خاویار در زمره گران‌ترین غذا‌ها بوده و در دنیا به دلیل امتیازات فراوان تغذیه‌ای به مروارید سیاه معروف است و خاویار تخم ماهیان خاویاری و از گران‌ترین خوراکی‌های جهان است.

ماهی خاویاری، به عنوان ارزشمندترین گونه پرورشی ماهیان در جهان شناخته می‌شود، که با افزایش روزافزون جمعیت، نیاز به غذا و مواد پروتئینی سالم، جایگاه تولید و پرورش این گونه ماهی در آب‌های داخلی و بهره برداری دو یا چندمنظوره از این منابع روز به روز آشکارتر می‌شود.

پرورش ماهیان خاویاری به صورت صنعتی قدمت ۴۵ ساله دارد که از روسیه آغاز شد، این گونه پرورشی را می‌توان در شبکه‌های مختلف متراکم، استخر‌های خاکی و قفس‌های دریایی پرورش داد.

وجود اقلیم مناسب، پایین بودن هزینه‌های تاسیساتی و نیروی انسانی، وجود دانش فنی و تجربه بالا و همچنین آوازه ایران به عنوان تولیدکننده بهترین خاویار جهان موجب شده است این فعالیت ارزش اقتصادی فوق العاده‌ای داشته و به سرعت توسعه یابد.

توجه فراوان به مصرف این محصول در دنیا موجب شده در سالیان گذشته کشور‌های حاشیه دریای خزر بی رویه اقدام به صید ماهیان خاویاری کنند تا جایی که ذخیره این گونه پرارزش آبزی رو به پایان رفته و در خطر انقراض قرار گرفته است.

در سال‌های اخیر دولت‌ها تلاش‌هایی را برای جلوگیری از خطر انقراض آن در پیش گرفته و با اجرای برنامه‌های پرورش و تکثیر مصنوعی سعی کرده، برند خاویار را برای ایران حفظ کنند.

راه اندازی مراکز و مزرعه‌های تکثیر و پرورش خاویار از جمله راهکار‌ها برای حل این مشکل و کاهش دغدغه‌های از میان رفتن همیشگی یکی از گونه‌های مهم آبزیان است.

تولید اشرافی‌‎ترین فراورده‌های غذایی جهان در کهگیلویه و بویراحمد

خاویار، اشرافی‌ترین و گران‌ترین فرآورده غذایی جهان که روزی به رودخانه‌ها و دریاچه‌هایی مانند دریای مازندران محدود بود اکنون در روستایی به نام «دهشیخ» در شهرستان دنا از توابع کهگیلویه و بویراحمد نیز تولید می‌شود.

مزرعه ۱۴ هکتاری پرورش ماهی خاویاری در دهشیخ پاتاوه شهرستان دنا که چند سال است راه اندازی شده و جلوه‌ای از خدمات ماندگار بخش کشاورزی در این استان است.

دریای مازندران به عنوان بزرگ‌ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان، بیش از ۱۰ درصد خاویار جهان را تأمین می‌کند.

این گروه از ماهی‌ها ساکن رود‌ها و دریاچه‌های مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، مناطق نزدیک به قطب و سواحل اوراسیا و آمریکای شمالی هستند. ارزش اقتصادی ماهیان خاویاری، تخم آنها یعنی خاویار از اشرافی‌ترین و گران‌ترین فراورده‌های غذایی در جهان محسوب می‌شود.

خاویار خود به تنهایی اشرافی‌ترین صبحانه جهان محسوب می‌شود. بسیاری آن را به شکل خام یا همراه با زرده تخم مرغ یا خرده پیاز مصرف می‌کنند و گروهی نیز به اندازه نوک قاشقی از آن را همراه با سبزیجات معطر یا قطعه کوچکی از نان و کره می‌خورند.

سرمایه‌گذار طرح ماهیان خاویاری دهشیخ دنا با وجود حجم بالای کار فقط ۱۰ میلیارد ریال تسهیلات گرفته است البته در فاز توسعه این طرح به تسهیلات ساخت و سرمایه در گردش نیاز دارد.

