پدافند هوایی از جمله نیرو‌هایی است که نقش پررنگی در حمایت از تمامیت ارضی کشور دارد. پدافند هوایی کشورمان در عملیات‌های متعددی حضور داشت و در طول ۸ سال دفاع مقدس از حمله هوایی بیش از ۲۴۸۶۳ مورد جنگنده دشمن در صحنه نبرد جلوگیری کرد.

همچنین انهدام و ساقط نمودن بیش از ۶۰۰ فروند هواپیمای مهاجم دشمن صرفاً با استفاده از سامانه‌های پدافند هوایی و بیش از ۷۴ فروند بالگرد تهاجمی نیرو‌های بعث در صحنه نبرد انجام شد.

پدافند هوایی متناسب با میزان اثرگذاری که در ایجاد امنیت دارد می‌تواند در توان دفاعی کشور نیز نقش آفرینی کند.

سامانه‌های پدافندی متنوع هستند و هر کدام ماموریت‌های ویژه خود را دارند. برخی سامانه‌ها برای انهدام اهداف پروازی در ارتفاع پایین ساخته شدند. برخی دیگر، ماموریت انهدام اهداف در ارتفاع بالا را بر عهده دارند. به همین دلیل کشور‌ها تلاش می‌کنند با به کارگیری طیفی از تسلیحات، سطح توانمندی پدافندی خود را بالا ببرند. این سامانه‌ها برای حفاظت از اماکن حساس و استراتژیک بسیار مهم هستند.

حالا، اما پس از تعدی رژیم صهیونیستی به حریم هوایی کشورمان توجه به سیستم سامانه های پدافند هوایی برای مردم و توجه جدی‌تر به آن از سوژه‌های هر روزه افراد در کوچه و خیابان و جمع‌های خانوادگی شده است. عملکرد درخشان پدافند بی ادعای کشورمان بر خلاف ادعا های پوشالی صهیونیست‌ها بابت سامانه‌های پدافندی شان مانند گنبد آهنین و فلاخن داوود ثابت کرد که جمهوری اسلامی ایران در این سال‌ها علاوه بر پیشرفت در صنایع مختلف نظامی توانسته در سامانه‌های پدافندی خود نیز تفاوتی را با سایر کشور‌های جهان برای خود ایجاد کند.

کمتر از ۱۰ روز از عملیات شکست خورده صهیونیست‌ها در حمله به حریم هوایی کشورمان می‌گذرد. حمله‌ای که به جای آن که باعث ایجاد ترس در جامعه و یا حتی در  باعث بی خوابی مردم کشورمان شود به سوژه طنزی در میان جوانان و نوجوان در فضای مجازی و حقیقی شد.

صهیونیتس‌ها بامداد ۵ آبان به حریم هوایی کشورمان حمله هوایی انجام دادند. طبق گزارش‌ها حمله شامل «سه موج» بوده است. ‏شواهد حاکی از آن است که شمار قابل‌توجهی از هواپیما‌های سوخت‌رسان آمریکایی در حمله مشارکت ‏داشتند. ‏

به لحاظ تاکتیکی هدف رژیم صهیونیستی در موج اول نابودی سامانه‌های پدافندی در موج دوم انهدام ‏تاسیسات مختلف ساخت موشک و پهپاد و در موج سوم تاسیسات مرتبط با نیروی هوا فضای سپاه پاسداران ‏انقلاب اسلامی بوده است.

اما در این بامداد یکی از سامانه‌های پدافندی کشورمان که توانست نقشی مهم را در امنیت حریم هوایی کشورمان استفاده کند. سامانه پدافندی سوم خرداد بود.

روزنامه اسراییلی کالکالیست در باره سامانه سوم خرداد نوشت: سیستم سوم خرداد با استفاده از سنسور‌های نوری و حساس به حرارت قادر است هواپیما‌های رادارگریز و پهپاد را از فاصله نامعلومی تشخیص دهد. این سیستم به طور مبتکرانه از دوربین برای تشخیص هدف استفاده می‌کند و نیازی به فعال کردن رادار نیست. این موضوع سوم خرداد را به تهدیدی خطرناک برای هواپیما‌های اسرائیلی تبدیل کرده است.

این روزنامه اسرائیلی درباره مشک‌های «صیاد» نیز نوشت: یکی از خطرناک‌ترین موشک‌های دفاع هوایی در اختیار ایران، موشک صیاد است. این موشک که نسخه ارتقا یافته موشک آمریکایی RIM ۶۶ است، از سال ۱۹۶۹ در حال توسعه و بهره‌برداری است و از لحاظ عملکرد موشک‌های جدیدتر را به چالش می‌کشد. نسخه‌ای صیاد ۳ و صیاد ۴ از رادار و سیستم کنترل رادیویی زمینی برای هدایت استفاده می‌کنند و از فاصله ۳۰۰ کیلومتری قادر به انجام عملیات هستند. سرعت حداکثر این موشک‌ها نیز بیش از ۵ ماخ است.

