این زوج تحصیل کرده عشایری، پس از اتمام تحصیل و ازدواج مسیر‌های مختلفی مانند داشتن دامداری و شغل آزاد را برای کسب معیشت امتحان کرده ولی موفق نبوده اند و به ناچار با داشتن تحصیلات بالا به دامداری و زندگی عشایری و کوچرو بازگشته و اکنون ساکن منطقه عشایری جوجه حیدر بروجرد شده‌اند و در صحبت کردن، شیوه بیان، نوع کلمات و رفتار متفاوت و متمایز با سایر خانوار‌های عشایری هستند.

مرد جوان عشایری در پاسخ به اینکه میزان تحصیلاتش چقدر است خود را مهندس و بانوی جوان نیز خود را فوق دیپلم گیاه پزشکی معرفی می‌کند، این زوج جوان به سختی‌هایی که فرزندان عشایر برای کسب تحصیل متحمل می‌شوند اشاره می‌کنند و معتقدند که کسب مدرک تحصیلی برای فرزندان مناطق عشایری سخت‌تر و پر رنج‌تر است، چون مشکلات کوچ، مسافت طولانی و در مقطعی دوری از خانواده و ماندن در خانه اقوام ساکن در شهر را باید سپری کنند با این امید که روزی صاحب شغل و درآمدی شوند.

مرد جوان می‌گوید: با اینکه در ابتدای بازگشت به زندگی عشایری پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی برای آنها سخت بود ولی به مرور با آن سازگار شده اند فقط گاه حرف‌های ناامیدکننده بستگان نزدیک که همراه با سرزنش و ملامت است، آنها را اذیت می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: زمانی که با بستگان و همسایه‌ها در برابر این پرسش جدی قرار می‌گیرند، که شما با داشتن این همه تحصیل چرا به زندگی عشایری باز گشته اید و معمولا این سوال ان‌ها به جای اینکه از سر دلسوزی و همدردی باشد بیشتر بار سرزنش و تحقیر دارد و به آنها متذکر می‌شود که آیا این وضعیت به خاطر ناتوانی آنها بوده یا شرایط سخت زندگی و جامعه انتخاب‌های ان‌ها را محدود کرده است؟ علی و ثریا با اینکه گوشی هوشمند دارند، اما به دلیل نداشتن پنل‌های خورشیدی و یا محدودیت تعداد این پنل‌ها کمتر از آن استفاده می‌کنند و این مشکل تقریبا در بین عشایر عمومیت دارد.

آنها در توضیح بیشتر این مشکل یادآور شدند که به خاطر نداشتن پنل خورشیدی امکان شارژ این گوشی‌ها دشوار است و متاسفانه اخیرا سطح سرمایه اجتماعی بین خانواده‌های نزدیک عشایری چنان کاهش یافته که وقتی خواهان استفاده از پنل همسایگان دیگر برای شارژ گوشی هایشان هستند معمولا مورد ملامت قرار می‌گیرند که چرا خودشان پنل خورشیدی ندارند.

گسترش فناوری اطلاعات و اینترنت تمام مرز‌ها را در نوردیده و جوامع عشایری هم از این جهان دیجیتال نمی‌توانند چندان به دور باشند و اثرات این دنیای بی پایان را تجربه کرده اند و حالا مطالبه شان دسترسی مناسب‌تر و آسان‌تر است و ماندن شان در میانه‌های این تغییر زندگی را برایشان سخت‌تر می‌کند، به عبارتی زندگی آنها هم با وسایل ارتباطی جدید گره خورده است.

اگر در روزگارانی هیچ وسیله ارتباط نداشتند حالا، اما اینگونه نیست، نسل جوان و تحصیل کرده این جامعه موبایل هوشمند استفاده می‌کنند و توقع دارد برای شارژ برقی موبایلش پنل خورشیدی هم داشته باشد و برای برقراری ارتباط به اینترنت دسترسی دست یابد.

مجتبی ترکارانی جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی که به همراه سید ابراهیم موسوی نژاد و علی رضا طهماسبیان روی تغییرات اجتماعی زندگی عشایری مشغول به تحقیق هستند، در این خصوص می‌گوید: مسئله شکاف دیجیتال و به خصوص دسترسی نداشتن به پنل‌های خورشیدی را در بازدید‌های علمی خود که به مناطق عشایری داشته همراه با گروهی از پژوهشگران انجمن جامعه شناسی لرستان مورد مشاهده قرار داده اند تا بتوانند تغییرات زندگی عشایری در یک دهه اخیر را در سایه گسترش فناوری اطلاعات، ارتباطات و گسترش اینترنت مورد بررسی قرار دهند.

