ها به طور فصلی متمرکزتر شده‌اند و سیل‌های ویرانگر و خشکسالی‌های طولانی‌مدت را به دنبال داشته‌اند.

حقی زاده، چالش‌های نهادی و مدیریتی را از دیگر عوامل چالش کمبود منابع پایدار آب در لرستان بیان کرد و گفت: مدیریت منابع آب در لرستان بین دستگاه‌های مختلف دولتی تقسیم شده و این امر منجر به فقدان هماهنگی و ناکارآمدی در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مربوط به آب می‌شود. همچنین کمبود دانش و آگاهی در بین مردم و مسئولان در مورد اهمیت مدیریت پایدار منابع آب، چالش دیگری است که باید بر آن غلبه کرد.

راه‌حل‌های مدیریت منابع آب در لرستان

وی به راه‌حل‌های مدیریت منابع آب در لرستان اشاره کرد و با بیان اینکه کاهش مصرف آب از طریق اصلاح الگوی مصرف، استفاده از روش‌های آبیاری نوین در بخش کشاورزی و فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه ضروری است، بر توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی آب تاکید کرد و ادامه داد: ساخت سد‌ها و مخازن ذخیره‌سازی آب برای مهار روان‌آب‌ها و استفاده از آنها در طول سال، از جمله در دوره‌های خشکسالی، باید در اولویت قرار گیرد.

رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان تصریح کرد: تصفیه فاضلاب‌ها، کنترل فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی آلاینده، و ارتقای آگاهی عمومی در مورد اهمیت حفظ منابع آب، از جمله اقدامات لازم برای کنترل و پیشگیری از آلودگی آب است.

حقی زاده توسعه resilience در برابر خشکسالی و سیل، از طریق توسعه روش‌های نوین کشاورزی، احیای آبخوان‌ها، و بهبود سیستم‌های پیش‌بینی و هشدار سیل، ضروری برشمرد و بر تقویت حکمرانی آب تاکید داشت و گفت: ایجاد یک ساختار مدیریتی کارآمد و هماهنگ برای منابع آب، با مشارکت ذینفعان مختلف، نقش کلیدی در تضمین مدیریت پایدار منابع آب در لرستان ایفا می‌کند.

نماینده انجمن مهندسی منابع آب ایران گفت: با توجه به اهمیت منابع آب برای توسعه و رفاه لرستان، اقدام فوری و جدی برای مدیریت پایدار این منابع ضروری است. با اجرای راهکار‌های مناسب و با همکاری همه دستگاه‌ها و مردم، می‌توان امیدوار بود که لرستان از منابع آبی پایدار برای نسل‌های آینده برخوردار باشد.

۸۳.۵ درصد جامعه روستایی لرستان تحت پوشش خدمات آبفا هستند

در این خصوص یاسر اکبریان، سرپرست شرکت آبفای لرستان  گفت: هیچکدام از شهر‌های استان آب شرب پایدار ندارند البته در این مقطع و در بحث تامین آب مشکلی نداریم، اما در بلند مدت برخی از شهر‌ها از جمله خرم‌آباد نیازمند آب شرب پایدار است که برای این مهم سد مخملکوه در نظر گرفته شده که با احداث آن قطعاً تصفیه‌خانه شماره دو در پایین دست سد احداث می‌شود و تامین آب در بلند مدت که مشکل شهر خرم‌آباد است مرتفع خواهد شد.

وی اضافه کرد: منبع تامین آب سایر شهر‌های استان از چشمه و چاه‌هاست و پیش‌بینی شرکت آبفا این است که در تابستان امسال با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات پدافندی انجام شده و در صورت رعایت الگوی مصرف توسط مشترکین مشکل خاصی در تامین آب شرب نخواهیم داشت.

سرپرست شرکت آبفای لرستان ادامه داد: تامین آب مناطقی که از محل چاه‌هاست ممکن است به علت گرما تغییراتی در آبدهی ایجاد شود و احتمال چالش‌هایی در برخی روستا‌های مناطق جنوبی استان پیش‌بینی شده که برای حل این مهم با رصد و پایش‌های منظمی که انجام خواهیم داد اجازه بروز تنش را نخواهیم داد.

 اکبریان با بیان اینکه هم‌اکنون ۶۰۵ هزار مشترک تحت پوشش در شهر‌ها و ۸۳.۵ درصد جامعه روستایی استان تحت پوشش خدمات آبفا هستند، افزود: از مجموع ۳۰۰۰ روستای استان، بیش از ۱۶۰۰ روستا تحت پوشش آبفا هستند.

سرپرست شرکت آبفای لرستان با بیان اینکه پروژه تامین آب شرب ۷۰ روستا با تفاهم نامه‌ای که با قرارگاه امام حسن (ع) یکی از قرارداد‌های این شرکت بوده است، تصریح کرد: نزدیک به ۸۰ روستا داریم از محل اعتبارات داخلی شرکت وضعیت آبدهی آنها را ارتقا خواهیم داد که امیدواریم در فصل گرما این تعداد روستا با چالشی مواجه نشوند.

