حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی،کارشناس تاریخ اسلام و فعال رسانه در یادداشتی آورده است:هفته کتاب و کتابخوانی در ایران اسلامی در واقع جشنواره‌ای برای دوستداران کتاب و دانایی است. هفته کتاب و کتابخوانی در ایران، رویدادی سالانه است که به منظور ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی برگزار می‌شود. این هفته، فرصتی است تا همه اقشار جامعه با اهمیت کتاب و نقش آن در زندگی آشنا شوند و به کتابخوانی بیشتر ترغیب و تشویق شوند.

 روز ۲۴ آبان در تقارن با سال‌روز رحلت علامه طباطبایی فیلسوف معاصر و مفسر برجسته کتاب آسمانیِ قرآن، به عنوان روز کتاب و کتابخوانی نامگذاری شده است و هفته‌ای که این روز در آن قرار دارد، به عنوان هفته کتاب و کتابخوانی شناخته می‌شود.

 این رویداد از سال ۱۳۷۲ آغاز شد و هر ساله با برنامه‌های متنوع و جذاب برگزار می‌شود. مهم‌ترین هدف این هفته، تشویق مردم به مطالعه و افزایش سرانه مطالعه در کشور است. در این هفته، کتاب‌های جدید و پرمخاطب معرفی می‌شوند تا علاقه‌مندان به مطالعه با آنها آشنا شوند. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این هفته، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در سراسر کشور است. این نمایشگاه‌ها فرصتی برای ناشران و نویسندگان فراهم می‌کنند تا آثار خود را به مخاطبان عرضه کنند. در این هفته از نویسندگان و ناشران برتر کشور تقدیر می‌شود تا به تلاش‌های آنها ارزش و استمرار داده شود. با برگزاری برنامه‌های متنوع در مدارس و دانشگاه‌ها، تلاش می‌شود تا فضای کتابخوانی در این محیط‌ها تقویت شود.

کتاب و کتابخوانی، از دیرباز به عنوان ابزاری فرهنگی قدرتمند در شکل‌دهی فرهنگ‌ها و جوامع شناخته شده‌اند. در جوامع تحت ستم و اشغال، کتاب و کتابخوانی به عنوان سلاحی فرهنگی برای حفظ هویت، مبارزه با استعمار و استکبار جهانی، و تقویت روحیه مقاومت عمل می‌کنند. در این نوشتار، به بررسی دقیق‌تر این رابطه و نقش کتاب و فعالان عرصه کتابخوانی در ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی خواهیم پرداخت.

•    رابطه کتاب و کتابخوانی با فرهنگ مقاومت 

کتاب و کتابخوانی به عنوان یک ابزار فرهنگی قدرتمند، در شکل‌گیری فرهنگ مقاومت نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. با تقویت و ترویج فرهنگ کتابخوانی، می‌توان به تقویت حافظه و هویت ملی، افزایش آگاهی عمومی، و ایجاد ایمان و امید و انگیزه برای مبارزه و مقاومت کمک شایانی کرد. در این یادداشت این ارتباط از شش زوایه کلی بررسی کرده ایم:

-    کتاب به عنوان حافظه تاریخی و هویت ملی
 نگهداری از ریشه‌های تمدنی و فرهنگی یک جامعه و ملت است. کتاب‌ها، حامل تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های یک ملت هستند. در شرایطی که حکومت‌های استعماری تلاش می‌کنند تا هویت ملی را تضعیف کنند، کتاب‌ها به عنوان حافظه جمعی عمل کرده و به مردم یادآور ریشه‌های خود می‌شوند.

با خواندن کتاب‌هایی که به تاریخ، فرهنگ و ادبیات ملی و آیین می‌پردازند، افراد احساس تعلق بیشتری به جامعه خود پیدا می‌کنند و این امر، انگیزه‌ای قوی برای مقاومت در برابر بیگانگان ایجاد می‌کند و چراکه کتاب احساس تعلق یک ملت را به میهن و و دفاع از داشته‌های خود را تقویت می‌کند.
-    کتاب به عنوان ابزار آگاهی‌بخشی و روشنگری

کتاب‌های خوب افشاگر واقعیت‌ها است؛ کتاب‌ها می‌توانند به افشای واقعیت‌های تلخ و ناگفته‌ای بپردازند که حکومت‌های استعماری و کشور‌های استعماری سعی در پنهان کردن آنها دارند. آگاهی از این واقعیت‌ها، مردم را نسبت به وضعیت خود آگاه کرده و آنها را به مبارزه و مقاومت وا می‌دارد.