وی گفت: مشاهده مواردی که نسل جوان جامعه عشایری با وجود تحصیلات بالای دانشگاهی مجبور به بازگشت به همان زندگی با شیوه دامداری و عشایری هستند از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است از یک منظر می‌توان اشاره کرد که به نظر می‌رسد این موضوع یعنی عدم پذیرش انتخاب شغل دامداری پس از بازگشت به این شیوه زندگی در مواردی باعث ایجاد نوعی نارضایتی شغلی و به دنبال آن باعث اختلافات خانوادگی می‌شود که ضرورت دارد محققان علوم اجتماعی و کارشناسان بیشتر به آن بپردازند.

این پژوهشگر اجتماعی بیان کرد: از منظری دیگر می‌توان به این نکته اشاره کرد که در شرایطی که همه به دنبال یافتن مشاغل دولتی و با منزلت بالا هستند انتخاب چنین شغلی و کنار امدن با آن از سوی جوانان تحصیل کرده عشایری نشانه‌ای از ظرفیت‌های بالا ذهنی این افراد دارد و در این مورد یکی از همین زوج‌های جوان تحصیل کرده عشایری می‌گوید که با اینکه انتظار داشته که از طریق تحصیلات بتواند کار دیگری و متناسب با تحصیلات پیدا کند ولی ناراضی نیست و به علم و دانش به منزله چراغی برای بهتر دیدن و زندگی بهتر نگاه می‌کند و لزوما تحصیلات صرفا وسیله‌ای برای کسب شغل و منزلت اجتماعی نیست بلکه ابزاری برای زندگی بهتر و بینش روشن نسبت به زندگی می‌تواند، باشد.
ترکارانی اضافه کرد: دستگا‌های فرهنگی باید روی چنین افرادی به عنوان الگو‌های فرهنگی کار کنند به خصوص در شرایطی که وجدان حرفه‌ای به شدت افت نموده و افراد همیشه از جایگاه اجتماعی و شغلی خود ناراضی بوده و هرکس به نحوی سعی می‌کند نشان دهد که جایگاه موجود متناسب با توانایی و شایستگی‌های او نیست و حق او رسیدن به جایگاه‌های بالاتر است هدف از این نکته تشویق جامعه به کاهش آرزو و توقع و خواسته‌ها نیست بلکه هدف ترویج بالابردن میزان تاب اوری افراد در سازگاری با شرایط سخت و تامین زندگی خود از روش‌های سالم و شرافتمندانه است.

وی گفت: در دنیای امروز که بچه‌ها با گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی نه فقط درس می‌خوانند بلکه قسمتی از روز را می‌گذرانند، نبود انرژی برق و گوشی هوشمند می‌تواند این بچه‌ها را از زندگی عشایری جدا نموده و به سمت زندگی جدا در شهر سوق دهد، این جدایی اعضای خانواده از یکدیگر قبلا به خاطر نیاز به تحصیل در خانواده‌های عشایری اتفاق می‌افتاد ولی اکنون وضعیت فرق کرده است.

این پژوهشگر اجتماعی افزود: اکنون این بچه‌ها به خاطر وابستگی به فضای مجازی و نبود گوشی یا اینترنت در مناطق عشایری ترجیح می‌دهند علاوه بر زمان درس در تابستان‌ها هم در شهر یا روستا‌ها بمانند و نزد خانواده در ایل برنگردند، این جدایی و فاصله گزینی با فضای مجازی تشدید شده و پیامد‌های روانی، تربیتی و اجتماعی جدی برای خانواده‌ها در پی خواهد داشت، به طوری که معمولا این فرزندان یا با پدربزرگ و مادربزرگ خود زندگی نموده و یا خودشان با همان سن پایین در شهر جدا زندگی می‌کنند و همراه با خواهر و برادران خود اقدام به گرفتن منزل در شهر‌ها نموده و به تنهایی بار سنگین زندگی و رشد تکامل تربیتی خویش و یا دیگر اعضای خانواده خود را به دوش می‌گیرند که می‌تواند آسیب زا باشد.