با توجه به این صحبت‌ها بد نیست نگاهی به سامانه پدافندی سوم خرداد بیاندازیم.

نیرو‌های هوافضای سپاه در سال ۱۳۹۳ از سامانه جدیدی به نام سوم خرداد رونمایی کردند که طراحی مشابهی با سامانه بوک روسیه دارد. رادار آن مجهز به فناوری آرایه فازی فعال با برد ۱۵۰ کیلومتری و در باند X است و ۱۷۰۰ المان دارد. از طرفی برای کشف اهداف خود از یک رادار دیگر به نام بشیر بهره می‌گیرد که در باند S کار می‌کند. (رادار بشیر برای اهداف پست مثل موشک‌های کروز و پهپاد به کار می‌رود)

رادار نه تنها وظیفه کشف هدف را بر عهده دارد، بلکه موشک را شناسایی کرده و دستورات لازم را برای اصلاح مسیر به آن ارسال می‌کند. می‌توان پست فرماندهی سوم خرداد را با سامانه رعد متصل کرد و یک گردان ترکیبی تشکیل داد. همچنین اپراتور‌ها می‌توانند رادار‌های سوم خرداد را خاموش کرده و مسئولیت هدایت را به رادار الکترواپتیک رعد محول کند.

همچنین سامانه پدافند هوایی سوم خرداد از فناوری ارائه فازی بهره می‌برد و توانایی تمرکز همزمان روی ۴هدف و شلیک ۸موشک به طرف آنها را دارد. «سوم خرداد» سامانه‌ای مستقل است و احتیاجی به همکاری همزمان با دیگر سامانه‌ها را ندارد.

یکی از قابلیت‌های مهم سامانه پدافند هوایی سوم خرداد، استفاده از موشک‌های مختلف در برد‌های متفاوت است و برای مثال از موشک ۹ دی با برد ۳۰ کیلومتر به منظور مقابله با اهداف کوتاه برد و پست مثل موشک‌های کروز بهره می‌گیرد. حداکثر وزن موشکی که مناسب این سامانه باشد ۳۰۰ کیلوگرم بوده و در کل از موشک طائر و صیاد ۲ استفاده می‌کند. سوم خرداد می‌تواند به طور همزمان با ۴ هدف درگیر شود و تا ۸ موشک به سمت آنها پرتاب کند

تنها نکته قابل تأمل این است که سوم خرداد از سال ۱۳۹۳ تا به امروز مدام در فاز توسعه قرار داشته و همچنان در حال تکامل است. رادار این مجموعه یک آرایه فازی فعال AESA در باند X به همراه ۱۷۰۰ المان فرستنده و گیرنده است و می‌تواند همزمان ۴ هدف را کشف کرده و با ۸ موشک درگیر شود.

باید حداکثر ارتفاع درگیری سوم خرداد را ۳۰ کیلومتر و برد آن را بیش از ۲۰۰ کیلومتر دانست. برد ۲۰۰ کیلومتری این سامانه را باید مدیون رونمایی از موشک سوم خرداد سپاه در رژه ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ باشیم.

سامانه سوم خرداد یک مجموعه کاملا مستقل بوده که متشکل از موشک‌ها، رادار و اتاق کنترل است و تمام این تجهیزات روی یک کامیون مستقر شده تا مأموریت بدون نیاز به عناصر دیگری اجرا گردد. تنها نقطه ضعف این سامانه، رادار اصلی آن است که می‌تواند فقط در یک جهت روی هدف درگیر و قفل شود و امکان درگیری همزمان با چهار هدف ندارد.

سپاه برای حل مشکل فوق از رادار بشیر کمک گرفته است. پایش دائمی محیط اطراف و کشف اهداف کروز و پنهان کار با دقت بالا جزو وظایف این رادار به حساب می‌آید. همان‌طور که گفتیم، بشیر قادر است به صورت ۳۶۰ درجه محیط پیرامون را رصد کند و از غافلگیری‌ها باخبر شود.

هر گردان سامانه موشکی سوم خرداد ۳۶ موشک در اختیار دارد که شامل یک مرکز کنترل، یک رادار بشیر، چهار سامانه سوم خرداد و هشت پرتابگر می‌شود.

خبرنگار: محمدحسین نیک خوی متین