شاید عجیب‌ترین رفتار نظامیان ارتش اسرائیل، افتخار آنها به پوشیدن لباس‌های زنان در غزه و لبنان باشد. عکس‌ها و فیلم‌ها، سربازان اسرائیلی را نشان می‌دهند که به طور افتخارآمیز در خانه‌های خانواده‌های فلسطینی یا لبنانی که آنها را کشته‌اند یا از خانه‌شان آواره کرده‌اند، به سر می‌برند. نظامیان در حال تفتیش کمد‌ها و پوشیدن لباس‌های زنان خانه‌دار و حتی گاه لباس‌های کودکان هستند.

سؤال مهم این است: چرا آنها این کار را انجام می‌دهند؟ آیا این یک رفتار فردی است؟ یا از دل ساختار عقیدتی ارتشی که ادعا می‌کند اخلاقی‌ترین ارتش جهان است، سرچشمه می‌گیرد؟ نظر قانون بین‌المللی و حقوق بشر در مورد این نوع رفتار‌ها چیست؟

وبگاه شبکه الجزیره در نوشتاری به این تصاویر پرداخته و نوشته است که تحلیل این تصاویر در خانه‌های اشغال شده طی درگیری‌های مسلحانه، جنبه‌های روانی و اجتماعی پیچیده‌ای را نشان می‌دهد. این نوع رفتار، بیانگر یک روش تهاجمی با ریشه در تمسخر و تحقیر است. این رفتار دارای مفهوم عمیقی است که به مفهوم قدرت و کنترل مرتبط است. هدف ارتش اشغالگر، تحقیر جامعه آواره و اشغال شده و سلب نماد‌های فرهنگی و عزت آنها است. این نوع رفتار از لحاظ روانی برای شکستن روحیه قربانیان طراحی شده است.

«حسین گلعاد» دبیر فرهنگی شبکه الجزیره، در این مقاله نوشت که تحلیل این تصاویر از منظر روانشناسی و جامعه‌شناسی، ابعاد مختلفی را در مورد رفتار سربازان اسرائیلی در زمان اشغال و تهاجم و همچنین تأثیرات قدرت و درگیری بر رفتار انسان‌ها آشکار می‌کند.

نگاهی عمیق‌تر به معنای این تصاویر چند موضوع را نشان می‌دهد:

نمایش قدرت و کنترل: پوشیدن لباس زنان در خانه‌هایی که مورد هجوم قرار گرفته‌اند، می‌تواند نوعی تمسخر و نمایش قدرت و کنترل باشد. این عمل می‌خواهد به آوارگان پیامی بدهد که آنها در معرض تمسخر قرار گرفته‌اند و حریم خصوصی و اموال آنها بدون هیچ احترامی به تصرف آمده است. این رفتار تلاش می‌کند تا عزت نفس صاحبان اصلی این مکان‌ها را از بین ببرد.

جنگ روانی: در چنین درگیری‌هایی، برخی از سربازان ممکن است به رفتار‌هایی روی بیاورند که هدف آنها تحقیر و توهین به قربانیان باشد. این عمل بخشی از جنگ روانی محسوب می‌شود. پوشیدن لباس‌های زنان قربانیان، نوعی تلاش برای نشان دادن برتری نظامی از طریق تحقیر روحیه و فرهنگ قربانی است. این کار باعث می‌شود که آوارگان احساس کنند که حتی لباس‌ها و حریم خصوصی آنها نیز در امان نیست.

کاهش فشار روانی: در بسیاری از مواقع، سربازانی که درگیر جنگ هستند، به رفتار‌های غیرمعمول روی می‌آورند تا تنش ناشی از جنگ و فشار‌های روانی مرتبط با آن را کاهش دهند. تمسخر و شوخی می‌تواند به عنوان مکانیزم دفاعی روانی برای کاهش احساس ترس یا گناه به کار رود.

تصویربرداری برای تأثیرگذاری بر رسانه‌ها: گرفتن و منتشر کردن این نوع تصاویر، هدف رسانه‌ای دارد. سربازان یا کسانی که این تصاویر را منتشر می‌کنند، سعی دارند تا تصویر قدرت و بی‌اعتنایی به جامعه‌ای که تحت اشغال قرار گرفته است را در مقابل مخاطبان خود تقویت کنند. این عمل می‌تواند برای ایجاد احساس برتری و بی‌تفاوتی نسبت به رنج انسان‌های قربانی استفاده شود.

