برنامه گفتگوی ویژه خبری یکشنبه شب به موضوع بازخوانی کودتای ۲۸ مرداد اختصاص داشت. در ابتدای برنامه جواد منصوری کارشناس تاریخ معاصر اظهار کرد:کودتای ۱۳۳۲ مربوط به یک روز و یک سال و حتی ایران نیست بلکه تاریخ یک قدرت تهاجمی و چپاولگر است. در واقع روز کودتا یکی از روزهایی است که ملت‌ها قربانی این نظام شده‌اند.

وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب انتظار می‌رفت که رسانه‌ها و دستگاه‌های حقوقی این موضوع را پیگیری کنند و نگذارند که قضیه به صورت عادی بگذرد. باید همه متهمان کودتای ۲۸ مرداد شناسایی شوند و برخورد مناسب با آنها صورت گیرد. اما نکته حائز اهمیت این است که آمریکایی‌ها با این کار خود زمینه‌ساز یک دوران خفقان کشتار و سرکوب در منطقه و به ویژه در ایران شدند. 

این کارشناس تاریخ تاکید کرد: آمریکایی‌ها علاوه بر سازمان‌هایی مانند شهربانی و ژاندارمری ساواک را تاسیس کردند. کارهایی که ساواک طی ۲۴ الی ۲۵ سال انجام داد بسیار عجیب است و توصیه می‌کنم که دادگاه بین الملل گزارش سازمان صلیب سرخ که در سال ۵۶ از زندان‌های ایران بازدید کرده‌اند را مورد استناد قرار دهد.

سید محمدرضا مرندی استاد دانشگاه با اشاره به ریشه‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد گفت: یکی از دلایل آن اختلاف نیروهای ملی و مذهبی بود. همچنین دلبستگی بیهوده دکتر مصدق به حمایت آمریکا از دیگر دلایل این کودتا بود چرا که مصدق فکر می‌کرد می‌تواند از طریق آمریکا، انگلیس را دور بزند. 

وی افزود: قطعاً آمریکا هیچ زمان انگلیس را که به لحاظ ایدئولوژیک به آن نزدیک بود رها نمی‌کرد که با ایران تعامل کند. همچنین دکتر مصدق در یک مرحله اختیارات ویژه از مجلس خواست و آیت الله کاشانی به عنوان رئیس مجلس موافقت کرد تا به مدت ۶ ماه به او اختیارات ویژه اعطا شود. مصدق بعد از آن تقاضا کرد که این اختیارات به یک سال تمدید شود که آیت الله کاشانی مخالفت کرد. 

مرندی گفت: بعد از آن نیروهای ملی با تحریک آقای مصدق از مجلس استعفا دادند تا پارلمان از حد نصاب بیفتد. اما مصدق بعد از آن دید شرایطی وجود دارد که مجلس باید منحل شود که این کار پشتوانه حقوقی خودش را از بین برد چرا که شاه با او مخالف بود.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: موقعی که مصدق انحلال مجلس را انجام داد شاه، زاهدی را به عنوان نخست وزیر انتخاب کرد و بعد از آن کودتا کلید خورد. همیشه کودتا نیازمند زمینه داخلی است و بعد از آن آمریکایی که مصدق به آن امید داشت با انگلیس دست به یکی کرد. 

منصوری ادامه داد: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی اهمیت بسزایی نسبت به دیگر مستعمره‌های دیگر برای آمریکا داشت. همچنین ایران به دلیل داشتن منابع ثروت مورد توجه آمریکا بود.

کودتای ۲۸ مرداد زمینه ساز انقلاب اسلامی بود

این کارشناس تاریخ تصریح کرد: چند روز بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۵ افسر عضو سازمان cia که متخصص کار فرهنگی بودند وارد تهران شدند و در ۱۲ رشته کار فرهنگی خود را بدون محدودیت ملی آغاز کردند تا فرهنگ ایران را به صورت کامل استحاله کنند چرا که بر این باور بودند که تا زمانی که شیعه در کشور ما وجود دارد امکان استقرار دائمی ندارند.

وی گفت: هم آمریکا و انگلیس هر دو به یک اندازه در کودتای ۲۸ مرداد موثر و ذینفع بودند. آن روزی که این کودتا را کردند نمی‌دانستند که بعد از آن چه خبر می‌شود و بعد از آنکه انقلاب شد کلینتون گفت که انقلاب اسلامی نتیجه کودتای ۲۸ مرداد است.

مرندی در ادامه افزود: انگلستان یک قانونی دارد که اسناد محرمانه خود را ۳۰ سال بعد منتشر می‌کند. سوال اینجاست که چرا اسناد کودتای ۲۸ مرداد را منتشر نمی‌کنند؟ که قطعاً انتشار این گزارش به صلاح منافع انگلستان نبوده است.

وی گفت: حدود ۲۵ سال پیش وزیر امور خارجه وقت آمریکا اعلام کرد که ما در کودتای ۲۸ مرداد ایران نقش داشته‌ایم. ظاهرا وزیر خارجه وقت انگلستان نیز این امر را اعلام کرده بود و این نقش بسیار برای اهل فن واضح است.

آمریکا قصد داشت برای همیشه در ایران بماند

این استاد دانشگاه متذکر شد: بعد از فروپاشی شوروی که فضای بین‌المللی به سمت فضای لیبرالی و نظام سرمایه‌داری رفت سازمان‌های منطقه‌ای غربی ادعا می‌کردند که رژیم‌های کودتا را به رسمیت نمی‌شناسند. البته واقعاً هم نظام برگرفته از کودتا رسمیت ندارد و در ادبیات حقوق بین‌الملل و پس از جنگ سرد حکومتی که بر پایه کودتا به قدرت رسیده است به صورت رسمی در جهان شناخته نمی‌شود.

منصوری افزود: آمریکا سعی داشت که با کودتا برای همیشه در ایران بماند و برای این منظور همه ابزارهای لازم را مانند ارتش و ساواک و حتی نظام آموزشی را به کار گرفت و در نهایت به کاپیتالاسیون متوسل شد و چه جنایاتی را به این واسطه رقم زد. 

وی گفت: رئیس سی‌آی‌ای پس از پیروزی انقلاب گفت آنچه در ایران اتفاق افتاد یک واقعه عجیب و باورنکردنی بود چرا که ما ایران را به گونه‌ای ساخته بودیم که قرار بود برای همیشه آنجا بمانیم بنابراین کودتای ۲۸ مرداد سرآغاز انقلاب اسلامی بود.