 کتاب‌های خوب، تفکر انتقادی را در افراد تقویت می‌کنند. با خواندن کتاب، افراد یاد می‌گیرند که به اطلاعات نادرست ارائه شده از سوی دشمنان میهن و ملت شک کرده و به دنبال حقایق بگردند. این توانایی و گسترش تفکر انتقادی در مبارزه با پروپاگاندای و دروغ پردازی حکومت‌های استعماری و ستمکار بین المللی بسیار موثر است.

-    کتاب به عنوان منبع الهام و انگیزه 

معرفی قهرمانان ملی و جهانی مقاومت اسلامی از کارکرد‌های تاثیرگزار کتاب‌های خوب و همسو است. کتاب‌ها، داستان‌های زندگی قهرمانان ملی و مبارزان راه دین و آزادی را روایت می‌کنند. این داستان‌ها، الهام‌بخش نسل‌های آینده بوده و به آنها نشان می‌دهند که مقاومت و مبارزه و دفاع از دین و میهن امکان‌پذیر است.

ایجاد و تقویت روحیه امید، جزو ذات عنصر کتاب و مطالعه است. در شرایط دشوار، کتاب‌ها می‌توانند به افراد ایمان و امید و انگیزه بدهند. داستان‌هایی که به پیروزی و موفقیت می‌پردازند، نشان می‌دهند که حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان به آینده‌ای بهتر امیدوار بود.

-    کتاب به عنوان ابزار ارتباط و سازماندهی 

کتاب‌های خوب می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط بین اعضای یک جنبش مقاومت و مردمان همسو با فرهنگ مقاومت استفاده شوند. با نوشتن و انتشار کتاب‌هایی که حاوی پیام‌های رهبران و فرماندهان و ایثارگران هستند، مبارزان می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و باور‌ها و برنامه‌های خود را هماهنگ و همسوتر کنند.

 کتاب‌های هسمو با مقاومت، می‌توانند ایده‌های انقلابی و آزادی‌خواهانه را در جامعه منتشر کنند و به این ترتیب، آگاهی عمومی را نسبت به ضرورت مبارزه ترویج و افزایش دهند.

-    کتاب عنصری الهام بخش از سوی رهبران مقاومت 

نمونه‌های زیادی از نقش کتاب در تاریخ مقاومت علیه استثمار و استعمار و استکبار جهانی وجود دارد. نویسندگانی مانند مهاتما گاندی از طریق آثار ادبی خود، روحیه ملی‌گرایی را در مقاومت علیه استعمار بریتانیا در هند تقویت کردند. نویسندگانی نیز با آثار خود، به مبارزه فرهنگی علیه نازیسم در مقاومت علیه نازیسم در آلمان پرداختند. در نهضت اسلامی امام خمینی (ره) نیز کتاب‌های مذهبی و سیاسی، نقش مهمی در آگاهی‌بخشی مردم و بسیج مردم مبارز و مسلمان ایران برای شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کردند.

کتاب‌های امام خمینی (ره) نقش بسیار مهمی در آگاهی‌بخشی و بسیج مردم برای انقلاب اسلامی ایران ایفا کردند. آثار بسیاری از بزرگان و مراجع دینی از جمله کتاب‌های رهبر معظم انقلاب، شهید بهشتی، شهید مطهری، امام موسی صدر به تبیین مفاهیم و آموزه‌های جهاد و مقاومت اسلامی و مبارزه با انحرافات مکتبی و فکری پرداخته اند و تاثیرات شگرفی در ترویج و تثبیت فرهنگ مقاومت اسلامی در ایران و جهان گذاشته اند که این اثرگذاری به ویژه در تربیت و تقویت روحیه مبارزه در بین جوانان مسلمان منطقه ما استمرار داشته و دارد. 

•    کتاب همسو با مقاومت؛ سلاحی فرهنگی در مبارزه اسلامی 

کتاب از دیرباز به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های انتقال دانش، فرهنگ و اندیشه اسلامی شناخته شده است. در بستر مبارزات اسلامی نیز، کتاب نقش بسیار ویژه‌ای ایفا کرده و به عنوان سلاحی علمی و فرهنگی قدرتمند در جهت آگاهی‌بخشی، جذب و سازماندهی و حفظ هویت اسلامی به کار رفته است. از زوایای زیر به بررسی نقش کتاب در مقاومت اسلامی می‌پردازیم.

