جنگل‌های هیرکانی به عنوان نمادی از فسیل‌های زنده است که برخی دانشمندان قدمت آن را ۴۰ میلیون سال برآورد کردند و گلستان با داشتن تنوع اقلیمی از نیمه مرطوب معتدل تا نیمه خشک و گرم و حدود ۲۱ هزار کیلومتر مربع مساحت، ۲۱ درصد از وسعت این جنگل‌ها را در اختیار دارد.

  افزون بر ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، گستردگی عرصه‌های طبیعی و کمبود نیروی انسانی در کنار کافی نبودن تفرجگاه‌ها و بی‌توجهی بخشی از گردشگران و مسافران در هنگام اتراق در این عرصه‌ها نسبت به جمع آوری زباله موجب شده تا به باور کارشناسان، سازمان‌های متولی آنگونه که باید نتوانند در تمام بخش‌ها از جمله جمع‌آوری زباله اثرگذار باشند و این موضوع سبب شده مردم طبیعت دوست همراه با دستگاه‌های مرتبط از جمله محیط زیست و منابع طبیعی با تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد و یا پیوستن به آنها برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی ورود کنند.

طبق اعلام کارشناسان محیط زیست، گلستان شامل چهار منطقه حفاظت شده هیرکانیان، جهان نما، لوه و زاو و پارک ملی گلستان است که بخش قابل توجهی از گونه‌های گیاهی و جانوری شاخص استان در این مناطق زیست می‌کنند و از جاذبه‌های طبیعی شمال کشور محسوب می‌شوند.

گلستان میزبان ۸۳ گونه پستاندار، ۳۸۰ گونه پرنده، ۵۶ گونه خزنده، هشت گونه دوزیست و ۶۰ گونه ماهی است که در مناطق حفاظت شده استان زندگی می‌کنند که بیشترین زیست گونه‌های گیاهی و جانوری مربوط به پارک ملی گلستان به عنوان نخستین پارک ملی کشور است طوری که بیش از هزار و ۳۶۰ گونه گیاهی، هزار و ۱۰۰ گونه حشره، ۱۵۰ گونه پرنده، ۶۹ گونه پستاندار، ۲۴ گونه خزنده و دوزیست و ۱۰ گونه ماهی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی و منابع آبی این ذخیره‌گاه زیست‌کره شناسایی شدند.

در کنار تمام این جذابیت‌ها، گذر جاده ارتباطی استان گلستان به خراسان شمالی از دل پارک ملی گلستان از جمله مشکلات اصلی این ذخیره‌گاه زیست کره است چرا که این جاده در طولانی‌ترین و گودترین دره این منطقه کوهستانی احداث شده‌ که از روستای تنگراه در غرب پارک ملی آغاز و تا روستای دشت مماس با حد جنوبی پارک به سمت بجنورد امتداد می‌یابد.

طبق اعلام کارشناسان، با هدف کاهش دشواری‌های پارک ملی گلستان از جمله تلفات جانوری ناشی از برخورد با خودروهای سواری، آتش سوزی و ریختن زباله، سال ۱۳۸۲ هیات وزیران مصوبه‌ای برای جابجایی جاده (آسیایی) تهران- مشهد عبوری از دل این پارک به محدوده شمالی تصویب کرد اما با وجود گذشت ۲۰ سال از تصویب این مصوبه به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان، تاکنون اقدام شاخصی پیرامون اجرای آن صورت نگرفته و از سال گذشته با انتخاب مشاور مطالعات مرحله یک و ۲ جابجایی جاده میان‌گذر پارک به طول ۲۵ کیلومتر در حال انجام است تا در نهایت نتایج آن در وزارت راه و شهرسازی مورد تصویب قرار گیرد و ردیف بودجه اخذ کند.

وحید خیرآبادی  بیان کرد: بر اساس این مصوبه، جاده میان گذر پارک ملی گلستان باید به قسمت شمالی پارک در مسیر دوراهی کلاله، گلیداغ و آشخانه انتقال یابد که پروانه ارزیابی محیط زیستی را هم دریافت کرده است و قرار شد آمد و شد کالاهای ترانزیتی و مسافر از جاده شمالی انجام و مسیر فعلی به عنوان جاده گردشگری مورد استفاده قرار گیرد که نتیجه آن به طور قطع کاهش تلفات جانوری، زباله و خسارت آتش‌سوزی خواهد بود.

وی ادامه داد: علاوه بر تلفات گونه‌های جانوری ناشی از برخورد با خودروهای عبوری، اتراق مسافران و گردشگران در حاشیه جاده میان گذر پارک ملی گلستان که نصب نرده نگهبان در این مسیر ۲۵ کیلومتری به‌عنوان پایبندی‌ وزارت راه و شهرسازی باعث شده تا در ۲۰ سال گذشته علاوه بر هستش دشواری به اسم زباله‌، بر اثر ۱۳۲ مورد آتش سوزی ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی این ذخیره‌گاه زیست کره از بین برود.

