دشت لاله‌های واژگون مشهورترین دشت لالهٔ ایران و از زیباترین و دیدنی‌ترین مناطق گردشگری کشور در فصل بهار است که از اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت به گُل می‌نشیند.

لاله واژگون در مناطق مختلف ایران با نام‌های دیگری همچون اشک مریم، اشک سیاوش، گل اشک شناخته می‌شود.

این دشت، با وسعت سه هزار و ۶۰۰ هکتار به عنوان رویشگاه اصلی گونهٔ گیاهی «لاله واژگون» یا «اشک مریم» در ۱۲ کیلومتری چلگرد و در نزدیکی روستای بنواستکی شهرستان کوهرنگ و ۹۸ کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.

لاله‌های واژگون از خانواده سوسنیان با اسم علمی "Fritillaria imperialis" است و نوع "ایمپسریال فرتیال" آن در برخی مناطق جهان وجود دارد، اما گونه "پرسیکال" آن مختص ایران به‌ویژه منطقه چهارمحال و بختیاری است.

رویشگاه اصلی این گیاه نادر، دامنه کوه‌های آب‌کاسه خوربه، گرگانک و مناطق بنواستکی و مله زرده‌است. لاله‌های واژگون، که در زبان محلی اشک مریم نامیده می‌شوند، در اواخر فروردین ماه به گل می‌نشینند و تا اواخر اردیبهشت گل‌های خود را حفظ می‌کنند. این دشت زیر پوششی رنگارنگ از لاله‌های سرخ رنگ و واژگون، در ۱۲ کیلومتری چلگرد و در نزدیکی روستای بنواستکی کوهرنگ آرمیده است.

لالهٔ واژگون از گیاهان علفی پیازدار و چند ساله، و یکی از ۱۲ هزار گونه گیاهی شناخته شده در ایران می‎باشد که تا کنون ۱۵ گونهٔ آن در کشور شناسایی شده است.

این گل در دو نوع قرمز و زرد می‎روید که گونهٔ زرد آن، لاله نرگسی نیز نامیده می شود و بین ۵۰ تا ۸۰ سانتیمتر ارتفاع دارد.

برای دیدن این دشت پر گل در چهارمحال و بختیاری باید از روستای فخر آباد یک پیاده روی یک ساعته را تجربه کنید و ناز این گل های سر به زیر را خریدار باشید.

احیای ۳۰ درصد از دشت لاله‌های واژگون چهارمحال و بختیاری

اصغر احمدی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: دشت لاله‌های واژگون یکی از مشهورترین دشت‌های ایران و از دیدنی‌ترین مناطق گردشگری کشور در فصل بهار است که از اواسط فروردین شروع به گل دهی می‌کند و تا اواخر اردیبهشت پذیرای بازدیدکنندگان و گردشگران زیادی از سراسر کشور می‌باشد.

وی افزود: خارج کردن پیاز گل از دل خاک، چیدن گل‌ها و ورود دام‌ها به دشت لاله‌های واژگون از مهمترین عوامل تخریبی این گونه گیاهی زیبا و نادر است.

احمدی با بیان اینکه برای تقویت و احیای گونه‌های گیاهی چهارمحال و بختیاری تاکنون اقداماتی اعم از قُرق مراتع و ممنوعیت ورود گردشگران به دشت لاله‌های واژگون استان انجام شده است، گفت: در حال حاضر ۳۰ درصد از دشت لاله‌های واژگون در شهرستان کوهرنگ احیا شده است.

وی با اشاره به اینکه یک هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد، افزود: از این تعداد ۲۳۰ گونه دارای خواص دارویی هستند، این گیاهان به طور معمول در مراتع در اواخر زمستان تا اوایل فصل تابستان رویش دارند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه تمام گونه‌های مرتعی که دارای خواص دارویی هستند از جمله گیاهان غیرمجاز به شمار می‌روند، اضافه کرد: برای برداشت این گیاهان لازم است افراد از سازمان منابع طبیعی استان مجوز دریافت کنند.

احمدی ادامه داد: برداشت از این گیاهان تا زمانی که به رشد تکمیلی خود نرسیده‌اند مجاز نیست و در این راستا با افرادی که اقدام به برداشت و قطع گونه‌های گیاهی مانند کلوس کوهی، لاله‌های واژگون و موسیر می‌کنند برخورد قانونی صورت می‌گیرد و متخلفان به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه گیاه زینتی لاله‌های واژگون از جمله گیاهان مرغوب و حائز اهمیت برای استان به شمار می‌روند، گفت: برداشت‌های بی‌رویه از این گونه‌های مرتعی و منابع طبیعی سبب شده است تا در معرض انقراض قرار گیرند.

قرق ۵ ساله دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ/ ممنوعیت ورود به دشت لاله‌های واژگون

عزت الله سلیمانی رئیس اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: دشت لاله‌های واژگون هم اکنون پنج سال است که قرق مطلق و ممنوع‌الورود می‌باشد و هیچ گردشگر و مسافری مجاز به تردد در این منطقه نیست.

وی بر ممنوعیت چرای دام و حضور مردم در این منطقه برای حفظ و حراست از این گونه نادر تاکید کرد.

سلیمانی افزود: حاصل این قرق و عدم حضور گردشگر به این دشت موجب شادابی و رشد مجدد و همچنین رویش پایه‌های جدید از این گونه نادر شده است.  

وی اضافه کرد: با چیدن لاله واژگون، پیاز و ساقه اصلی گیاه هم کنده می‌شود و در نهایت گیاه اصلی به طور کامل از بین می‌رود.

سلیمانی ادامه داد: چیدن این گل برای نگهداری در منزل به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، چون عمر گل لاله واژگون کوتاه است و خیلی زود از بین می‌رود.

عوامل تهدیدکننده لاله‌های واژگون

عوامل متعدد تهدیدکننده لاله‌های واژگون این دشت از این قرار است:

حضور بیش از اندازه گردشگران بومی و غیربومی
چیده شدن گل‌ها و خارج کردن غده و پیاز لاله‌ها از داخل خاک
شکستن ساقه گل‌ها در اثر پهن کردن زیرانداز
لگدمال کردن لاله‌ها در اثر ترددهای غیر اصولی و غیرضروری
بازدیدکنندگان در دشت و عدم کنترل فرزندان و جلوگیری از آسیب‌رساندن آن‌ها به گل‌ها
ورود دام به دشت به‌ویژه در اواخر اردیبهشت‌ماه و خردادماه و در مرحله بذردهی گل‌ها
آفات و بیماری ناشی از ضعف بیولوژیکی لاله‌ها به‌ دلیل عوامل انسانی و فشار دام

تغییرات اقلیمی و خشكسالی

پیاز این گیاه نیز به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئید‌های ایمپریسین و فرتیسین، دارای مصارف دارویی و مسکن درد می باشد.

انتظار می رود مردم همکاری بیشتری با اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در حفظ این اثر گران مایه کنند.

با نگهداری از لاله های واژگون به بقا و تداوم حیات آن بکوشیم و در حفظ این پدیده نادر طبیعی کوشا باشیم.

در وصف لاله های واژگون چنین آمده است که
چو سرو سیاوش نگون سار دید
سراپرده دشت خون سار دید
بی افکند سر را ز انده نگون
بشد زان سپس لاله واژگون

گزارش از نگار شیخ پور