قریب به دو ماه گذشته را بینندگان شبکه یک سیما هر شب با دختر جوانی همراه شدند تا فرجام و آخر و عاقبت قصه زندگی او را ببینند. طوبی یکی از مهمانان ثابت شب‌های تابستانی خانه‌های ایرانیان بود و مخاطبان قاب جادویی، همذات‌پنداری و همراهی ویژه‌ای با این دختر جوان داشتند؛ سریالی که از ابتدای این هفته جای خودش را به یکی دیگر از تولیدات مرکز سیمافیلم داد. سریال «طوبی» را سیدحامد حسینی تهیه کرده و سعید سلطانی کارگردان آن بوده است؛ کارگردانی که مجموعه‌های نمایشی جذابی، چون «پس‎از باران»، «خانه‌ای در تاریکی» و «ستایش» را از خود به یادگار گذاشته است.

 سریال سعید سلطانی قصه‌اش را در یک بازه زمانی ۳۰ ساله روایت می‌کند. این سریال ۵۰ قسمتی خانواده محور، روایتی تاریخی را از شخصیت دختری به‎نام طوبی در عراق و ایران ارائه می‌دهد. یکی از نقاط قوت و تمایز سریال «طوبی» همان‌طور که رئیس رسانه ملی در بازدید از پشت‌صحنه این مجموعه نمایشی گفته بود، نمایش هنرمندانه وحدت و همدلی میان دو ملت ایران و عراق است. «طوبی» در شهرک سینمایی و تلویزیونی ایران تصویربرداری شد و سلطانی در این سریال، مجموعه‌ای از بازیگران حرفه‌ای و باتجربه را در کنار جوانان مستعد قرار داد تا اثری جذاب را در پیش روی بینندگان قرار داده باشد.

شبنم قربانی، امین زندگانی، هومن برق‌نورد، فرهاد آییش، فریبا متخصص، رامین راستاد، مهدی سلوکی، سودابه بیضایی، پرویز فلاحی‌پور و رحیم نوروزی ازجمله بازیگران این سریال بودند. فیلم‌نامه سریال «طوبی» اقتباسی از کتاب «اربعین طوبی» اثر محسن امامیان است؛ البته سیدحسین امیرجهانی زمان روایت قصه را از دهه ۱۳۳۰ به ۱۳۵۰ تغییر داده و قصه سریال «طوبی» به‎قلم امیرجهانی، از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۲ رخ می‌دهد که ضمن نگاهی تاریخی به وقایع دوران پهلوی و جنگ تحمیلی، مشکلات عراقی‌ها را نیز در گذر آن سال‌ها روایت می‌کند و گذر شخصیت اصلی سریال از دشواری‌ها و ابتلائات گوناگون را به‌مدد عشق به خانواده و باور محکم دینی به تصویر می‌کشد.

عبور از سرسرای تاریخ در دل قصه‌ای خانوادگی

 تهیه‌کننده «طوبی» این سریال را کاری بسیار سخت و سنگین عنوان می‌کند که ساخت آن ۱۴ ماه طول کشیده است. سیدحامد حسینی با بیان این مطلب می‌افزاید: ساخت سریال «طوبی» کاری سخت و سنگین بود که برای ساخت آن از زمان ارائه طرح ۲۹صفحه‌ای تا آماده پخش شدنش بیش از ۱۴ ماه وقت صرف شده است. بسیاری از عوامل حرفه‌ای سینما نیز به مجموعه ما اضافه شدند تا کیفیت کار ارتقا پیدا کند. تهیه‌کننده «طوبی» یادآور می‌شود: اگر فرصت بیشتری در اختیار داشتیم، قطعاً کیفیت کار بهتر می‌شد. بااین‎حال، سعی کردیم بهترین‌ها را دور هم جمع و نظر مساعد مخاطبان را جلب کنیم. وی تصریح می‌کند: نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که مردم توانسته‌اند با سریال «طوبی» ارتباط خوبی برقرار کنند و زمینه خوبی برای دیده شدنش فراهم شد. اگر ساعات بهتری برای بازپخش سریال درنظر گرفته می‌شد، سریال مخاطبان بیشتری هم پیدا می‌کرد.

حسینی ادامه می‌دهد: بازخورد‌ها خیلی خوب بود و در کوچه و خیابان و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی درباره «طوبی» صحبت می‌شد و همین، نشانه‌ای است که سریال جذابیت‌هایی دارد که باعث دیده شدنش شده بود. این موضوع برای من و سایر عوامل سریال امیدوارکننده است.

