این روزها بر سر چهارراه‌ها، کوی و بزن و هسته مرکزی شهر که تردد کنید، هرازگاهی فردی پاره کُهنه به دست و یا فروشنده گلی را می‌بینید که بر سر چهارراهی به کمین خودروها ایستاده و در ثانیه‌های توقف چراغ‌قرمز یا دستی به شیشه خودرو می‌کشد یا طلب پول می‌کند و یا با ادای جملات احساس‌برانگیز پیشنهاد خرید شاخه گل نه چندان با کیفیت را به نشانه ابراز علاقه‌مندی گران‌تر از گل‌فروشی‌های سطح شهر به شهروندان می‌فروشد.

در نگاه اول شاید بسیاری از این افراد چهره مستحق و نیازمندی داشته باشند؛ اما در واقع این روش مظلوم‌نمایی شگردی است که برخی از متکدیان به‌خصوص افراد متجاهر برای فریب و تحت‌تأثیر قراردادن احساس نوع‌دوستی مردم تا بتوانند درآمد روزانه خود را تأمین کنند.

این در حالی است که بسیاری از شهروندان از سر دلسوزی رقم و ریالی را حتی بدون خرید یا دریافت خدمات به این افراد کمک می‌کنند درصورتی‌که این پول یا به جیب مافیای تکدی‌گری می‌رود یا برای تأمین نیاز مواد مخدر فرد متکدی هزینه می‌شود.

کودکان نیز از این قائله دور نیستند و در سطح شهر و یا چهارراه‌ها نیز آنها هم غیر مستقیم گدایی می‌کنند که البته بیشتر آنها از اتباع و یا قربانیانی از تیم یا کارفرمایانی هستند که از آنها برای کسب درآمد استفاده و در ازای آن مواد مخدر مصرفی والدینشان را تأمین می‌کنند.

جمعیت متکدیان خیابانی در اصفهان رو به افزایش است و این در حالی است که این معضل اجتماعی سن و سال و جنسیت نمی‌شناسد و زن و مرد و کودک در سیما و منظر شهرنمایان است.

با وجود اینکه در قوانین مجازات اسلامی این کار جرم شناخته شده است اما تکدی‌گری از بُعد اجتماعی در بین جامعه ما به عنوان یک معضل اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شود تا جرم، لذا همین عامل در تشدید این پدیده اثرگذار بوده است.

در واقع تکدی‌گری جزو هیچ حرفه و شغلی محسوب نمی‌شود و افراد متکدی با وجود کسب درآمد، فرد هیچ خدمتی به جامعه ارائه نمی‌کنند.

داستان این معضل اما سر رشته‌ای دراز دارد، سال گذشته بود که دستگیری یک متکدی زن که هر روز با هواپیما از اصفهان به تهران سفر می‌کرد، رسانه‌ای و جنجالی شد.

ناگفته نماند که مجازات‌هایی که برای دستگیری این افراد در نظر گرفته می‌شود چندان بازدارنده و کاهش دهنده نیست زیرا آمار افزایش آنها در سطح شهر مبین این مسئله است که برای افراد متکدی این کار سودآور بوده است.

تا کنون چندین طرح جمع‌آوری بخصوص برای کودکان متکدی در سال گذشته اجرا گذاشته و این افراد به مراکز نگهداری کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست بهزیستی تحویل شده‌اند و در تابستان جاری تعدادشان کاهش‌یافته است اما متکدیان معتاد در سن جوانی و میان‌سال و حتی سالمند در اصفهان افزایش و شیوه‌های مختلف برای تقاضای پول به بهانه‌های مختلف متفاوت شده است.

هر چند بیشتر آنها مصرف‌کننده مواد مخدر و نیازمند و فقیر هستند؛ اما در بین آنها، افراد با ظاهری شیک‌پوش‌تر و نیز آراسته‌تر هم وجود دارد که از دیگران طلب کمک مالی و در واقع کاسبی می‌کنند.

البته ناگفته نماند متکدیان جزو مستحق واقعی نیستند و طبق گفته کارشناسان امر از وضعیت مالی خوبی هم برخوردارند، اما تکدی‌گری را به دلیل سهولت در به دست‌آوردن پول بر هر کار دیگر ترجیح می‌دهند.

آنچه محرز است این است که، زمانی گدایی آخرین راه چاره برای گذراندن امورات برخی از افراد نیازمند بود؛ اما اکنون برای عده‌ای منبعی برای کسب درآمد سریع است، چنانچه به یک تجارت تبدیل شده و برخی از این افراد برای کسب درآمد بیشتر خود را فردی دارای نقص و آسیب نشان می‌دهند تا نظر مردم را برای کمک مالی جلب کنند.