نصب نرده نگهبان و ساخت زیرگذر و روگذر از دیگر راهکارهای کارساز در کاهش تلفات حیات وحش در جاده میان گذر پارک ملی گلستان محسوب می‌شود و طبق اعلام معاون حفاظت محیط زیست گلستان، اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان موظف به تامین اعتبار از سوی وزارت راه و شهرسازی برای پیگیری نصب نرده نگهبان است که از مجموع ۲۵ کیلومتر این جاده تاکنون فقط در ۲.۵ کیلومتر آن این مهم محقق شده است.

عبور جاده باعث شکل‌گیری معضل زباله در جنگلی‌های گلستان است

وی با اشاره به اینکه گلستان چهار منطقه حفاظت شده هیرکانیان، جهان نما، زاو و لوه را در کنار پارک ملی گلستان دارد، گفت: دشواری آشغال وابسته به مناطق حفاظت شده‌ای است که جاده از آنها عبور می‌کند که نمونه آن مثل پارک ملی گلستان به دلیل عبور جاده میان گذر و جنگل‌های هیرکانیان و جهان نما به دلیل عبور جاده از روستای توسکستان به روستای چهار باغ است.

معاون محیط زیست گلستان با اشاره به نبود دشواری آشغال در منطقه حفاظت شده لوه و زاو به دلیل عبور نکردن جاده اصلی، بیان کرد: سهل انگاری و بی توجهی مسافران عبوری از جاده توسکستان و جاده میان گذر پارک ملی گلستان بعد از اتراق چند ساعته نسبت به جمع آوری زباله‌ها عاملی دست‌خوردن چهره زیبای جنگل‌های منطقه است.

خیرآبادی، افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت طبیعت و لزوم پرهیز از ریختن زباله با آموزش‌ در سنین پایه و تشویق آنان به حضور در تفرجگاه‌های مصوب به‌جای اتراق در حاشیه جاده را از جمله راهکارهای کمک به پاکسازی طبیعت دانست و افزود: در پارک ملی گلستان چهار تفرجگاه با تمام امکانات لازم وجود دارد که مسافران می‌توانند از آنها استفاده کنند.

وی ادامه داد: در صورت نصب نرده نگهبان برای جلوگیری از پارک خودروهای عبوری از دل پارک ملی گلستان در حاشیه جاده، مسافران خود را ناگزیر به استفاده از توانایی‌ تفرجگاه‌ها می‌کنند و علاوه بر آن لازم است زیرساخت‌های لازم برای ساخت تفرجگاه‌های مناسب در سایر مناطق حفاظت شده استان فراهم شود.

معاون محیط زیست گلستان گفت: به غیر از پارک ملی گلستان با چهار تفرجگاه، فقط یک تفرجگاه در منطقه حفاظت شده هیرکانیان وجود دارد که امکانات آن کامل نیست.

خیرآبادی با تاکید بر لزوم بستن راه‌های نابایسته (غیرضروری) به جنگل، گفت: با این کار مسافران هنگام حضور در طبیعت فقط در نقاط تعریف شده اتراق می‌کنند که نقش مهمی در جلوگیری از پدیدارشدن خسارات ناشی از جرقه آتش‌ زیر خاکستر بعد از ترک محل از سوی مسافران و همچنین ریختن زباله در هر نقطه‌ای درد به عنوان مثال امسال چهار مورد آتش سوزی بر اثر بی دقتی مسافران هنگام آمد و شد در راه روستای توسکستان به سمت چهار باغ در مناطق جنگلی رخ داده است.

وی گفت: هر ساله در چندین نوبت نیروهای محیط زیست با همکاری همیاران طبیعت نسبت به پاکسازی جاده‌های عبوری از مناطق حفاظت شده استان از جمله پارک ملی گلستان اقدام می‌کنند که در آخرین مورد آن از اواخر شهریور تا ۲۰ مهرماه ۱۱ تن زباله در این ذخیره‌گاه زیست کره توسط جوامع محلی و فعالان عضو سازمان‌های مردم نهاد جمع آوری شد.

  پارک ملی گلستان در سال ۱۳۳۶ شمشی با نام «آلمه و ایشکی» مورد حفاظت قرار گرفت و نخستین پارک ایران است که از سال ۱۳۵۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه محیط زیستی کره زمین ثبت شد.

این ذخیره‌گاه زیست کره به دلیل موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی و رویشگاهی شامل طیف وسیعی از زیستگاه‌ها، اکوسیستم‌ها و رویشگاه‌های تپه ماهوری با عناصر شاخص ایرانی تورانی مانند درخت تاغ، گونه آهوی ایرانی، قوچ و میش، رویشگاه‌های هیرکانی با عناصری مانند درخت راش، گونه جانوری مرال و زیستگاه‌های کوهستانی با عناصری مانند درخت ارس و گونه‌های پلنگ ایرانی و کل و بز است.

منبع: ایرنا