حجت الاسلام والمسلمین محمد یوسفی علی‌تبار درباره سیره سیاسی امام رضا (ع) گفت: برای بیان ابعاد تلاش‌های امام هشتم در جهت اجرا امر ولایت، باید فضای سیاسی موجود در زمان امام رضا (ع) را مورد بررسی قرار داد. مقطعی که مصادف بود با حکومت حاکمانی، چون هارون الرشید که فردی بسیار صفاک و خونریز بود و پس از او به قدرت رسیدن مامون که بنی عباس را به اوج قدرت و اقتدار رسانده بود. امام رضا (ع) از این فضا به نحو احسنت استفاده کرده و با تکیه بر مدیریت ویژه، بهره‌برداری لازم را انجام داد و بهترین دستاورد را به جامعه مسلمان ارائه فرمود. 

وی ادامه داد: مامون برای اینکه مقبولیت خود را بین اعراب اثبات کند به قدرت مردمی نیاز داشت و از آنجا که اهل بیت (ع) در آن برهه زمانی از جایگاهی ویژه در بین مردم برخوردار بودند، بنابراین مامون امام رضا (ع) را مجبور به پذیرش ولایت عهدی کرد و سپس ایشان را از مدینه به سوی مرو آورد.

علی‌تبار رویکرد سیاسی مامون را مورد بررسی قرار داد و افزود: چرخش مامون به سمت اهل بیت (ع) با دو هدف عمده دنبال شد. از یک سو جهان اسلام اقبال ویژه نسبت به امام رضا (ع) داشت، اما از سوی دیگر بین شیعیان دو دستگی ایجاد شد. شیعیان در آن زمان به عنوان یکی از مخالفان سرسخت حکومت بنی‌عباس به شمار می‌رفتند. این شکاف امتیازی بسیار خوب برای مامون بود و با این روش وی یک سیاست دو سر برد را از به دست می‌آورد، همین امر زیرکی مامون را نشان می‌دهد و دشواری مسیر مبارزه امام رضا (ع) با این حاکم عباسی را به خوبی نمایان می‌کند.

این کارشناس علوم قرآنی به فرقه «واقفیه» بعد از شهادت امام موسی کاظم (ع) اشاره و بیان کرد: پس از شهادت امام موسی کاظم (ع) فرقه‌ای روی کار آمد، با عنوان «واقفیه»؛ آنها معتقد بودند که امام هفتم (ع) همان امام زمان است و در غیبت به سر می‌برد و روزی ظهور خواهد کرد. همین امر کار ولایت را برای امام رضا (ع) با دشواری‌هایی مواجه می‌کرد. در نهایت و به دلیل شرایط موجود در آن زمان، علی بن موسی الرضا (ع) مجبور به پذیرش ولایت عهدی مامون شدند، اما مواضع و شروط خاصی گذاشتند که سیاست‌های خبیثانه مامون را خنثی می‌کرد.

وی رویکرد عقلایی و موضع‌گیری به جای امام رضا (ع) را در زمان مامون مورد بررسی قرار داد و تصریح کرد: مامون جزو افرادی بود که نگاهی عقلایی را در بین روشنفکران آن زمان در پیش گرفته بود از این رو او را باید دشمنی سرسخت و خطرناک برای امام رضا (ع) در نظر گرفت. او به واسطه تدابیرش تلاش داشت تا امام هشتم (ع) را از انجام وظایف ولایی دور کند و در چشم مردم وی را وابسته به دربار نشان دهد.

علی‌تبار ادامه داد: امام رضا (ع) توانست با یک مدیریت هوشمندانه و به جا تلاش‌های مامون را خنثی کند از سوی دیگر هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) و به دنبال آن برخی از دوستداران و محبان و همچنین اعضای خانواده امام رضا (ع) به سمت ایران به بسیاری از شبهاتی که در آن زمان در بین شیعیان شکل گرفته بود و زمینه بدبینی به امام رضا (ع) را فراهم کرده بود، خاتمه داد.

این کارشناس علوم قرآنی، شناخت تاریخ را زمینه ساز کسب تجربه، شناخت، تفکر، تدبر در بسیاری رویداد‌ها حال و گذشته خواند و اظهار کرد: بسیاری از افراد تاریخ را می‌خوانند، اما تفکر در آن می‌تواند به تجربه اندوزی بدل شده و نکات بسیاری را به مخاطبان آموزش می‌دهد. برخی قضاوت می‌کنند که مردم مدینه و یا کوفه در زمان ائمه معصومین (ع) یا در امام حسین (ع) افرادی بی‌بصیرت بودند در حالی که این قضاوت اصلا درست نیست پیچیدگی‌های سیاست چنانچه با تجربه گرفتن از تاریخ همراه نباشد سبب گمراهی خواهد شد.

وی شناخت شاخصه‌های امامت و ولایت را نکته مهم خواند و تاکید کرد: چنانچه افراد بر اساس شاخصه‌های ولایت و امامت حرکت کنند، آنگاه در مسیر درست قدم گذاشته و درعین حال، ولی زمان خود را به خوبی می‌شناسند و به آن اعتماد می‌کنند. اما چنانچه جامعه شاخص‌ها شناخت اصلی ولایت را نشناسد و بر اساس نظرات اشخاص پیش بروند، قطعا به خاطر پیچیدگی‌های سیاسی گیج شده و از مسیر درست منحرف خواهند شد. در طول تاریخ مشاهده می‌کنیم که بسیاری از مردم به دلیل عدم آگاهی از شاخص‌های ولایت؛ ولی زمان خود را گم کرده‌اند.

علی‌تبار گسترش فرقه‌های مختلف در زمان ولایت امام رضا (ص) اشاره و بیان کرد: امام رضا (ع) همواره با فرقه‌های انحرافی مقابله می‌کردند، برخی از این فرقه‌ها سبب می‌شدند تا تشیع ضعیف شود و امام همواره در مورد این جریان‌های انحرافی به مردم نکاتی را گوش زد می‌کردند.

منبع: میزان