در واقع این فریب تا جایی ادامه پیدا کرده است که برای عده‌ای به‌عنوان کسب‌وکار محسوب می‌شود و این ابراز همدردی مردم موجب شده است که تکدی‌گری در کلان‌شهر اصفهان تداوم داشته باشد درحالی‌که افراد نیازمند واقعی با آبرو زندگی می‌کنند و هرگز گدایی نمی‌کنند.

بر اساس بند پنج ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها ناظر به وظایف این سازمان‌ها جلوگیری از گدایی، جمع‌آوری مُتکدیان و واداشتن گدایان به کار و توسعه آموزش عمومی و… در زمره وظایف شهرداری‌هاست. طبق ماده ۷۱۲ قانون مجازات اسلامی ایران (تعزیرات مجازات‌های بازدارنده) هر کس تکدی یا کلاشی را پیشه خودساخته و از این راه امرارمعاش یا ولگردی کند به حبس از یک تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب این اعمال شود علاوه بر مجازات مذکور کلیه اموال کسب شده از طریق تکدی‌گری و کلاشی نیز مصادره

«فرشاد بادرانی یکی از شهروندان اصفهانی که در یکی از چهارراه‌های اصفهان پشت چراغ‌خطر ایستاده است و مبلغی را به‌عنوان کمک به یکی از این افراد متکدی کمک می‌کند. وقتی از انگیزه وی سوال می‌کنیم می‌گوید وقتی یک زن بچه به بغل یا یک فرد با نقص جسمی می‌بینم دلم برای آن می‌سوزد و برای رضایت خدا مبلغی را کمک می‌کنم، شاید گوشه‌ای از مخارج زندگی‌اش را بگیرد.»

«ملوک صافی یک زن میانسال است که در حال عبور از خط عابر پیاده است، او در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: تقریباً هر روز سر فلکه بزرگمهر تعدادی تکدی‌گر ایستاده‌اند و عده‌ای مشغول فروختن گل و عده‌ای کهنه در دست دارند که به‌جای اینکه شیشه خودروها را تمیز کنند تازه بدتر کثیف می‌کنند و خیلی از رانندگان برای اینکه از شر این افراد رها شوند مبلغی را کمک می‌کنند.

وی افزود: از چهره برخی این افراد مشخص است که بی‌خانمان یا معتاد هستند و به نظرم بسیاری از مردم می‌دانند که این افراد مصرف کننده هستند اما شاید تکدی‌گری را بهتر از سرقت و دزدی می‌دانند.

این شهروند اصفهان تصریح کرد: برخی از این افراد نیز مطالبه خرید غذا از مردم و یا پرداخت هزینه آن را می‌کنند و از ظاهر برخی از آنها پیدا است که پولی در جیب ندارند.

احساسات مردمی موجب پولدار شدن گداها شده است

به گفته رضا بهرامی یکی از کارشناسان رفع تخلفات شهری در تحقیقات میدانی از این افراد مشخص شده است که بر عکس آنچه ذهنیت مردم است، قریب به‌اتفاق افراد متکدی زندگی نسبتاً مناسب و درآمدهای میلیونی ماهیانه و حتی خانه و زندگی در مناطق بسیار خوب شهر دارند.

وی افزود: اخیراً در دستگیری یکی از همین افراد متکدی مبلغ ۷۰ میلیون ریال (هفت میلیون تومان) پول نقد که حاصل همین تکدی‌گری بوده پیدا شد و یا در موردی دیگر از کودکان سر چهارراه‌ها، کودکی به سرپرستی برادر خود اقدام به گدایی می‌کرد که برادر این کودک متکدی تلفن همراه گران‌قیمت (اَپل) باارزش ۶۰۰ میلیون ریال و خودرو مناسب داشت.

این کارشناس شهری اضافه کرد: البته بسیاری از این افراد اتباع یا غیربومی و اهل اصفهان نیستند؛ اما در محلات خوب اصفهان زندگی می‌کنند و باور اینکه چهره واقعی آنها با آنچه در برخورد احساسی با مردم نشان می‌دهند دوراز ذهن شهروندان باشد.

وی اظهار کرد: جمعی دیگر از این افراد متکدی برای یک فرد پول‌دار کار می‌کنند که هر روز صبح این افراد را در سر چهارراه‌ها چیدمان و به‌محض پایان ساعت کار این افراد را جمع‌آوری و درآمد روزانه را از آنها می‌گیرد.

این کارشناس تأکید کرد: از شهروندان انتظار داریم با آگاهی بیشتری به افراد نیازمند واقعی کمک کنند و فریب این افراد متکدی با وضع مالی خوب را نخورند.

