محسن سوهانی، مدیرکل هنر‌های نمایشی رادیو و رادیو نمایش که پیش از این اعلام کرده بود صدای استاد حمید منوچهری با کمک هوش مصنوعی بازسازی می‌شود، درباره ظرفیت‌های استفاده از این صنعت در بازسازی صدای هنرمندان فقید کشورمان گفت: ما برای اولین‌بار از هوش مصنوعی در بازسازی صدای زنده‌یاد حمید منوچهری، هنرمند پیشکسوت رادیو استفاده کردیم. اینکار با رضایت کامل خانواده و فرزندان ایشان و با همکاری استودیوی کوالیما بود. اینکه از این ظرفیت تا چه حد استفاده کنیم، باید تبدیل به تصمیم بشود و تمام جوانب آن سنجیده بشود. بنابراین، نباید استفاده بی‌رویه از این ظرفیت داشت. 

سوهانی در پاسخ به این سوال که آیا فقط درصورتی که هنرمندان در قید حیات نباشند، می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد؟ افزود: الان هوش مصنوعی قابلیت‌های گسترده‌ای دارد. مثلاً از سه سال پیش پدیده رادیو جی‌پی‌تی مطرح شد، که از انتخاب موضوع تا تولید متن و صوت توسط هوش مصنوعی انجام می‌شود. بنابراین، استفاده‌های گسترده‌ای می‌توان از این صنعت کرد، اما کسی که در قید حیات است نیاز به بازسازی صدا ندارد. چون از صدا و هنرش استفاده می‌شود، مگر اینکه بنا به دلایلی آن شخص مایل باشد اینکار را بکند. عموماً بیشتر کار‌های بازسازی صدا مربوط به هنرمندان فقید و درگذشته است. 

مدیر رادیو نمایش این نکته را ضروری دانست که ما باید فرهنگ استفاده از فناوری را خودمان با نحوه مدیریتش رقم می‌زنیم. این فرهنگ قاعده و قوانینی دارد، که یک انجمن صنفی برای استفاده از فناوری آن را تصویب می‌کند. ما این چالش دیرینه را داشتیم، که فرهنگ فناوری را نتوانستیم به نحوه خود و اقتضائات‌مان تسخیر کنیم.

وی درباره مراحل بازسازی صدای استاد منوچهری با کمک هوش مصنوعی توضیح داد: نکته‌ای که از نظر فنی قابل ذکر است این است که یک گوینده متن را می‌خواند و هوش مصنوعی صدا را به صدای هنرمند فقید تبدیل می‌کند. خوانش متن نهج‌البلاغه از سوی امیر منوچهری، پسر زنده‌یاد حمید منوچهری صورت گرفته است. چون ایشان خیلی حس و حال و لحن و بیان پدر را می‌شناخت. این باعث شد نتیجه کار خیلی نزدیک باشد. اینطور نیست ما خلاقیت انسانی را نادیده بگیریم. وقتی آقای امیر منوچهری متن را خواند و خوانشش تبدیل به صدای پدر شد، خیلی متاثر شد و اشک گوشه چشمش نشست. این حس به مخاطبان بین‌المللی منتقل شد و آنها استقبال کردند.

سوهانی در پاسخ به این سوال که آیا لازم نیست بخشی از صدای استاد حمید منوچهری به هوش مصنوعی اضافه شود؟ افزود:، چون این صنعت یک الگوریتم فناوری است، می‌توان چنین کاری را هم کرد. ما ترجیح دادیم برای اینکه حس و حال متن در بیاید، خوانش متن توسط پسر ایشان انجام بشود. بله، می‌توان بخشی از صدای استاد را به این الگوریتم اضافه کرد. واقعاً هنر و خلاقیت یک مسئله انسانی است. 

مدیرکل هنر‌های نمایشی رادیو و رادیو نمایش به محور سخنرانی‌اش در اجلاس رادیو و تلویزیون‌های آسیا و اقیانوسیه ABU اشاره کرد و افزود: محور اصلی صحبت‌هایم در اجلاس ABU این بود که هر فناوری از جمله هوش مصنوعی فرصت‌ها و تهدید‌هایی به دنبال دارد. آن چیزی که تعیین کننده است، نحوه مدیریت ماست. وقتی ما تاریخ‌مان را ورق می‌زنیم می‌بینیم که یکی از چالش‌های ما این بوده که با فناوری‌های فرهنگی و رسانه‌ای درست مواجه نشدیم. مثلاً در یک دوره‌ای ویدئو حذف می‌شود، یا ناگهان جای خود را باز می‌کند. نمی‌توان با فناوری مقابله کرد، بلکه باید کنترل و مدیریتش کرد. 

وی ادامه داد: این چالش‌ها برای هوش مصنوعی هم صدق می‌کند. ما باید با نگاه ۳۶۰ درجه به این صنعت نگاه کنیم. یک بُعد استفاده از هوش مصنوعی مربوط به بُعد حقوقی است. یعنی صاحبان اثر یا خانواده‌های آنان مطالباتی دارند، که باید از منظر حقوقی بررسی بشود. بُعد دیگر آن به مصرف رسانه‌ای آن بر می‌گردد. اگر ما بخواهیم استفاده بی‌رویه از صدا‌ها داشته باشیم، ارزش و جایگاه خودش را از دست می‌دهد. از طرفی، استفاده از صدا‌های بازسازی شده از هوش مصنوعی محدودیت می‌آورد؛ چون ما نیاز به ورود نیرو‌های تازه و سرمایه‌های انسانی جدید داریم. اینکه یکسری از صدا‌ها مدام تکرار بشود، هم ارزشش را از دست می‌دهد، هم راه را برای ورود نیرو‌های جدید می‌بندد.

سوهانی با بیان اینکه به هر حال، از قافله هوش مصنوعی نباید عقب ماند، توضیح داد: در اجلاس ABU شاهد استفاده گسترده کشور‌های مختلف از هوش مصنوعی بودیم. طبیعتاً در معاونت صدای رسانه ملی این موضوع مدنظر ماست. ما از هوش مصنوعی می‌توانیم در زمینه‌های پوستر‌های تبلیغاتی، فضای مجازی، داده‌کاوی، دستیار نویسنده برای نگارش متن و ... استفاده کنیم. البته استفاده ما از هوش مصنوعی به عنوان دستیار و کمک عامل انسانی است.

فناوری‌هایی نظیر هوش مصنوعی باید در خدمت عواطف و هنر انسانی قرار بگیرد. در این صورت می‌تواند خیلی اثرگذار و به نوعی دستیار انسان باشد؛ نه اینکه بخواهد جای انسان را بگیرد. چون هیچ چیز نمی‌تواند جای عواطف انسانی را پر کند. 

خبرنگار: نفیسه خلیلی