ترکارانی تاکید کرد: امروزه حق دسترسی به برق و یا پنل‌های خورشیدی یکی از ضروریات زندگی است و در کنار دیگر حقوق افراد باید به رسمیت شناخته شده و پیش نیاز استفاده از ارتباطات پایدار در همه نقاط کشور می‌باشد.

وی ادامه داد: اگر باورمند به این هستیم که همه روستاییان و عشایر باید از حق ارتباط بهره‌مند باشند پس باید همزمان حق آنها را در دسترسی حداقلی به انرژی الکتریکی از طریق پنل‌های خورشیدی به رسمیت شناخت و این امکانات را برای آنها فراهم نمود، این کار نه فقط در فرهنگ سازی استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و جلوگیری از استفاده از سوخت‌های فسیلی موثر است بلکه در کاهش شکاف دیجیتال و رفاهی و حتی شکاف فراغتی و تفریح بین جامعه روستایی، عشایری و شهری نیز تاثیر گذار است.

ابراهیم موسوی نژاد محقق جامعه عشایری درخصوص ضرورت دسترسی عشایر به پنل‌های خورشیدی گفت: عشایر با داشتن پنل خورشیدی می‌توانند از امکانات مانند تلویزیون، رادیو و اینترنت نیز استفاده نموده و بدین وسیله هم بچه‌ها از آگاهی‌های لازم برای رشد و جامعه پذیری برخوردار و هم باعث سرگرمی خانواده شده و از گرایش به مهاجرت ان‌ها و یا خانواده شان جلوگیری می‌شود.

وی افزود: ما در بازدید‌های مختلف به مواردی برخوردیم که خانواده‌ها به خاطر نبود پوشش تلفن همراه و یا نداشتن اینترنت پرسرعت مجبور بوده اند یا بچه‌ها را به شهر پیش بستگان خود بفرستند و یا خودشان خانوادگی مهاجرت نموده و شغل دامداری و کوچ روی را کنار گذاشته و در حاشیه شهر‌ها ساکن شده و تبدیل به قشر غیرمولد جامعه می‌شوند.

موسوی نژاد با بیان اینکه نباید در ارائه حداقل خدمات به این قشر از جامعه کم توجه بود، گفت: گرچه دولت در سالیان اخیر سعی نموده در همکاری بین سازمان عشایری با وزارت نیرو پنل‌های خورشیدی مناسبی را به دامداران عشایری کوچ رو واگذار نماید ولی ضرورت دارد دولت به این قشر توجه بیشتری نماید و با توجه به اینکه رفع شکاف دیجیتال و ایجاد زیر ساخت‌های ارتباطی در چند ساله اخیر مورد توجه دولتمردان قرار گرفته نمی‌توان نسبت به رفع نیاز‌های دیجیتالی عشایر بی توجه بود.

این محقق اجتماعی ادامه داد: در عین حال دولت در راستای سیاست خدمات رسانی عامه به روستاییان و عشایر طرح‌های uso را در روستا‌ها و مناطق عشایری ایجاد نموده و ان‌ها از این طریق می‌توانند از پوشش ارتباطی بهره‌مند شوند ولی بدون داشتن پنل‌های خورشیدی استفاده از این امکانات میسر نمی‌باشد و شرط استفاده ان‌ها از خدمات uso داشتن برق و یا پنل‌های خورشیدی می‌باشد.

موسوی نژاد افزود: بنابراین پنل‌های خورشیدی نه فقط از لحاظ مدیریت انرژی سبز می‌توانند به حفاظت از محیط زیست و صرفه جویی از منابع فسیلی مفید باشد بلکه می‌توانند با ارائه انرژی برق به روستاییان و عشایر به کاهش شکاف دیجیتال کمک کنند و این قشر از جامعه و فرزندان شان در هرجا که باشند از این خدمات فضای مجازی استفاده و این موضوع می‌تواند به کاهش هزینه و صرف وقت و انرژی کمتر برای عزیمت به شهر و انجام امور خانوادگی شان کمک نماید.
علیرضا طهماسبیان یکی دیگر از محققان این تیم پژوهشی عنوان کرد: پنل‌های خورشیدی از منظر بالا بردن امنیت خانواده‌های عشایری نیز مفید است، چرا که با داشتن روشنایی کمتر احشام ان‌ها مورد سرقت قرار می‌گیرد و داشتن پنل خورشیدی می‌تواند روشنایی طولانی تری را در شب در خدمت خانوار‌های عشایر قرار دهد.