استفاده از نماد‌های فرهنگی: در فرهنگ‌های عربی، لباس‌های زنانه نماد شرف و عفت هستند. در اینجا، از این نماد برای تمسخر استفاده می‌شود که نشان دهنده تلاش برای دستکاری نماد‌های فرهنگی و سوءاستفاده از آنها برای تحقیر است.

به طور کلی، این رفتار نشان‌دهنده تحقیر قربانیان است و آشکار می‌کند که چگونه درگیری‌های مسلحانه می‌توانند منجر به عادی‌سازی رفتار‌های توهین‌آمیز و غیرانسانی از سوی ارتش اشغالگر شوند. این رفتار بدون شک نشانه‌ای از سادیسم است که از تهی از هرگونه همدلی انسانی است. 

آیا مشابه چنین رفتار‌هایی در سایر نقاط دنیا سابقه دارد که شبیه یا نزدیک به این رفتار‌ها باشد؟

«حسین گلعاد» دبیر فرهنگی شبکه الجزیره در ادامه مقاله خود نوشت که مشاهده تصاویر سربازان اسرائیلی در طول حمله به غزه و لبنان که در حال انجام این اعمال غیرانسانی هستند، یادآور تصاویر و رفتار‌های مشابهی در مورد تمسخر یا تحقیر ساکنان محلی و بی‌احترامی به نماد‌های فرهنگی آنهاست که در چندین منطقه درگیری در سراسر جهان دیده شده‌اند. این رفتار بخشی از جنگ روانی است که هدف آن تضعیف روحیه جوامع اشغال‌شده یا هدف قرار گرفته شده است.

در اینجا چند نمونه از این موارد آورده شده است:

۱. جنگ عراق (۲۰۰۳-۲۰۱۱): در طول حمله نظامی آمریکا به عراق، تصاویری از سربازان آمریکایی در زندان ابوغریب منتشر شد که نشان می‌داد آنها در حال شکنجه و توهین به زندانیان عراقی به روش‌های فجیع هستند. این تصاویر شامل مجبور کردن زندانیان به انجام حرکات تحقیرآمیز یا تمسخر آنها بود. این تصاویر بخشی از فرآیند تحقیر و شکنجه روانی بود که هدف آن شکستن روحیه زندانیان و جامعه عراقی به طور کلی بود. این تصاویر با واکنش‌های تند و گسترده بین‌المللی روبرو شدند.

۲. جنگ بوسنی (۱۹۹۲-۱۹۹۵): در طول جنگ بوسنی، مسلمانان بوسنیایی قربانی نسل‌کشی توسط نیرو‌های صرب شدند. روستا‌ها مورد حمله و زنان مورد تعرض قرار گرفتند و نماد‌های فرهنگی به عنوان ابزاری برای تحقیر استفاده شدند. هدف این اعمال، تحقیر و تحمیل تحقیر روانی بود. به طور خاص، آداب و رسوم، نماد‌ها و سنت‌های دینی مسلمانان در این فرآیند پاکسازی قومی مورد هدف قرار گرفتند.

۳. ارتش اشغالگر اسرائیل: در چندین مورد مستند شده، سربازان اسرائیلی اقدام به تخریب خانه‌های فلسطینیان، نوشتن پیام‌های توهین‌آمیز روی دیوار‌ها یا تخریب نماد‌های مذهبی و فرهنگی جامعه فلسطینی کرده‌اند. این اعمال معمولاً شامل رفتار‌هایی است که حرمت خانه‌ها و اموال شخصی فلسطینیان را زیر سوال می‌برد و هدفشان تضعیف روحیه آنها و نمایش قدرت و سلطه است.

۴-آفریقای جنوبی (نظام آپارتاید): در طول رژیم آپارتاید، از روش‌های مشابه تحقیر روانی استفاده می‌شد. در این سیستم، سربازان یا پلیس با روش‌های تحقیرآمیز و نمایشی با مردم سیاه‌پوست رفتار می‌کردند تا آنها را تحقیر کرده و عزت نفس آنها را بشکنند. این روش‌ها شامل تخریب خانه‌های یا ورود به خانه‌ها بدون اجازه بود. هدف از این اعمال القای احساس ناتوانی و حقارت در میان مردم سیاه‌پوست بود.

