طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد، نگینی در زاگرس سرسبز، همواره به عنوان بهشتی از تنوع زیستی گیاهی شناخته شده است. در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز این استان، گنجینه‌ای از گیاهان ارزشمند و منحصر به فرد رویش یافته‌اند که هر کدام نقشی بی‌بدیل در حفظ تعادل اکوسیستم و زینت بخشیدن به طبیعت این خطه بوده‌اند. با این حال، این گنجینه بی‌نظیر، در معرض خطری جدی قرار گرفته است.

هفت گونه از این گیاهان بومی و ارزشمند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار دارند. بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه، نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند.

این چالش زیست‌محیطی، نه تنها تنوع زیستی این استان را به شدت تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. گیاهان دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد، از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردم محلی ایفا کرده‌اند و از بین رفتن آنها، می‌تواند به فقر و بیکاری در منطقه دامن بزند.

گیاهان نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. از دست رفتن هر گونه گیاهی، می‌تواند به زنجیره غذایی و چرخه‌های طبیعی آسیب برساند و پیامد‌های منفی برای سلامت انسان و محیط زیست به دنبال داشته باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد ضمن هشدار نسبت به تنوع زیستی این استان، از انقراض قریب الوقوع هفت گونه گیاهی نادر خبر داد. سعید جاویدبخت با برشمردن عواملی مانند برداشت بی‌رویه، تخریب زیستگاه و تغییرات آب و هوایی به عنوان تهدیدات اصلی این گنجینه‌های گیاهی، خواستار اقدامات عاجل برای نجات آنها شد.

بیلهر، تره، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی، آنغوزه و باریجه نام‌هایی هستند که شاید برای بسیاری ناآشنا باشند، اما هر کدام در جایگاه خود، گوهر‌هایی نایاب در طبیعت ایران محسوب می‌شوند. این گونه‌های منحصر به فرد که در دامنه‌های پرشیب و دشت‌های حاصلخیز کهگیلویه و بویراحمد رویش یافته‌اند، در حال حاضر در فهرست سیاه انقراض قرار گرفته‌اند.

جاویدبخت با اشاره به برداشت بی‌رویه این گیاهان برای مصارف دارویی و خوراکی، این عامل را یکی از متهمان اصلی این فاجعه زیست‌محیطی می‌داند. تخریب زیستگاه‌ها به دلیل جاده‌سازی، چرای بی‌رویه دام و توسعه کشاورزی نیز مزید بر علت شده و نسل این گیاهان ارزشمند را در معرض خطر جدی قرار داده است.

تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین نیز از دیگر عواملی هستند که جاویدبخت به آنها اشاره می‌کند. این پدیده نه تنها بر کمیت و کیفیت این گیاهان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه آنها را در برابر بیماری‌ها و آفات آسیب‌پذیرتر نیز می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در تشریح اقدامات انجام شده برای جلوگیری از انقراض این گونه‌ها، به مسدود کردن جاده‌های فرعی منتهی به مراتع، فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و سازماندهی نیرو‌ها در مناطق بحرانی اشاره کرد. برخورد قانونی با متخلفان نیز از دیگر اقداماتی است که به گفته جاویدبخت در دستور کار قرار دارد.

با این حال، جاویدبخت معتقد است که این اقدامات کافی نیستند و برای نجات این گنجینه‌های گیاهی، نیاز به یک عزم ملی و همکاری همه‌جانبه وجود دارد. او از جمله راهکار‌های اساسی را حمایت از جوامع محلی، افزایش آگاهی عمومی، جلب مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش خصوصی و همچنین تحقیقات بیشتر برای تعیین دقیق وضعیت این گیاهان و یافتن راهکار‌های مناسب برای احیای آنها عنوان می‌کند.

انقراض این هفت گونه گیاهی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی است، بلکه می‌تواند پیامد‌های ناگواری برای اقتصاد و معیشت مردم منطقه نیز به دنبال داشته باشد. از این رو، مسئولان، سازمان‌های ذیربط و آحاد مردم باید با حساسیت و جدیت بیشتری به این موضوع بپردازند و برای حفظ این میراث طبیعی ارزشمند تلاش کنند.

اگرچه اقداماتی مانند مسدود کردن جاده‌های فرعی و برخورد قانونی با متخلفان، گام‌های اولیه و ضروری برای جلوگیری از انقراض هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد هستند، اما برخی کارشناسان می‌گویند که برای نجات این گنجینه‌های گیاهی و تضمین بقای آنها در طبیعت، نیاز به راهکار‌های جامع و بلندمدتی است.

در اولین قدم، نیاز به تحقیقات علمی گسترده و دقیق در مورد وضعیت فعلی این گیاهان، عوامل تهدید کننده آنها و راهکار‌های مناسب برای احیای آنها وجود دارد. این تحقیقات باید توسط متخصصان مجرب و با استفاده از روش‌های علمی نوین انجام شود تا اطلاعات دقیقی از وضعیت این گونه‌های ارزشمند به دست آید.

جوامع محلی ساکن در مناطق زاگرس، از دیرباز با طبیعت پیرامون خود زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند و از دانش بومی ارزشمندی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی برخوردار هستند. حمایت از این جوامع و جلب مشارکت فعال آنها در حفاظت از این گیاهان، می‌تواند نقشی کلیدی در احیای آنها ایفا کند.

افزایش آگاهی عمومی از طریق برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های حفاظت از این گونه‌های گیاهی است. با آموزش مردم در مورد اهمیت این گیاهان، تبعات انقراض آنها و راهکار‌های حفظ آنها، می‌توان گامی بلند در جهت نهادینه‌کردن فرهنگ حفظ محیط زیست در جامعه برداشت.

ایجاد و توسعه مناطق حفاظت‌شده در زیستگاه‌های این گیاهان، می‌تواند پناهگاه‌های امنی برای آنها فراهم کند و از آنها در برابر تهدیدات مختلف مانند تخریب و چرای بی‌رویه دام محافظت کند.

سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه محیط زیست، گنجینه‌ای از تخصص، تعهد و شور و اشتیاق برای حفاظت از طبیعت هستند. حمایت از این سازمان‌ها از طریق تخصیص بودجه و امکانات، می‌تواند به آنها در انجام فعالیت‌های مؤثر در زمینه حفاظت از این گونه‌های گیاهی نادر یاری رساند.

بخش خصوصی نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زمینه تولید و پرورش این گیاهان به صورت پایدار، به حفظ آنها و ایجاد اشتغال برای جوامع محلی کمک کند. این امر نه تنها به نفع محیط زیست خواهد بود، بلکه می‌تواند منافع اقتصادی نیز به همراه داشته باشد.

در کنار این راهکارها، اقداماتی مانند استفاده از ظرفیت گردشگری و جذب گردشگران طبیعت‌دوست، توسعه کشت و پرورش این گیاهان در زمین ها، حمایت از پژوهشگران و دانشجویان در زمینه مطالعه و احیای این گونه‌ها نیز می‌توانند در نجات این گنجینه‌های گیاهی و حفظ آنها برای نسل‌های آینده نقش‌آفرین باشند.

با اتخاذ این راهکار‌های جامع و با مشارکت همگانی، می‌توان امیدوار بود که شاهد احیای این هفت گونه گیاهی نادر در کهگیلویه و بویراحمد و حفظ آنها به عنوان میراثی گرانبها برای نسل‌های آینده باشیم.