پژوهشگر اجتماعی یادآور شد: همچنین در بعضی از مناطق ایران حمام‌های خورشیدی راه اندازی شده که در طول روز با استفاده از انرژی خورشیدی ابگرمکن‌ها اب را برای حمام و نظافت آنها گرم نموده و در اختیار خانواده‌های عشایری قرار می‌دهد، این نوع حمام‌ها برای خانوار‌های عشایری که به صورت مجتمع زندگی می‌کنند می‌تواند مورد استفاده قرار گرفته و با انجام نوعی تقسیم کار بین خانواده‌ها برای نگه داری و پرداخت هزینه حمل و نقل برای رفتن به قشلاق و ییلاق، کار را به سرانجام رساند.

وی افزود: ولی شواهد نشان می‌دهد این امکانات کمتر در میان عشایر لرستان رواج دارد که موضوعی قابل تامل می‌باشد و باید از طرف متولیان و مدیران پاسخ داده شود که با وجود امکاناتی که در سطح ملی وجود دارد و بعضی از مناطق از ان استفاده می‌کنند چرا سهم عشایر لرستان از آن اندک است.

توزیع ۳۰ پنل خورشیدی بین عشایر بروجرد در دولت سیزدهم

به گفته رییس اداره امور عشایر بروجرد ۳۰ دستگاه پنل خورشیدی در دولت سیزدهم به صورت رایگان بین خانوار‌های عشایری شهرستان توزیع شده که این اقدام در راستای برنامه ریزی دولت سیزدهم به منظور تامین رفاه و آسایش خانوار‌های عشایری بوده است.

نوراله مصطفی نژاد اظهار کرد: با توجه به پراکندگی مناطق عشایری انتظار داریم که مسوولان ارشد استان سهمیه بیشتری به این شهرستان اختصاص دهند که عشایر کوچرو بیشتری از این تجهیزات بهره‌مند شوند.

وی با بیان اینکه هزینه خرید هر دستگاه پنل خورشیدی حدود ۳۰۰ میلیون ریال است، بیان کرد: این پنل‌ها توسط اداره برق خریداری و به صورت رایگان در اختیار عشایر گذاشته شد.

رییس اداره امور عشایر بروجرد با بیان اینکه پنل‌های خورشیدی امکان دسترسی خانوار‌های عشایر را به برق ارزان و انرژی پاک فراهم می‌کند، اضافه کرد: پنل‌های خورشیدی مولد انرژی‌های تجدیدپذیر، ارزان قیمت و قابل حمل است که نقش موثری در رفاه زندگی‌های خانواده‌ها در مناطق عشایری دارد.

مصطفی نژاد یادآور شد: پنل‌های خورشیدی ضمن تامین نور و روشنایی لازم، امکان بهره‌برداری از تلویزیون، شارژ تلفن همراه و نورافکن، تامین سوخت و سایر وسایل و امکانات الکترونیکی را در دورترین مناطق برای عشایر فراهم می‌آورد.

وی ادامه داد: این پنل‌های خورشیدی به منظور رفاه حال عشایر و با اولویت زنان سرپرست خانوار در مناطق عشایری فاقد برق شهرستان توزیع شد.

رییس اداره امور عشایر بروجرد افزود: این پنل‌ها قابلیت فرآوری ۱۰۰ وات برق را دارند و می‌توانند روشنایی حداقل ۱۰ شعله لامپ کم مصرف، شارژ چراغ قوه و گوشی تلفن همراه را تامین کنند.

مصطفی نژاد گفت: اکنون ۷۰۰ خانوار عشایر شهرستان با داشتن ۱۱۰ هزار راس دام سبک و سنگین سالانه یک هزار و ۵۰۰ تن فرآورده گوشتی تولید می‌کنند.

باید یادآور شد دولت در راستای اجرای سیاست خدمت رسانی عامه به روستاییان و عشایر طرح‌هایی همچون uso را در سال‌های به اجرا گذاشته است.

پروژه (USO) طرحی ویژه برای ارتباط رسانی به مناطق روستایی فاقد ارتباط است، این طرح از مهمترین برنامه‌های در دست اجرای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با هدف بهره مندسازی ساکنان مناطق محروم از خدمات ارتباطی است.

طرح‌هایی که به گفته کارشناسان با فراهم کردن پنل‌های خورشیدی میزان بهره مندی مردم از این طرح‌ها بیشتر می‌شود.

منبع:ایرنا