تامین آب شرب از طریق چشمه‌ها و چاه‌ها منابع آبی پایدار محسوب نمی‌شود

احسان کرمزاده، مدیرکل دفتر فنی استانداری لرستان در این خصوص اظهار کرد: تامین آب شرب از طریق چشمه‌ها و چاه‌ها منابع آبی پایدار محسوب نمی‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از اهداف اولیه سد‌هایی که در دست اقدام است تامین آب شرب پایدار است، عنوان کرد: در بلندمدت قرار است سد‌های آبسرده و شهید بروجردی برای تامین آب شرب شهرستان بروجرد، سد مخملکوه برای شرب خرم‌آباد، آب شرب الیگودرز و ازنا از سد کمندان، دورود از سدماربره و کوهدشت، رومشکان و چگنی از معشوره، پلدختر از چول‌هول یا بن‌لار، نورآباد از ده پهلوان و الشتر از کهمان تامین شود.

مدیرکل دفتر فنی استانداری لرستان خاطرنشان کرد: در هیچ کدام از شهر‌های استان آب شرب پایدار وجود ندارد و با کمبود آب شرب مواجه هستیم.

در دو شهرستان الشتر و نورآباد آب شرب پایدار وجود ندارد

دکتر یحیی ابراهیمی، نماینده مردم سلسله و دلفان در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: متاسفانه در لرستان که بیش از ۱۷ میلیارد مترمکعب خروجی آب دارد حجم آبی که پشت سد‌های آن جمع می‌شوند کمتراز ۲۰۰ میلیون مترمکعب است که عمدتا آب شرب پایدار در لرستان و به ویژه در دو شهرستان سلسله و دلفان وجود ندارد و این یک بحران است.

وی اضافه کرد: عمدتا آب شرب از طریق چشمه و چاه‌ها تامین می‌شود و با پیگیری‌های انجام شده در بحث تخصیص آب شرب از سد «گاوشمار» برای شهرستان‌های سلسله ودلفان تخصیص گرفتیم.

نماینده مردم سلسله و دلفان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: یکی از اهداف آبگیری سد تاج‌امیر تامین آب شرب شهرستان دلفان بوده است.

ابراهیمی گفت: پیگیر سد ده‌پهلوان هستیم که مطالعات فاز یک و دو آن در حال انجام است و حجم ذخیره این سد ۷۵ میلیون مترمکعب است که ۵ میلیون مترمکعب آن برای تامین آب شرب نورآباد در نظرگرفته شده است.

وی اظهار کرد: در دو شهرستان الشتر و نورآباد آب شرب پایدار وجود ندارد و قطعا آب شرب پایدار دو شهر مذکور از طریق سد‌ها تامین خواهد شد.

نبود آب شرب پایدار در شهر‌های لرستان پاشنه آشیلی برای این منطقه است

در این خصوص حسین گودرزی نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی گفت: برابر مصوبات پدافند غیرعامل این دو شهرستان باید سد داشته باشند و هم‌اکنون آب شرب شهرستان الیگودرز از سد ازنا تامین می‌شود و برای مابقی شهر‌ها این امکان فراهم نشده است.

وی با بیان اینکه شهر‌های خرم‌آباد، پلدختر، بروجرد، دورود و کوهدشت آب شرب پایداری ندارند و از محل سراب‌ها و چشمه‌ها آب این شهر‌ها تامین می‌شود که منبع شرب پایدار به حساب نمی‌آید و این نقیصه پاشنه آشیلی برای لرستان محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه از مجموع ۱۲ میلیارد مترمکعب آب لرستان کمتر از ۳۰ میلیون متر مکعب آن را ذخیره می‌کنیم و این اصلا منصفانه نیست بنابراین در حوزه آب شرب پایدار و کشاورزی پایدار لرستان کاملا متضرر است.

نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: چنانچه در هر منطقه‌ای کار‌های آبخیزداری و آبخوانداری ایجاد و آب‌های روان، چشمه‌ها و جویبار‌ها را در هر منطقه آب‌بند بزنیم هم هزینه آن کمتر است و روستا‌ها نیز از خطر سیلاب رها شده و هم آب‌های زیرزمینی تقویت می‌شوند.

گودرزی گفت: میزان کشت آبی در لرستان نصف میانگین کشوری است و این درحالیست که لرستان، استانی آبخیز محسوب می‌شود.

هم‌اکنون۱۲ میلیون مترمکعب در پشت سد کمندان ذخیره است

داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان، اظهار کرد: بر اساس ایستگاه‌های اندازه‌گیری بر روی رودخانه‌های دز و کرخه حدوداً ۱۲.۵ میلیارد مترمکعب خروجی آب استان بوده که ۱۲ درصد رواناب‌ها کشور را به خود اختصاص داده است.

