جنگل‌های هیرکانی که از سال‌های گذشته تا کنون خنجر‌ها متعددی توسط سوداگران چوب و زمین بر پیکر آن فرود آمد کسی تاکنون برای این میهمان چند میلیون ساله مازندران سهمی قائل نشد.

استان مازندران که به عنوان قطب گردشگری در کشور مطرح است، شکوه حیرت انگیز جنگل‌های هیرکانی یکی از مقصد‌های اصلی گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود و حفظ این میراث برای نسل‌های آینده یک امر ضروری محسوب می‌شود.

اجرای طرح‌های گردشگری در قلب جنگل‌های هیرکانی از جمله ظرفیت‌هایی است که برای جذب و رونق اقتصاد گردشگری این استان مورد توجه می‌باشد.

در سال‌های اخیر برخی از طرح‌های گردشگری به میزبانی جنگل‌های هیرکانی مازندران انجام شد و برخی دیگر از این طرح‌ها در دست مطالعه و اجرا قرار دارد.

صاحبنظران بر این باورند اجرای طرح گردشگری در قلب جنگل‌های هیرکانی برای خود این جنگل هم باید آورده داشته باشد در غیر این صورت طرحی که سودی برای این جنگل نداشته باشد، مورد تائید نیست.

کمبود جنگلبانان، سرقت پیاپی چوب و اراضی جنگلی به همراه آتش سوزی‌ها از جمله چالش‌های پیش روی این میراث چند میلیون ساله است.

کارشناسان محیط زیست تاکید دارند درصد بسیار کمی از درآمد طرح‌های گردشگری باید برای خرید تجهیزات و نگهداری جنگل‌های هیرکانی مازندران سرمایه گذاری شود.

با توجه به این که به طور معمول هزینه اجرا و سرمایه گذاری طرح‌های گردشگری در جنگل‌های هیرکانی بسیار زیاد است درصد کمی از درآمد آن هم برای نجات هیرکانی اثر بخش است.

قدمت جنگل‌های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگل‌های هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می‌روند.

در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه‌ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه‌های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل‌های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل‌های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب‌ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین‌های شمالی کشورمان شده است.

جیب هیرکانی خالی

کارشناس و فعال محیط زیست گفت: کمبود اعتبار و تجهیزات از جمله چالش‌های جدی برای حفظ و گسترش سطح جنگل‌های هیرکانی است.

جواد یعقوب زاده اضافه کرد: اگر بخش کوچکی از درآمد حاصل از طرح‌های گردشگری که در جنگل‌های هیرکانی انجام می‌شود به این بخش اختصاص یابد بسیاری از مشکلات بر طرف می‌شود.

او با بیان این مطلب که همه ما باید به این باور برسیم که اجرای طرح‌های گردشگری در جنگل‌های هیرکانی چه فایده‌ای برای این میراث چند میلیون ساله خواهد داشت، گفت: به لطف شکوه حیرت انگیز هیرکانی سرمایه گذار در این بخش سود خواهد کرد و حضور گردشگر در جنگل‌های هیرکانی برایش لذت بخش است، اما سهم هیرکانی در این میان چه می‌شود.

یعقوب زاده ادامه داد: هر چند سهم کمی از این درآمد برای حفظ جنگل‌های هیرکانی در مازندران در نظر گرفته شود و با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری و درآمد کسب شده مبلغ کمی هم به هیرکانی اختصاص یابد گره گشا است.

این کارشناس و فعال محیط زیست با بیان این مطلب که ارتقاء زیرساخت‌ها و تجهیزات بروز شده برای خاموش کردن آتش سوزی‌ها در جنگل یکی از ضرورت‌های مهم است، افزود: کمبود اعتبار در این بخش چالشی همیشگی است که با پرداخت سهم هیرکانی برای این مهم گره گشایی خواهد شد.

یعقوب زاده گفت: برای حفظ جنگل‌های هیرکانی از دست سوداگران چوب و زمین این مهمان چند میلیون ساله ما نیاز به اعتبار و سرمایه گذاری دارد که در غیر این صورت هر ساله شاهد کاهش سطح جنگل‌های هیرکانی خواهیم بود.

فرودستان دیده شوند

کارشناس و فعال محیط زیست در ادامه گفت: در اجرای طرح‌های گردشگری با سرمایه گذاری‌های کلان، در منطقه‌ای از مازندران که اهالی آن از فرودستان هستند و با اجاره دادن خانه مسافر خود زندگی می‌گذرانند این طرح‌ها به آنها آسیب وارد می‌کند.

جواد یعقوب زاده افزود: اجرای این طرح‌های کلان گردشگری نباید بر زندگی اهالی آن منطقه اثری منفی داشته باشد، اما این امر در دراز مدت آسیب زا خواهد بود.

او با بیان این مطلب که به صرف مشغول به کار شدن چند جوان نباید دلیلی باشد که چندین خانواده که از طریق اجاره خانه مسافر به گردشگران زندگی می‌گذرانند آسیب ببینند، گفت: طرح‌های بوم گردی در روستا‌های مازندران به یک شغل پایدار برای اهالی منطقه تبدیل شد.

این فعال محیط زیست افزود: اجرای هر طرح گردشگری در مازندران در مرحله نخست باید مبتنی بر حفظ طبیعت باشد نه تخریب آن و این مطلب مهم را همه باید مد نظر داشته باشیم.

اجرای طرح‌های گردشگری در جنگل‌های هیرکانی از جمله سرمایه گذاری‌هایی محسوب می‌شود که با استقبال سرمایه گذار و گردشگران مواجه شد.

یکی از بزرگترین طرح گردشگری استان پارک و هتل جنگلی اندرگلی سوادکوه شمالی است که با سرمایه گذاری یک هزار و ۱۰۰ میلیارد ریالی بخش خصوصی راه اندازی شد.

این هتل جنگلی که به صورت رسمی در هفته دولت امسال مورد بهره برداری قرار می‌گیرد ۳۷ کلبه جنگلی دارد که در قلب جنگل‌های هیرکانی در سوادکوه شمالی ساخته شد.

هزینه اقامت یک شب در این کلبه‌ها بدون صرف غذا هر شب بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون ریال است که با هزینه غذای ناهار و شام این مبلغ اسکان در یک شبانه روز به یکصد و ۷۰ میلیون ریال افزایش می‌یابد.

در این هتل جنگلی طراحی‌ها به گونه‌ای اجرا شد که بخش‌هایی از این اقامتگاه جنگلی به محلی برای نگهداری گاو، مرغ محلی و گوسفند در نظر گرفته شد که جلوه خاصی برای گردشگران دارد.

جنگل‌های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل‌های شمال نامیده می‌شود و این جنگل‌ها متراکم‌ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می‌دهند. این جنگل‌ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشور‌های ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل‌های هیرکانی از سال‌های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسور‌ها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می‌دانند.

البته این جنگل‌ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می‌شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می‌شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می‌یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می‌گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگل‌های هیرکانی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های جهان محسوب می‌شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته‌ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند.

از گونه‌های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگل‌های هیرکانی می‌توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه‌های پستانداران ساکن در این زیست بوم می‌توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

درختان این جنگل‌ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه‌ای و مرطوب سازگارند. جنگل‌های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه‌های کم ارتفاع، کوهپایه‌های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف‌ترین درختان این جنگل‌ها می‌توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض‌های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل‌های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده‌های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.

منبع:ایرنا