تهیه‌کننده سریال «طوبی» اذعان می‌کند: وقتی سریال را می‌دیدم احساس می‌کردم که اگر سه تا چهار ماه بیشتر وقت می‌داشتیم، می‌توانستیم اثری باکیفیت‌تر ارائه بدهیم. به‌هرحال، سریال «طوبی» هم مثل هر مجموعه نمایشی دیگری ضعف‌هایی داشت که امیدوارم مردم بر ما ببخشایند. ما همه تلاشمان را کردیم تا رضایت مخاطبان تلویزیون تأمین شود. تهیه‌کننده «طوبی» درباره اهمیت ساخت سریال با محوریت انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس می‌گوید: یکی از محاسن سریال «طوبی» قصه‌گویی و شخصیت‌پردازی درست است. سریال «طوبی» در قالب قصه‌ای جذاب به تاریخ معاصر ایران پرداخته است. اگر قصه‌پردازی درست باشد، بسیاری از مفاهیم ارزشی را می‌شود در قالبی جذاب به مخاطبان ارائه داد.

حسینی تأکید می‌کند: اگر قرار باشد فقط بر مبنای مفاهیم سریال بسازیم؛ اما از قصه‌گویی و سرگرمی‌سازی غافل شویم، موفق نخواهیم بود. مخاطب باید با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کند تا بتواند با قصه همسو شود. در سریال «طوبی» تمام تلاش خود را به‌کار گرفتیم تا قصه‌ای جذاب را خلق و روایت کنیم. به‎عبارت‌دیگر، قصه‌گویی برایمان اهمیت زیادی داشت و در کنار قصه‌پردازی، به موضوعات دیگر رسیدیم.

وی درباره لهجه نداشتن برخی از شخصیت‌ها نیز اضافه می‌کند: این موضوع تعمدی بوده است؛ چراکه در عراق چند لهجه وجود دارد و ازسوی‌دیگر، لهجه یک موضوع اختصاصی است. برای همین ممکن بود در انتخاب و استفاده از لهجه مشکلاتی به‌وجود بیاید و جملات با لهجه به‌درستی ادا نشود، برای همین ترجیح دادیم بازیگران لهجه نداشته باشند. سعی کردیم تمرکز اصلی‌مان بر قصه‌پردازی باشد تا لهجه بازیگران.

تجربه متفاوت بازی در یک نقش منفی

 بهراد خرازی یکی از بازیگران سریال «طوبی» است. خرازی که در کارنامه بازیگری‌اش نقش‌های طنز به چشم می‌خورد، در سریال «طوبی» نقشی جدید و متفاوت را تجربه کرد. این بازیگر درباره نقشش در این سریال می‌گوید: نقش عمران را در سریال «طوبی» بازی کردم که شخصیتی منفی است. عمران از هیچ‌گونه خرابکاری ابایی ندارد و اگر لازم باشد، حتی آدم هم می‌کشد. وی ادامه می‌دهد: بازی در چنین نقشی برای خودم خیلی جالب به نظر می‌رسید. مخاطبان تلویزیون معمولاً بازی‌های مرا در مجموعه‌های طنز به یاد می‌آورند و ایفای یک نقش منفی مثل عمران برای خودم هم تجربه جدید و جذابی بود.

وی تأکید می‌کند: سریال «طوبی» کاری سخت بود که حضور عوامل حرفه‌ای و دوست‌داشتنی آن باعث راحت به نظر رسیدن کار‌ها می‌شد. اصولاً حضور همین عوامل باعث می‌شد که هر بازیگری دوست داشته باشد در سریال حضور داشته باشد.

خرازی حضور سعید سلطانی را به‌عنوان کارگردان یکی از عوامل جذابیت سریال طوبی ذکر می‌کند و می‌گوید: سلطانی کارگردان باتجربه و کاربلدی است که همکاری با او بسیار خوشایند است و باعث می‌شود سختی‌ها و مشکلات به چشم نیاید.

بازیگر «طوبی» با اشاره به استقبال مردم از این سریال اضافه می‌کند: خودم که از بینندگان سریال بودم و با بازخورد‌های خوبی که از مردم می‌گیرم، احساس کردم مخاطبان نیز استقبال خوبی از آن کرده‌اند. بازخورد‌های مثبت به سریال در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم امیدوارکننده بوده است. خرازی ادامه می‌دهد: قصه جذاب و شخصیت‌پردازی‌های درست باعث شده «طوبی» تبدیل به سریالی جذاب شود. همچنین، حضور بازیگران باتجربه‌ای مثل فرهاد آییش، هومن برق‌نورد و پرویز فلاحی‌پور در کنار جوانانی مثل شبنم قربانی یکی از جذابیت‌های دیگر سریال بوده است.

یک زن خرافاتی خاکستری

 یلدا قشقایی از جمله بازیگران جوان سریال طوبی است که نقش همسه، همسر شیث، شخصیت منفی سریال را بازی می‌کند. همسه زنی خرافاتی است که البته ذاتاً بدجنس نیست و بر سر خباثت‌های همسرش با او مشکل دارد.

قشقایی درباره حضورش در سریال «طوبی» می‌گوید: ازطریق یکی از عوامل سریال به سعید سلطانی معرفی شدم و به گروه پیوستم. از حضور در سریال «طوبی» خیلی خوشحال و راضی هستم و گمان می‌کنم خروجی کار هم رضایت‌بخش بوده باشد.

