پیشرفت عرصه دیجیتال و پلتفرم‌های مجازی، امروزه موجب شده تا کنش‌های انتخاباتی تا حد وسیعی به فضای مجازی منتقل شود و کاندیدا‌ها تلاش می‌کنند صدای خود را از طریق سکو‌ها به گوش مردم و به‌ویژه جوانان برسانند.

در سال‌های اخیر نامزد‌های انتخابات با استفاده فضای مجازی، وارد دیالوگ با مخاطبان شده و برنامه‌های خود را برای هواداران تشریح کردند تا جایی که صحبت‌های رد و بدل شده، بیش از برنامه‌ها و مناظره‌های تلویزیونی، مخاطب پیدا کرد.

کنشگری دیجیتال در عرصه انتخابات اگرچه مزایای متعددی از جمله دسترسی به اطلاعات به‌روز و دقیق، افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی، افزایش پاسخگویی نامزد‌ها و ارتباط مستقیم با آنها دارد، اما یکی از مسائل مبتلابه در همه انتخابات‌ها چه در ایران و چه در جهان، انتشار اخبار جعلی و یا فعالیت فیک نیوز‌ها است. از آنجایی که شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های جهانی در همکاری برای جلوگیری از این اتفاق در کشورمان سر باز می‌زنند، راه مقابله با جعلیاتی که در کانال‌های بدون شناسنامه یا هدایت شده از خارج کشور منتشر می‌شود، تقریبا غیرممکن است.

در انتخابات ۱۴۰۳ به دلیل رشد سکو‌های داخلی، با مواردی از نشر فیک نیوز‌ها و شایعات در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های داخلی روبه رو بودیم که برای اولین بار اقداماتی در این زمینه صورت گرفت که بخشی از آن برعهده مرکز ملی فضای مجازی بود و بخشی از سوی سکو‌های داخلی انجام شد. 

همکاری متقابل مرکز ملی فضای مجازی و سکو‌ها در مقابله با فیک نیوز‌ها

مرکز ملی با درک اهمیت این موضوع، در دو مرحله به مقابله با فیک نیوز‌ها پرداخت: مرحله اول مقابله پسینی با فیک نیوز و سپس مقابله پیشینی با فیک نیوز آتی. این دو هدف در سه مسیر «خدمات به نامزدها»، «آموزش‌های زودبازده» و «تنظیم گری» دنبال شد.

یکی از کارویژه‌های ستاد انتخابات مرکز ملی به عنوان رابط بین مرکز و نامزد‌های انتخابات، مقابله با تخلفات انتخاباتی بود و هرگونه انتشار اخبار جعلی علیه نامزد‌ها در فضای مجازی توسط رسانه‌های رسمی، از سوی کمیته نظارت ستاد انتخابات مرکز ملی به نهاد‌های قانونی ارجاع می‌شد و با متخلفین حسب قانون، برخورد (تذکر، درج تکذیبیه و...) صورت می‌پذیرفت.

سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی نیز در آن ایام اعلام کرد که حجم زیادی از کاربران توهین‌کننده به کاندیدا‌ها در شبکه‌های اجتماعی به خصوص توئیتر ربات هستند و کاندیدا‌ها و هواداران‌شان باید هوشیار باشند چرا که ربات‌های توئیتر قصد دارند که کاندیدا‌ها و هوادارانشان را به واکنش تند علیه یکدیگر وادار کنند.

از طرفی، با توجه به مسئولیت سکو‌ها در خصوص اخبار جعلی و اطلاعات گمراه کننده در هر یک از پیام رسان‌ها، شناسه (آیدی) یکسانی برای دریافت گزارش‌های تخلفات انتخاباتی در نظر گرفته شد تا کاربران بتوانند از این طریق هرگونه محتوا که مشکوک به تخلف انتخاباتی را جهت بررسی بیشتر توسط مراجع ذیصلاح به شناسه مذکور ارسال کنند که گزارشات خوبی از این طریق نیز دریافت شد.

همچنین ازآنجاکه امکان برچسب گذاری اطلاعات توسط سکو‌ها در حال حاضر فراهم نشده بود، سکو‌های داخلی موظف بودند صفحات رسمی نامزد‌ها و کانال‌های هواداری در بازه تبلیغاتی انتخابات را در معرض دید کاربران قرار دهند تا از این طریق، جلوی ایجاد کانال‌های فیک و غیر رسمی گرفته شده و افراد سودجو نتوانند به نام کاندیدا‌های محترم، اقدام به محتواسازی و انتشار کنند.

یکی از مسائل مهم حفظ بی طرفی از سوی مدیران سکو‌های داخلی نسبت به نامزد‌های انتخابات بود و برای اولین بار شاهد تعلیق برخی کانال‌های فیک منتسب به جریان انقلاب در سکو‌های داخلی در مرحله دوم انتخابات بودیم.

اقدامات صورت گرفته اگرچه حداقلی بود، اما سنگ بنای خوبی برای کنترل شایعات و اطلاعات جعلی در بستر فضای مجازی است و با گسترش فرایند‌ها و اقدامات راستی آزمایی، می‌توان هم "اعتماد" کاربران به بستر‌های داخلی را بالا برد و هم یک فضای سالم برای رقابت همه کاندیدا‌ها در آن ایجاد کرد.