مردم با کمک به متکدیان احساس کار خیر می‌کنند

امان‌الله باطنی، جامعه‌شناس شهری و مدیر مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان گفت: سنت‌های نظری ما سه مِشرب عمده فکری در جامعه‌شناسی دارد که عبارت‌اند از جامعه‌شناسی کارکردگرا، تعارض گرا و تعامل‌گرا.

وی افزود: تکدی‌گری از منظر جامعه‌شناسی کارکردگرا یک کژکارکرد است و به این خاطر به وجود می‌آید که نهادهای اجتماعی از جمله نهاد خانواده، نهاد شغلی، نهاد مدرسه، نهاد حکومت و حتی نهاد مذهب وظایف خود را به‌درستی انجام نداده‌اند.

مدیر مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان تصریح کرد: مهم‌ترین کژکارکرد نهاد خانواده در اغلب متکدیان همان نقصان اقتصاد خانواده است که منجر به تکدی‌گری شده اما بسیاری از متکدیان کودک از بازماندگان تحصیل هستند و این یک کژکارکرد نهاد مدرسه است.

وی ادامه داد: بسیاری از متکدیان به‌خاطر فقدان شغل مؤثر و فقدان درآمد شغلی رو به تکدی‌گری آورده و این یک کژکارکرد در نهاد شغلی است.

باطنی گفت: همچنین بسیاری از متکدیان پنهان همان دعانویسان هستند و یا بسیاری از تکدی‌گری‌ها در جوار اماکن مذهبی انجام می‌شود که اینها کژکارکرد نهاد مذهب قلمداد می‌شود ضمن آنکه تکدی‌گری در بستر اقتصاد سیاه و اقتصاد زیرزمینی پدید می‌آید و این هم کژکارکرد نهاد حکومت قلمداد می‌شود.

وی اضافه کرد: تکدی‌گری از منظر جامعه‌شناسی تعارض گرا به‌خاطر تعارضاتی مثل شکاف طبقاتی و شکاف قومی پدیدار می‌شود و تکدی‌گری از منظر جامعه‌شناسی تعامل‌گرا به‌خاطر معناهای ذهنی جامعه پدیدار شده و تقویت می‌شود.

مدیر مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان خاطرنشان کرد: در نظام عرضه (متکدیان) افرادی هستند که در ذهن خود به دنبال درآمدی بسیار سهل‌الوصول هستند و در نظام تقاضا (مردم) افرادی هستند که با کمک به متکدیان احساس می‌کنند کار خیر کرده‌اند و این معناها موجب پیدایش و استمرار تکدی‌گری شده است، لذا تا می‌توانیم باید نگاهی عمیق به تکدی‌گری داشته باشیم.

وی بیان داشت: باید بگوییم همه آسیب‌های اجتماعی یک‌رشته عوامل زمینه‌ساز (عوامل دور) دارند و هم یک رشته عوامل بروز دهنده (عوامل نزدیک) که آنچه در بالا به‌عنوان جامعه‌شناسی تکدی‌گری بیان شد، به‌نوعی پرداختن به عوامل زمینه‌ساز بوده است.

این کارشناس آسیب‌شناس اجتماعی گفت: شهرداری به‌عنوان یک نهاد خدماتی تنها می‌تواند به شکل بسیار محدودی عوامل بروز دهنده جمع‌آوری متکدیان از سطح چهارراه‌ها و… را به‌نوعی مقابله با عوامل بروز دهنده را کنترل کند.

وی افزود: در سال‌های اخیر شهرداری با تمرکز بر فرهنگ‌سازی در مواجهه با تکدی‌گری و متکدیان به‌نوعی به سراغ عوامل زمینه‌ساز نیز رفته و سعی کرده پشت پرده اقتصاد سیاه و اقتصاد زیرزمینی را در مقوله تکدی‌گری برای شهروندان آشکار کند.

۴۷۰ متکدی از سطح شهر جمع‌آوری شدند

مصطفی مرادیان نژاد مدیرکل پیشگیری و رفع تخلفات شهری شهرداری اصفهان نیز گفت: از ابتدای سال تا کنون چندین طرح جمع‌آوری متکدیان در شهر اصفهان اجرا شده است و ما در این راستا به دنبال آگاهی دادن به مردم برای تغییر فرهنگ کمک به این افراد هستیم.

