منطق دشمن در نبرد، بی‌رحمی، گستاخی و کشتار غیر نظامیان است. در مقابل، خداوند به مسلمانان امر می‌کند از زیاده‌روی در کشتار پرهیز کنند، یعنی هدفتان جبهه نظامیِ دشمن باشد. در سوره بقره می‌خوانیم «وَ قَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»؛ یعنی "و در راه خدا با کسانی که با شما می‌جنگند، بجنگید و [از حد]تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست ندارد. "

این آیه نشان‌دهنده اصول انسانی و اخلاقی اسلام در زمان جنگ است. خداوند تأکید می‌کند که جنگ و نبرد تنها باید با کسانی باشد که مستقیماً در جنگ شرکت دارند و تحت هیچ شرایطی نباید فراتر از دفاع و نبرد با نیرو‌های متخاصم رفت. این اصل، روحیه احترام به انسانیت و ارزش‌های اخلاقی را حتی در دشوارترین شرایط ترویج می‌کند و تأکیدی بر این است که هدف نهایی مسلمانان باید برقراری صلح و عدالت باشد، نه ایجاد رنج و کشتار بی‌مورد.

رابطه کشتار غیر نظامیان با ترس از شکست

اما پرسش اینجاست که آیا دشمنی که به کشتار غیرنظامیان روی می‌آورد، به دنبال نمایش اقتدار خود است یا عوامل روانی پشت این اقدام نهفته است؟

در پاسخ می‌توان نتیجه گرفت کشتار غیرنظامیان می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از ترس تلقی شود، اما این موضوع بستگی به زمینه و انگیزه‌های آن دارد. در برخی موارد، کشتار غیرنظامیان ممکن است به دلیل ترس از شکست، از دست دادن کنترل، یا تهدیدات جدی ناشی از فشار جنگی باشد. وقتی دشمن با مقاومت مردمی مواجه می‌شود، از ترس افزایش مقاومت، غیرنظامیان را هدف قرار می‌دهد تا بتوانند روحیه مردم را تضعیف کند. این حملات نشان می‌دهد که نیروی مهاجم احساس خطر کرده و نمی‌تواند کنترل کامل بر شرایط داشته باشد.

بنابراین وقتی یک ارتش در حال شکست یا از دست دادن موقعیت است، به اقدامات بی‌رحمانه علیه غیرنظامیان دست می‌زند تا از ریزش نیرو یا تضعیف روحیه خود جلوگیری کند. این نوع حمله می‌تواند به‌عنوان یک واکنش احساسی ناشی از ترس از شکست تلقی شود، همچنان که از نگاه درون‌دینی و از منظر سنت‌های الهی، رعب و ترس عنصر جدایی‌ناپذیر جبهه کفر است:

در آیه ۱۲ سوره انفال، خداوند به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و مؤمنان وعده می‌دهد:

«إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَى الْمَلَائِکَةِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا سَأُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ...» یعنی "هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی فرستاد که من با شما هستم، پس کسانی را که ایمان آورده‌اند استوار دارید؛ به زودی در دل کافران ترس خواهم افکند... "

یا در سوره احزاب نیز به ترس دشمنان اشاره شده است:

«وَ أَنْزَلَ الَّذِینَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِنْ صَیَاصِیهِمْ وَقَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِیقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِیقًا»؛ یعنی "و [خدا]کسانی را از اهل کتاب که گروه‌های دشمن را پشتیبانی کردند، از قلعه‌های محکم و استوارشان پایین کشیدو در دل‌هایشان ترس و بیم افکند، گروهی را می‌کشتید و گروهی را اسیر می‌کردید"

این ترس به حدی بود که سبب شکست آنها می‌شد. در این باره در آیه دوم سوره حشر می‌خوانیم:

«وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُم بِأَیْدِیهِمْ وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ فَاعْتَبِرُوا یَا أُولِی الْأَبْصَارِ»؛ یعنی "خدا در دل‌هایشان ترس انداخت، آنها خانه‌هایشان را به دست خود و به دست مؤمنان ویران می‌کنند؛ پس‌ای صاحبان بصیرت عبرت بگیرید! "

علاوه بر ترس، از لحاظ منطق نظامی، کشتار غیرنظامیان در جنگ‌ها نشانه‌ای از شکست محسوب می‌شود. وقتی نیرو‌های نظامی به جای مقابله با دشمنان مسلح، به غیرنظامیان حمله می‌کنند، نشان می‌دهد که در دستیابی به این اهداف ناکام مانده‌اند. همچنین کشتار غیرنظامیان به‌طور معمول نشانه ضعف در کنترل نیرو‌های نظامی است. ارتشی که نتواند میان نیرو‌های دشمن و غیرنظامیان تمایز قائل شود یا نتواند حملات خود را دقیقاً به اهداف نظامی متمرکز کند، نشانه‌ای از ناکارآمدی و ناتوانی در مدیریت است.

شاید در نگاه اول و به‌ظاهر، دشمن با این کشتار‌های جمعی پیروز میدان به نظر برسد، اما این رفتار بازخورد‌های منفی‌ای به دنبال خواهد داشت که به مرور زمان موجب فروپاشی سپاه او خواهد شد که از جمله آنها تضعیف حمایت مردمی است؛ به این معنا که کشتار غیرنظامیان سبب کاهش حمایت عمومی از جنگ می‌شود. نه‌تن‌ها در کشور متخاصم، بلکه در سطح جهانی نیز این اقدامات محکوم می‌شود و باعث از دست رفتن مشروعیت می‌گردد.

از دیگر سو این اقدام وحشیانه افزایش مقاومت را به همراه خواهد داشت. کشتار افراد بی‌گناه، انگیزه‌ای برای مردم ایجاد می‌کند تا به جنگ ادامه دهند و روحیه جنگی را افزایش می‌دهد.

اینها دلایلی هستند که نشان می‌دهند کشتار غیرنظامیان بیشتر نتیجه‌ی ناامیدی و ناکامی است تا موفقیت، بیشتر نشانه‌ ترس است تا شجاعت، گواهی بر فروپاشی درونی و کاهش حمایت جهانی است، و بازتاب بار منفی روانی دشمن است تا برنامه‌ای هدفمند.

منبع: تسنیم