دوره بهره‌برداری گونه‌های مختلف بین پنج تا ۱۰ سال است و از آنجایی که عمده مصرف خاویار در خارج از کشور است باید همه نهاد‌های متولی کمک کنند که مسیر صادرات این محصول ارزشمند و گران‌قیمت در استان هموار شود.

زرعه ماهیان خاویاری اسلامی با عنوان "مراورید" اولین مزرعه احداثی در استان کهگیلویه و بویراحمد است.

مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد در این رابطه، بیان کرد: طرح پرورش هزار تنی ماهی خاویاری روستای دهشیخ با سرمایه گذاری آقای اسلامی بخش پاتاوه یکی از طرح‌های بی‌نظیر پرورش ماهی است که دومین طرح کشور (پس از جویبار مازندران ۲ هزار تنی) و حتی دومین طرح بزرگ ماهیان خاویاری خاورمیانه است.

اسحاق رستمی افزود: این مجموعه ۱۰ سال پیش احداث شده و برای ۱۰۰ نفر اشتغالزایی کرده است، این ۲۳۰ تن این طرح به بهره برداری رسیده است و ۶۷۰ تن دیگر در فاز‌های ۲ و سه در حال تاسیس است. ظرف حدود دو سال این پروژه هزار تنی تکمیل می‌شود و ظرفیت اشتغال بیش از ۲۰۰ نفر را خواهد داشت.

وی تاکید کرد: در مزرعه پرورش ماهی خاویار کار تکثیر هم انجام می‌شود و این یک ظرفیت خوب است.

رستمی عنوان کرد: هم اینک سه طرح خاویاری در استان وجود دارد که این طرح بی نظیرترین آن هاست و ۲ طرح دیگر درخیرآباد گچساران با ظرفیت‌های ۵۰ تنی و ۳۰ تنی فعال اند.

صادرات خاویار در آینده نزدیک

سرمایه گذار طرح ماهیان خاویاری دهشیخ گفت: زمین این طرح ۱۴ هکتار است که تاکنون پنج هکتار آن به اجرای طرح اختصاص یافته است. چند نوع ماهی خاویاری از جمله فیل ماهی، اوزون‌برون، سیبری و استرلیاد در این مجموعه پرورش داده می‌شود.

اسلامی تاکید کرد: اجرای این پروژه بزرگ خدمت بزرگی به استان و کشور است و از لحاظ درآمد و تامین امنیت غذایی بسیار کمک کننده خواهد بود.

وی ابراز کرد: قیمت خاویار فیل ماهی ۲۵ میلیون تومان و استرلیاد هشت میلیون تومان است و در یک ماه گذشته تجار کویتی برای خاویار به این مزرعه مراجعه کرده بودند.

طبق اعلام مدیر شیلات جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد، ۲۷۵ مزرعه پرورش ماهی قزل آلا و سه مزرعه خاویار در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد. از مجموع ۲۷۵ طرح، ۲۲ طرح غیر فعال است که حدود ۱۷ مورد از آن‌ها قابلیت احیا دارند.

استان کهگیلویه و بویراحمد معروف به سرزمین رودخانه‌های خروشان با وجود تولید ۱۰ درصد از روان آب‌های کشور،۵۷ رودخانه به طول یکهزار و ۴۰۰ کیلومتر و۱۱ هزار کیلومتر آب راه، دارای ظرفیت‌های خوبی در حوزه منابع آبی است و بشار، مارون و زهره از مهمترین رودخانه‌های استان کهگیلویه و بویراحمد هستند.

این سرزمین با در اختیار داشتن ۱۰ درصد منابع آبی و ۱۱ و نیم میلیارد مترمکعب روان آب زمینه را برای توسعه بخش شیلات به خوبی فراهم کرده طوری که در حال حاضر تولید سالیانه آبزیان در استان به مرز بیش از ۲۳ هزار تن رسیده است.

استان کهگیلویه و بویراحمد سومین پرورش دهنده ماهی در ایران بشمار می‌رود و به شرط فراهم کردن زمینه‌های لازم برای توسعه صنعت شیلات به ویژه در مناطق دورافتاده و محروم نرخ بیکاری در اینجا به حداقل می‌رسد و شاخص‌های توسعه اقتصادی ارتقا می‌یابد.