وی افزود: بیش از ۴۷۰ متکدی توسط این مدیریت از ابتدای سال تا کنون جمع‌آوری شده است که ۴۸ نفر آنها کودک بوده‌اند که بیشترین آنها تکدی‌گر مذکر با ۲۸ مورد، ۳۰۲ نفر متکدی مذکر بزرگسال و ۱۲۲ نفر متکدی مونث بزرگسال بوده است.

مدیرکل پیشگیری و رفع تخلفات شهری شهرداری اصفهان تصریح کرد: طرح غربالگری و ساماندهی متکدیان متجاهر نیز از هفته گذشته (چهارشنبه) آغاز شده است و مأموران تخلفات شهری هر روز در سطح شهر می‌رود و ازاین افراد آزمایش شپش، اعتیاد، دیابت، ایدز و هپاتیت می‌گیرد و بسته به شرایط به کمپ فدک، مرکز بیماران روانی نجف آباد انتقال داده می‌شوند.

تصاویر تکدی‌گری در سطح شهر تبلیغ منفی بر علیه چهره توریستی اصفهان است

لیلا میرقدر مدرس دانشگاه و پژوهشگر فعال در حوزه گردشگری  گفت: موضوع تکدی‌گری و تأثیر آن بر گردشگری اصفهان و مخدوش کردن چهره اصفهان یک مسئله بسیار مهمی است، اما میزان تأثیرگذاری این امر بر کاهش میزان توریست و گردشگر خارجی به اصفهان نیازمند یک پژوهش علمی است.

وی افزود: امنیت یکی از مهمترین فاکتورهای توسعه گردشگری است که یکی امنیت غذایی و دیگری امنیت جانی دو مقوله‌ای است که در جذب گردشگر خارجی مورد توجه قرار می‌گیرد و موضوع توجه به تکدی‌گری در سطح شهر در مقوله امنیت جانی قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه بیان داشت: البته این مسئله زمانی خطر آفرین می‌شود که فرد متکدی یا متجاهر اقدام به سرقت یا اذیت و آزار به گردشگران کند که آن زمان می‌تواند به عنوان یک عامل مورد بررسی و تأثیرگذار در کاهش گردشگر مطرح شود.

وی ادامه داد: تا کنون گزارشی مورد تأیید مبنی بر تأثیرگذاری این مورد در کاهش گردشگری در اصفهان نداشته‌ایم اما قطعاً از لحاظ زیبایی شناختی و تأثیرگذاری در افکار توریست‌های خارجی بی تأثیر نیست کما اینکه با تهیه فیلم یا عکس از وضعیت تکدی‌گری در سطح شهر و انتشار آن در فضای مجازی می‌توانند تبلیغ منفی علیه کشور و تصویر نازیبایی از ایران و شهر اصفهان به عنوان یک مقصد گردشگری منتشر کنند.

میرقدر تصریح کرد: هر دو سال یک بار شاخص رقابت‌پذیری مقاصد گردشگری در جهان منتشر می‌شود که کشور ایران در شاخص‌بندی این موضوع جایگاه نامناسبی دارد اما این جایگاه پایین به سایر عوامل و شاخص‌های مهمتر گردشگری مربوط می‌شود.

وی بیان کرد: به نظر می‌رسد موضوع تکدی‌گری در سطح شهر اصفهان بر جذب گردشگر داخلی شب اقامت تأثیر بیشتری دارد و آن اندازه که برای گردشگر داخلی این موضوع چهره ناپسندی دارد گردشگران خارجی چندان مشهود نیست.

این فعال حوزه گردشگری بیان داشت: معتقدم تکدی‌گری، وجود افراد معتاد متجاهر، قلیان کشیدن و سایر مسائل اجتماعی چهره شهر را مخدوش می‌کند و برای رفع آن باید در سطح کلان به آن نگاه شود و وزرات میراث فرهنگی و گردشگری و نیز نیروی انتظامی به صورت ریشه‌ای به راهکار آن بپردازند.

 بر اساس پژوهش صورت گرفته از سوی معاونت امور کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران، نتایج بررسی تطبیقی-تحلیلی شاخص‌های گردشگری ایران با کشورهای منتخب جهان نشان می‌دهد، ایران در شاخص توسعه گردشگری و سفر، (بررسی در سال ۲۰۲۳) با کسب امتیاز ۳.۷۲ در جایگاه ۷۳ در بین ۱۱۹ کشور جهان قرار دارد که نشان دهنده نامناسب بودن این جایگاه در مقایسه با کشورهایی مانند امارات متحده عربی با رتبه ۱۸ و ترکیه با رتبه ۲۹ است. این موضوع در مورد جایگاه ایران در بین کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا نیز حاکم است و ایران در بین ۱۴ کشور در رتبه نهم قرار گرفته است.

منبع: مهر