وی با بیان اینکه از این ۱۲.۵ میلیارد تولید استان ۸ میلیارد در دو حوزه کرخه و کارون است و ۴.۵ میلیارد از استان‌های هم‌جوار وارد استان می‌شود، اضافه کرد: ذخیره آب تجدیدپذیر آبرفت‌های لرستان در دشت‌های استان حدود ۳۲۰۰ کیلومترمربع و ذخیره آب تجدیدپذیر سازنده‌های سخت زاگرس در گستره استان حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب بوده که از این میزان معادل ۵۹ درصد مربوط به حوزه کرخه و ۳۴۹ میلیون مترمکعب معادل ۴۱ درصد مربوط به حوزه کارون است.

حسن‌نژاد با بیان اینکه متوسط افت کسری مخازن لرستان در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱، شش متر و ۴۰ سانتی‌متر بوده که معادل افت سالانه ۲۳ سانتی‌متر است، ادامه داد: بیشترین افت سطح آب زیرزمینی لرستان در بلندمدت مربوط به کوهدشت، ازنا و الیگودرز بوده که این میزان معادل به‌ترتیب معادل ۲۱ متر، ۵۰ سانتی‌متر، ۹ متر و ۴۰ سانتی‌متر است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان با بیان اینکه ۸۸ میلیون مترمکعب حجم آب مخزن شش سد در حال ساخت لرستان بوده که این میزان نسبت به سال گذشته از افزایش شش درصدی برخوردار است، خاطرنشان کرد: ۴۲ درصد از حجم مخازن سد‌های این استان در حال حاضر پر است و سد‌های لرستان به‌جز دو سد مروک و ایوشان ذخیرۀ آب لازم را ندارند.

وی با اشاره به آبگیری سد کمندان و تاج امیر در سال گذشته، افزود: ۱۲ میلیون مترمکعب هم‌اکنون در پشت سد کمندان ذخیره است.

تکمیل سد‌های مخملکوه و معشوره ضرورتی برای لرستان هستند

فرهاد زیویار، استاندار لرستان نیز در جلسه ستاد بحران استان گفته بود: لرستان استانی پر آب با حجم ۱۰۰ درصد آب است، اما متاسفانه بنا به دلایلی نتوانسته از ۱۰ درصد منابع آبی خود استفاده کند و امروز در تامین آب شرب با مشکلاتی مواجه است.

وی اضافه کرد: نیاز است سد‌های معشوره با ۹۰۰ میلیون متر مکعب و مخملکوه با ۶۰ میلیون متر مکعب برای تامین آب شرب به سرانجام برسند.

استاندار بر تامین اعتبارات برای سد معشوره جهت تامین آب شرب و کشاورزی که چندین شهرستان لرستان را مشروب می‌کند تاکید کرد و با بیان اینکه احداث این سد سبب کنترل سیلاب می‌شود، خاطرنشان کرد: دولت سیزدهم برنامه‌های خوبی برای مهار سیلاب دارد و در برخی سدسازی‌ها برای ذخیره، تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت اقدامات خوبی انجام شده است.

وی تاکیدکرد: رواناب‌هایی با حجم بیش از ده‌ها میلیارد‌ها متر مکعب در استان وجود دارد که در صورت عدم برنامه‌ریزی تبدیل به تهدید می‌شود.

ضرورت انجام آمایش سرزمینی در حوزه سدسازی در کشور

محمد حسن نامی رئیس ستاد بحران کشور نیز گفته بود: سد معشوره ظرفیت بسیار خوبی دارد که در این راستا پیگیری‌های لازم صورت می‌گیرد که با تأمین اعتبارات مورد نیاز بهره‌برداری از آنها آغاز شود، تصریح کرد: معشوره یکی از سد‌های مهم در لرستان است که در ذخیره روان آب‌ها و کنترل سیلاب‌ها می‌تواند موثر باشد.

وی گفت: سدسازی در دولت‌های گذشته انجام شده که فواید و مشکلاتی داشته و باید آمایش سرزمینی لحاظ و از تجمع جمعیت زیاد در یک منطقه پیشگیری و به سمت مطلوب حرکت کرد.

به گزارش ایسنا، یکی از موضوعات حیاتی برای لرستانی که به دیار چشمه‌ساران و آبشار‌ها معروف است تامین آب شرب پایدار است که مطالبه جدی مردم محسوب می‌شود و در این برهه از زمان که با بروز تهدیدات طبیعی نظیر خشکسالی و تغییر اقلیم در سطح کشور و به ویژه زاگرس میانی (لرستان)، مواجه هستیم، بنابراین توجه به زیرساخت­‌های آب شرب برای افزایش تاب­آوری امری بسیار مهم تلقی می­‌شود که این موضع باید مورد اهتمام ویژه دولتمردان و به خصوص وزارت نیرو قرار گیرد. 

منبع:ایسنا