بیست و چهارمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای از امروز آغاز می‌شود و پایتخت قزاقستان با جمعیتی نزدیک به یک میلیون نفر شاهد حضور رهبران کشور‌های عضو خواهد بود. اجلاس امسال در زمان مهمی برگزار می‌شود؛ زیرا این سازمان همزمان به دنبال گسترش خود و بررسی مسائل مهم منطقه‌ای و جهانی است.

 گفته شده افزایش همکاری‌های اقتصادی، تلاش برای کاهش موانع تجاری، هماهنگ‌سازی مقررات و ترویج سرمایه‌گذاری در کشور‌های عضو از مواردی است که در دستور کار نشست امسال قرار دارد. همچنین «قاسم جومارت توقایف» رئیس جمهور قزاقستان به عنوان میزبان اجلاس امسال ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را پیشنهاد کرده است.

سازمان همکاری شانگهای چیست و چگونه تشکیل شد؟

سازمان همکاری شانگهای بر اساس گروه «شانگ‌های ۵» متشکل از روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان تشکیل شد که در سال ۱۹۹۶ در دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی گرد هم آمده بودند. اهداف این کشور‌ها در ابتدا فقط تمرکز بر امنیت منطقه، کاهش نیرو‌های مرزی و مبارزه با تروریسم بود. در سال ۲۰۰۱، شانگهای ۵ ازبکستان را وارد گروه کرده و آن را «سازمان همکاری شانگهای» نامید. این سازمان دارای دو نهاد دائمی است: یکی دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای مستقر در پکن و دیگری کمیته اجرایی ساختار منطقه‌ای ضد تروریسم در تاشکند. در حال حاضر سازمان همکاری شانگهای یک اتحاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی در اوراسیا است که هند، پاکستان و ایران را نیز به عنوان اعضای اصلی در بر می‌گیرد. ایران تیرماه سال گذشته، به طور رسمی نهمین عضو کامل سازمان همکاری شانگهای شد که گام دیگری از سوی کشورمان برای تقویت روابط با شرق بوده است. 

روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای

پیشنهاد ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای پس از تقریبا ۱۵ سال توسط ۸ عضو دائمی آن در سال ۱۴۰۱ به تصویب رسید. شهید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور وقت ایران در آن زمان پس از بازگشت از «دوشنبه» تاجیکستان، این رخداد را یک «موفقیت دیپلماتیک» خواند که به معنای پیوند ایران با زیرساخت‌های اقتصادی آسیا و منابع عظیم آن است. پس از پایان فرآیند‌های فنی و قانونی، ایران سال ۱۴۰۲ رسما به این سازمان پیوست. شهید رئیسی تیرماه سال گذشته برای اولین بار به عنوان رئیس جمهور نهمین عضو اصلی سازمان به سخنرانی در آن پرداخت و خواستار تمدن‌سازی، گسترش امنیت و استفاده از ظرفیت‌های ایران در این سازمان شد. شهید ابراهیم رئیسی در این سخنرانی اشاره کرد که ایران بیش از دو دهه با تروریسم و افراط‌گرایی مبارزه کرده و آماده است تجارب خود را برای ایجاد منطقه‌ای عاری از تروریسم با دیگر کشور‌های عضو به اشتراک بگذارد. تهران همچنین آمادگی خود را برای همکاری در زمینه مقابله با تهدید‌های نوین از جمله جرایم سایبری و جرایم سازمان یافته مواد مخدر نیز اعلام کرد. 

اهمیت عضویت در سازمان همکاری شانگهای

کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای نیمی از جمعیت دنیا و تقریبا یک سوم تولید ناخالص داخلی جهان را پوشش می‌دهند. عضویت در این سازمان به صورت بالقوه می‌تواند در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی مزایای فراوانی برای کشورمان داشته باشد. 

شاید بتوان یکی از مهم‌ترین مزایای عضویت در این سازمان را تسهیل فروش انرژی دانست. مهم‌ترین تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی دنیا در سازمان همکاری شانگهای قرار دارند. گفته می‌شود اعضای کنونی این سازمان تقریبا ۲۰ درصد ذخایر نفت جهان، ۴۴ درصد گاز طبیعی مایع و ۵۰ درصد ذخایر اورانیوم جهان را در اختیار دارند. ایران با دارا بودن منابع انرژی فراوان می‌تواند سرمایه‌گذاری سایر کشور‌های عضو را جذب کرده و همچنین فروش انرژی خود را تسهیل کند. 

جدای از افزایش همکاری‌ها در حوزه انرژی و ارز آوری، می‌توان به نقش بالقوه این بلوک برای دلار زدایی اشاره کرد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سخنرانی سال گذشته خود در نشست سران گفت که از توافقات تجاری بین کشور‌های عضو با ارز‌های ملی آن استقبال می‌کند. او اشاره کرد که بیش از ۸۰ درصد تجارت بین چین و روسیه به روبل و یوآن است و در ادامه از اعضا درخواست کرد همین روند را در مبادلات تجاری آتی خود الگو قرار دهند. 

مزایای شانگهای برای ایران

اعضای این سازمان از مصرف کنندگان اصلی انرژی هستند، و افزایش مراودات با این کشور‌ها متقاضیان بازار انرژی ایران را افزایش خواهد داد گذشته از این بستر مناسب جهت ایجاد ائتلاف‌های جدید در خصوص مباحث مرتبط با انرژی را فراهم خواهد کرد. این سازمان همچنین می‌تواند زمینه ساز توسعه استفاده از روش‌های پرداخت دیگر، به جز استفاده از ارز‌های جهانروا مثل دلار و یورو، مثل انعقاد پیمان پولی دو جانبه یا استفاده از رمز ارز مشترک در مبادلات تجاری بشود. برخی کشور‌های عضو این سازمان در خشکی محصور هستند و راه ارتباطی به دریا آزاد ندارد. ایران می‌تواند با توسعه زیرساخت‌ها در بنادر به این کشور‌ها خدمات ترانزیت ارائه دهد و از همین طریق به قطب ترانزیتی در خلیج فارس تبدیل شود.

کدام مقامات در نشست امسال شرکت می‌کنند؟

از ایران، محمد مخبر، سرپرست ریاست جمهوری کشورمان در نشست سازمان همکاری شانگهای شرکت خواهد کرد و به گفته مقامات روسی، قرار است در حاشیه نشست با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دیدار دو جانبه داشته باشند. از چین نیز شی جین پینگ، رئیس جمهور این کشور در نشست شرکت خواهد کرد، اما «نارندرا مودی» نخست وزیر هند که به تازگی تحلیف شده، از سفر به آستانه صرف نظر کرده و «سوبرامانیام جایشانکار» وزیر خارجه خود را به پایتخت قزاقستان فرستاده است. با توجه به غیبت مودی، می‌توان انتظار داشت که شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان در این نشست شرکت کند. همچنین انتظار می‌رود کشور‌های قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان هم روسای جمهور خود را به آستانه بفرستند.

خبرنگار : زهرا نجفی