ارز بریکس؛ آیا عصر دلار به پایان می‌رسد؟
در حین شدت گرفتن تنش‌های بین آمریکا و چین بر سر تایوان، و همچنین آمریکا و متحدان اروپایی‌اش با روسیه به دلیل جنگ اوکراین، از سیستم مالی جدیدی توسط کشورهای عضو بریکس رونمایی شد.
طاها سپهری کارشناس ارشد علوم سیاسی در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: ارز بریکس می‌تواند افق‌های اقتصادی جهان را پیش‌روی جهان قرار دهد و پایانی بر نظم اقتصادیِ غربی مسلط بر جهان باشد؛ اتفاقی که نه تنها برای کشورهای عضو بریکس اهمیت دارد، بلکه با ایجاد فضایی تازه راه‌های جدیدی نیز در برابر کشورهای دیگر جهان می‌گشاید. به خصوص کشورهای توسعه‌نیافته و کمتر توسعه یافته، یا کشورهایی که با هژمونی دلار متحمل مشکلات و خساراتی شده‌اند.
بریکس، تاریخچه‌ای مختصر
او افزود: بریکس نام سازمان و اتحادی از کشورهاست که اهداف اقتصادی و سیاسی مشخصی را دنبال می‌کنند و به عنوان کشورهای سابقا در حاشیه قرار گرفته، نظم جدیدی را در دستور کار قرار داده‌اند. این قدرت‌های اقتصادی نوظهور، اصلاح نظام مالی جهان را در نشست‌های ابتدایی خود به بحث گذاشتند. برخی اقتصاددانان غربی معتقدند که این سازمان، در برابر کشورهای سازمان جی ۷، که تحت تسلط آمریکا و متشکل از قدرت‌های غربی است، شکل گرفته است.
آقای سپهری اضافه کرد: پس از جنگ جهانی دوم و پایان رکود بزرگ در ایالات متحده، عملا دلار تنها ارز باارزش جهان به شمار می‌رفت و این امر، سبب تبدیل به یک وزنه بسیار سنگین و ابزاری سیاسی در دست دولت‌مردان ایالات متحده بود. همچنین این موضوع به شکل گیری نظم اقتصادیِ مسلط غربی انجامید که کشورهایی که به آن تن نمی‌دادند یا به ستیز با سیاست‌های کشورهای غربی روی می‌آوردند بهایی سنگین بابت آن می‌پرداختند. حالا بریکس که از مدت‌ها پیش خود را در برابر این نظم مطرح کرده بود، سیستم مالی و پرداخت جدیدی را ارائه داده است که هرچند هنوز در گام‌های نخستین خود است، اما ممکن است نقطه‌ای برای شروع یک موازنه جدید باشد.
ارز جدید، ابعاد اقتصادی و سیاسی
او گفت: نسخه آزمایشی این سیستم پرداخت جدید در ۱۷ اکتبر امسال در مسکو رونمایی شد که به صورت یک کارت با ارزش ۵۰۰ روبل و قابل استفاده در فروشگاه‌های با علامت تجاری بریکس پی بود. این سیستم جدید، امکان مبادلات بین کشورهای عضو با ارزهای ملی این کشورها بدون نیاز به واسطهٔ دلار را فراهم می‌کند. برای مثال از هر کشوری می‌توان برای خدمات یا کالاهای کشور دیگر عضو پرداخت کرد، بدون آنکه نیازی به تبدیل به دلار و سپس به ارز ملی کشور دیگر باشد. این سیستم بر پایه فناوری بلاکچین پایه‌ریزی شده است، که از ویژگی‌های آن عدم تمرکز، شفافیت و امنیت در مبادلات است.
این کارشناس ارشد علوم سیاسی می‌افزاید: همچنین برنامه‌ای برای اضافه کردن توکن جهت معامله در بازار ارز دیجیتال به آن نیز وجود دارد. این که این سیستم در شکل ابتدایی خود آزمایش شده است، نشانگر این امر است که این برنامه فراتر از حرف است و امکان پیشرفت برای آن قابل تصور است. این سیستم امکاناتی را به خصوص می‌تواند در اختیار کشورهایی قرار دهد که توسط غرب مورد تحریم قرار گرفته‌اند. در صورت پیشرفت آن، به نظر می‌آید شاهد تغییرات مهمی در اقتصاد کشورهایی چون روسیه و ایران خواهیم بود و همین مسئله طبعأ، می‌تواند سبب ایجاد موازنه‌های جدید و بلوک‌های تازه قدرت شود.
بریکس پی و ایران
سپهری ادامه داد: از مدت‌ها پیش گمانه‌زنی‌هایی درباره پیوستن ایران به سازمان بریکس مطرح شده بود و مقامات عالی ایران در نشست‌های مختلف این سازمان حضور داشتند. در نهایت در شهریور ۱۴۰۲ اعلام شد که جمهوری اسلامی ایران در دی همین سال ( ژانویه ۲۰۲۴ ) به عضویت رسمی بریکس درمی‌آید. بی‌تردید اهمیت سفر اخیر رئیس جمهور پزشکیان برای شرکت در اجلاس بریکس، با رونمایی از این ابتکار جدید دو چندان خواهد بود. تحولات و تغییرات سیاسی و اقتصادی سریع در سطح منطقه و جهان، هرگونه پیش‌بینی قطعی و نهایی را غیرممکن می‌کند، با این حال داده‌هایی برای بحث و گمانه‌زنی در اختیار ما می‌گذارد.
او اعتقاد دارد: ممکن است تا اجرایی شدن این طرح در ایران فاصله زیادی در پیش باشد، ولی مبذول داشتن توجه کافی به آن برای ما ضروری است. نه تنها از این جهت که جزو کشورهای یادشده و تحریم شده توسط غرب هستیم، بلکه از این جهت که بینش درستی از تحولات احتمالی جهان به ما خواهد داد. تحولاتی که ممکن است در شکل دادن به جهان آینده نقشی اساسی داشته باشند.
