عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور گفت: استمرار الگو‌های تاریخی مسجد ایرانی در دوره‌های متاخر را می‌توان در مسجد معاصر کازرونی اصفهان دید که ارزشی فوق‌العاده است و باید ثبت ملی شود.

علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری افزود: با استناد به شواهد موجود می‌توان گفت که سنت‌های معماری ساخت مسجد ایرانی از بین نرفته است و مسجد کازرونی اصفهان، شاهد محکمی بر این ادعاست.

وی تصریح کرد: اگر بنا باشد این شواهد از بین برود، خود را در مظان این اتهام قرار می‌دهیم که از نظر فرهنگی در این زمینه دچار انقطاع شده‌ایم.

قلی‌نژاد پیربازاری گفت: آن‌طور که شایسته بوده در سال‌های گذشته به سنت ساخت مساجد ایرانی ادامه نداده‌ایم، اما ارتباط با آن نیز قطع نشده و مسجد کازرونی اصفهان نمونه بارزی در این رابطه است.

وی با بیان اینکه بنای مسجد کازرونی چند ویژگی دارد، اضافه کرد: هر کدام از این ویژگی‌ها به تنهایی کفایت می‌کند که این اثر، محترم شمرده شود.

قلی‌نژاد ادامه کرد: این اثر واجد خاطره شهری است و همچنین در محدوده بافت تاریخی مصوب و محور فرهنگی و تاریخی شهر اصفهان قرار دارد.

وی یادآور شد: بافت تاریخی متشکل از دانه‌های ناهمگن است، اما همه در کنار هم یک کلنی واحد را می‌سازند در نتیجه نمی‌توان برخی دانه‌های این بافت را حذف کرد یا با تخریب و نوسازی به کلیت آن آسیب زد، این نکته‌ای است که «منشور ونیز» روی آن تاکید دارد.

منشور بین‌المللی ونیز برای نگهداری و مرمت آثار باستانی است که در سال ۱۹۶۴ در ونیز تصویب شد و راهکار‌ها و سیاست‌های مرمت آثار باستانی را تعیین می‌کند؛ شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) نقش اساسی در تصویب این منشور داشته است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: رعایت منشور ونیز مورد تاکید ایکوموس است از این رو همین که مسجد کازرونی در بافت تاریخی اصفهان قرار دارد باید حفظ شود.

قلی‌نژاد پیربازاری افزود: مسجد کازرونی فضای فاقد ارزشی نیست، فارغ از اینکه مطالعات باستان شناسی در آن به میزان کافی صورت نگرفته است، اما همین که در بافت تاریخی اصفهان قرار دارد باید احتمال وجود لایه‌های تاریخی در زیر این بنا بررسی شود.

وی با بیان اینکه مسجد کازرونی دارای گونه‌شناسی (تیپولوژی) فضا‌های اعتقادیِ اسلامی - ایرانی است، گفت: مسجد به لحاظ ویژگی‌های معماری واجد ارزش است، این مسجد ایوان، دالان، سر در ورودی و صحن دارد، مگر یک بنای تاریخی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد که بگوییم حفاظت شود.

وی با اشاره به اینکه حفاظت از میراث فرهنگی طبق اساسنامه‌های مصوب فقط منوط به بنا‌های ثبت ملی شده نیست، تصریح کرد: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مکلف است که ارزش‌های تاریخی کشور را حفظ کند.

قلی‌نژاد پیربازاری با بیان اینکه ورودی، سر در، دالان، صحن، ایوان و گنبدخانه خصوصیات معماری مساجد ایرانی است، تاکید کرد: مسجد کازرونی اصفهان بخش قابل توجهی از آنها را دارد و بیانگر استمرار تاریخی در سنت ساخت مساجد ایرانی است.

وی افزود: اگر بخواهیم خود را از تجربه‌های مختلفی که در دوره متاخر بیانگر استمرار تاریخی سنت ساخت مسجد ایرانی است، محروم کنیم نخواهیم توانست تحولات معماری مسجد ایرانی را آنطور که شایسته است حفظ و به آیندگان منتقل کنیم.

قلی‌نژاد گفت: در وهله نخست مجموعه میراث فرهنگی، مدیریت‌های فرهنگی و جامعه تکلیف دارند که آثار ارزشمند را حفظ کنند، اما در ماجرای مسجد کازرونی، هیات امنا برای تخریب آن اقدام کرده است، بنایی که مردم با آن خاطره دارند و سنت‌های اعتقادی را در آن به جا می‌آورند.

وی افزود: اینکه شبانه مسجد کازرونی تخریب می‌شود، یعنی مدیریت شهری به این موضوع‌ها نظارت کافی ندارد در حالی که مکلف به مراقبت از سرمایه‌های تاریخی و ارزشمند شهر است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: مسجد کازرونی باید در چرخه‌های حفاظت بیشتری قرار بگیرد، بخش‌های تخریب شده آن دوباره بازسازی شود و از همه مهمتر، تدابیر لازم اتخاذ شود تا دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.

 مسجد کازرونی یکی از مساجد معاصر اصفهان در محله عباس‌آباد است که به دست علی اکبر کازرونی بنا شد.

معماری دوره گذار و حفظ تداوم معماری گذشته در مسجد کازرونی، چرخش هنرمندانه شبستان این مسجد رو به قبله و همچنین آثار کاشی‌کاری و خطاطی آن به خط نستعلیق از ویژگی‌های بارز این اثر است.

همچنین این مسجد بخشی از خاطره جمعی مردم اصفهان را در خود محفوظ دارد و افرادی که در محراب این مسجد نماز اقامه کرده اند افرادی، چون حاج‌آقا رحیم ارباب استاد علم فقه، حاج میرزا علی آقای شیرازی از عرفای بزرگ ایران و مرحوم حاج شیخ حسن نجف‌آبادی از علمای بزرگ بوده اند؛ همه این ویژگی‌ها موجب شده است تا به عقیده کارشناسان این اثر واجد ارزش تاریخی و ثبت در فهرست آثار ملی باشد.

نخستین تحرکات برای تخریب در مسجد کازرونی مرداد سال ۱۴۰۲ صورت گرفت که با ورود یگان حفاظت میراث فرهنگی متوقف شد، اما مرداد امسال تخریب‌ها از سر گرفته شد.

با وجود تاکید کارشناسان میراث فرهنگی بر حفظ همه قسمت‌های مسجد کازرونی از جمله شبستان آن، مجوز نوسازی شبستان مسجد کازرونی امسال از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان صادر و قرار شد هرگونه اقدامی از سوی هیات امنا در این مسجد با حضور ناظر میراث فرهنگی انجام شود و عملیات نوسازی آسیبی به ایوان‌ها و صحن مسجد وارد نکند.

وزارتخانه میراث فرهنگی، اما در مقابل اعتراض کارشناسان و پیشکسوتان میراث فرهنگی، هرگونه عملیات نوسازی در مسجد را منوط به بررسی‌های بیشتر برای ثبت ملی این اثر دانست.

با اینحال، اقدام به تخریب از سوی هیات امنا بدون توجه به نظر وزارتخانه میراث فرهنگی و همچنین بدون حضور ناظر میراث فرهنگی و با ورود لودر در یک بنای واجد ارزش‌های معماری موجب شد تا اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان شهریور امسال علیه هیات امنای این مسجد به دادستان شکایت کند.

منبع: ایرنا