قشقایی ادامه می‌دهد: همسه زنی خرافاتی است که شخصیتی خاکستری دارد. او با اینکه همسر شیث است، شریک و همراه او در بی‌اخلاقی‌ها و خصومت‌هایش با طوبی نیست. این بازیگر تأکید می‌کند: هم‌بازی شدن با بازیگران باتجربه‌ای مثل آقایان: فلاحی‌پور و زندگانی برای هر بازیگر جوانی خوشایند است. یکی از خوش اقبالی‌های من همکاری با پرویز فلاحی‌پور بود که برایم حکم کلاس بازیگری داشت.

وی می‌افزاید: کارگردان تأکید داشت که همسه هم مانند برخی شخصیت‌های سریال لهجه نداشته باشد. البته بعد تصمیم گرفته شد باتوجه‎به خرافاتی بودن همسه، برای این شخصیت، کمی ته‌لهجه درنظر گرفته شود.

قشقایی درباره استقبال از سریال «طوبی» نیز می‌گوید: تا جایی که می‌بینم، استقبال خوبی از سریال شده و بینندگان خودش را داشته است. برای ساخت این سریال زحمت زیادی کشیده شد و فکر می‌کنم خروجی نهایی هم یک مجموعه نمایشی جذاب و دیدنی بوده است.

موفق در داستان‌پردازی و شخصیت‌سازی

 به‌باور یک کارشناس و منتقد، چند ویژگی و نقطه قوت، سریال «طوبی» را به اثری فاخر و جذاب تبدیل کرده است. جبار آذین با برشمردن این ویژگی‌ها می‌گوید: حضور درخشان علیرضا زرین‌دست، استاد بزرگ فیلم‌برداری که ده‌ها فیلم‌بردار و هنرمند و کارگردان را تحویل سینمای ایران داده است، در کنار سعید سلطانی، کارگردان توانای آثار موفق تلویزیونی، حسین امیرجهانی، فیلم‌نامه‌نویس مستعد و خوش‌فکر و درام‌شناس، محمد اصفهانی خواننده خوش‌صدا، بازیگران قدرتمندی، چون فرهاد آییش، امین زندگانی، هومن برق‌نورد، پرویز فلاحی‌پور و شبنم قربانی، بازیگر بااستعدادی که با بازی خوبش در نقش نائله سریال محرمی «عشق کوفی»، قابلیت‌هایش را به رخ کشید و تهیه‌کنندگی سیدحامد حسینی، ترکیب خوشایندی از حرفه‌ای‌های سینما و تلویزیون را در سریال خانوادگی و اجتماعی و اربعینی «طوبی» به نمایش گذاشته است که این نخستین امتیاز شاخص این سریال باارزش خانواده‌محور تلویزیونی محسوب می‌شود.

آذین ادامه می‌دهد: دومین امتیاز قابل تأمل «طوبی»، نگاه متفاوت و نو نویسنده سریال به موضوع‌ها و مضامین و ارتباط‌ها و درگیری‌های ایجادشده میان دو کشور ایران و عراق و مناسبات اجتماعی دو ملت ایران و عراق بود. در واقع، نگاه به تاریخ معاصر از مسیر پردازش داستان زندگی پرتلاطم طوبی در بستر رخداد‌های ایران و عراق از دهه ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۰ است که به‌درستی و پژوهش‌محورانه نگاشته و با هنر سعید سلطانی، تصویرسازی و کارگردانی شده است؛ به‌ویژه اینکه بخشی از رویداد‌های سریال ازمنظر نگاه عراقی‌ها به روابط ایران و عراق و دوران دفاع مقدس روایت می‌شود و هر دو ملت و دولت و شخصیت‌های داستان سریال را بدون شعار و غلو، از بزرگراه تکامل‌آفرین و اعتقادی پیاده‌روی اربعین به یکدیگر متصل می‌کند.

این منتقد و مدرس با تأکید بر اینکه «طوبی» اثری زن‌محور است، بیان می‌کند: این سریال، داستان مبارزه و مقاومت طوبی برای حفظ شخصیت خود، خانواده و دفاع از باور‌های اعتقادی و اجتماعی او بود. امیرجهانی پیش‌تر هم در سریال خوب «نجلا»، علاقه و نوع نگرش خود به تاریخ معاصر، توجه به شخصیت زن و پایبندی به ارزش‌ها و آرمان‌های اعتقادی و اجتماعی و خانوادگی و احترام به حریم عشق‌های تعالی‌بخش الهی و انسانی را به نمایش گذاشته بود.

به‌گفته آذین، سریال «طوبی» در داستان‌پردازی و شخصیت‌سازی و ترسیم فضا‌ها و جغرافیا و مناسبات اجتماعی دهه‌های یادشده موفق بوده است. وی اضافه می‌کند: سریال طوبی روایتی جذاب و تازه از تاریخ معاصر است و بر فضای معنوی و خانوادگی آن حال‌وهوای اربعین حاکم است و جزو کار‌های سنگین تلویزیون به‌شمار می‌رود.