۵. جنگ الجزایر (۱۹۵۴-۱۹۶۲): در طول اشغال الجزایر توسط فرانسه، بسیاری از الجزایری‌ها به طور سیستماتیک مورد تحقیر و سرکوب قرار گرفتند. این سرکوب‌ها شامل ورود به خانه‌ها و تمسخر سنت‌های آنها بود. نیرو‌های فرانسوی با تخریب روستا‌ها و بی‌احترامی به نماد‌های فرهنگی و مذهبی الجزایری‌ها، به عنوان بخشی از سیاست فشار روانی و شکستن اراده مقاومت، عمل می‌کردند.

در تمام این موارد، تمسخر فرهنگ یا نماد‌های محلی، راهی برای تقویت کنترل روانی و القای احساس شکست در مردم هدف قرار گرفته بود. این نشان می‌دهد که درگیری‌ها تا چه حد می‌توانند به سطح وحشیگری و خشونت روانی برسند.

آیا رفتار سربازان اسرائیلی در این تصاویر، مغایر با قوانین بین‌المللی و ارزش‌های انسانی است؟

الجزیره در بخش پایانی مقاله خود نوشت: با بررسی قوانین مرتبط، به طور قطع می‌توان گفت که رفتار سربازان اسرائیلی، همانطور که در تصاویر مشاهده می‌شود، از چند جهت، مغایر با قوانین بین‌المللی و عرف و ارزش‌های انسانی است. قوانین و معیار‌های بین‌المللی مختلفی رفتار نیرو‌های نظامی را در زمان درگیری‌های مسلحانه تنظیم می‌کنند و هدفشان حفاظت از حقوق غیرنظامیان و حفظ کرامت آنها است.

 از جمله این قوانین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کنوانسیون‌های ژنو (۱۹۴۹): کنوانسیون‌های ژنو، به خصوص پروتکل اول الحاقی به آن، از غیرنظامیان در برابر هرگونه نقض کرامت آنها، از جمله اهانت، تمسخر و رفتار توهین‌آمیز، محافظت می‌کند. هر عملی که شامل بدرفتاری با غیرنظامیان، اموال آنها یا نقض حریم خصوصی آنها باشد، نقض این کنوانسیون‌ها محسوب می‌شود. به طور خاص، ماده ۲۷ کنوانسیون چهارم، «احترام به شرافت و حقوق خانواده» را اجباری می‌کند و هر عملی که توهین‌آمیز به نظر برسد، مانند دستکاری اموال آنها یا توهین به نماد‌های فرهنگی آنها، را ممنوع می‌کند.

قانون بین‌المللی حقوق بشر: قانون بین‌المللی حقوق بشر، بر حفظ کرامت انسانی تاکید دارد و هرگونه عملی که توهین‌آمیز یا تحقیرآمیز برای یک فرد یا جامعه باشد، هدف قرار دادن کرامت و نقض حقوق آنها محسوب می‌شود. رفتار‌هایی که شامل تمسخر لباس یا اموال شخصی قربانیان می‌شود، نوعی تجاوز به کرامت شخصی محسوب می‌شود.

ارزش‌های انسانی و اخلاقی: هدف قرار دادن اموال شخصی و تمسخر آن، به ویژه لباس‌های زنان یا نماد‌های فرهنگی، رفتاری غیراخلاقی و مغایر با عرف‌های انسانی است که بر احترام به کرامت افراد، حتی در زمان جنگ، تاکید دارد. 

دادگاه کیفری بین‌المللی: در برخی موارد، این نوع اقدامات را می‌توان به عنوان جنایات جنگی در نظر گرفت، اگر بخشی از یک سیاست یا رفتار سیستماتیک برای تحقیر یا آواره کردن غیرنظامیان باشد. دادگاه کیفری بین‌المللی، اهانت‌ها و تجاوز به کرامت، چه جسمی و چه روانی را در زمره اقداماتی قرار می‌دهد که با توجه به ماده ۸ اساسنامه آن، می‌توانند جنایات جنگی تلقی شوند.

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC): کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، این نوع از اعمال را به عنوان نقض اصول اخلاق نظامی تعریف می‌کند که نیرو‌های مسلح را موظف می‌کند تا به کرامت غیرنظامیان احترام بگذارند و از انجام اقدامات توهین‌آمیز یا غیرانسانی خودداری کنند.

به طور کلی می‌توان گفت که رفتار سربازان اسرائیلی که شامل تمسخر لباس غیرنظامیان فلسطینی و لبنانی و اموال شخصی آنهاست، مغایر با قوانین بین‌المللی و ارزش‌های انسانی است و می‌تواند به عنوان نقض کرامت انسانی و حقوق غیرنظامیان در زمان درگیری‌های مسلحانه تلقی شود.

منبع: فارس