 انتشار اندیشه‌های اسلامی: کتاب‌ها و کتابخوانی، بستر مناسبی برای انتشار و ترویج اندیشه‌های اسلامی، ارزش‌های اخلاقی و مفاهیم قرآنی هستند. با مطالعه کتاب‌های اسلامی، افراد به شناخت عمیق‌تری از دین و مذهب خود رسیده و انگیزه برای مبارزه و مقاومت در راه حق را در خود تقویت می‌کنند.

 آگاهی‌بخشی و روشنگری: کتاب‌ها، با ارائه اطلاعات دقیق و مستند، به افشای حقایق و مبارزه با جهل و خرافات می‌پردازند. این امر، باعث افزایش آگاهی مردم شده و آنها را نسبت به توطئه‌های دشمنان اسلام و مسلمین هوشیارتر می‌کند.

تقویت روحیه مقاومت: داستان‌های شهیدان و قهرمانان و مبارزان اسلامی و روایات پیروزی‌های تاریخی، روحیه مقاومت و ایستادگی را در افراد تقویت می‌کنند. با مطالعه این آثار، افراد به الگو‌های مناسبی دست پیدا کرده و برای مقابله با مشکلات و سختی‌های مقاومت، انگیزه مضاعف پیدا می‌کنند.

ایجاد وحدت و همدلی: کتاب‌ها، با ارائه مفاهیم مشترک اسلامی، به ایجاد وحدت و همدلی بین مسلمانان کمک می‌کنند. این امر، برای مقابله با تفرقه‌افکنی دشمنان و تقویت جبهه مقاومت، بسیار ضروری است.

سازماندهی و انسجام بخشی: بسیاری از کتاب‌های اسلامی، به ارائه راهکار‌ها و برنامه‌های عملی برای مبارزه با ظلم و فساد می‌پردازند. مطالعه این آثار، به مبارزان و فعالان فرهنگ مقاومت اسلامی کمک می‌کند تا سازماندهی شده و منسجم عمل کنند.

در نتیجه، کتاب به عنوان یک ابزار قدرتمند، می‌تواند نقش بسیار مهمی در مبارزه اسلامی ایفا کند. با استفاده صحیح و هدفمند از کتاب، می‌توان به آگاهی‌بخشی، سازماندهی و تقویت روحیه مقاومت در بین مسلمانان کمک کرد. برای استفاده موثر از کتاب در مقاومت اسلامی، باید کتاب‌هایی را جهت معرفی انتخاب کرد که دارای محتوای غنی و آموزنده باشند و با نیاز‌های مخاطب همخوانی داشته باشند. باید توجه داشت که مطالعه مداوم و پیوسته، باعث افزایش دانش و آگاهی شده و به فرد کمک می‌کند تا در برابر شبهات و تبلیغات دشمنان مقاومت کند. همچنین توزیع و اهدای کتاب‌های مفید در بین مردم، به گسترش فرهنگ مطالعه و آگاهی‌بخشی در زمینه مقاومت کمک شایانی می‌کند.

•    نقش نهاد‌ها و فعالان عرصه کتاب در فرهنگ مقاومت 

در ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی نهاد‌ها و فعالان ترویج کتاب و کتابخوانی به عنوان پل ارتباطی بین نویسنده و مخاطب، نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی و ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی ایفا می‌کنند. این نهاد‌ها با بهره‌گیری از ابزار‌هایی مانند کتابخانه‌ها، کتابفروشی‌ها، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های کتاب و برنامه‌های فرهنگی متنوع دیگر، می‌توانند به اهداف زیر دست یابند.

۱.     معرفی و ترویج آثار مرتبط با مقاومت اسلامی

 نهاد‌های فعال در ترویج فرهنگی کتاب‌خوانی، می‌توانند با شناسایی، گزینش و معرفی آثار ارزشمند نویسندگان و پژوهشگران حوزه مقاومت اسلامی، به کتاب‌دوستان و مخاطبان کمک کنند تا با آثار مقاومت آشنا شده و به مطالعه آنها ترغیب شوند. برگزاری نشست‌های نقد و بررسی کتاب‌های همسو با مقاومت، کارگاه‌های نویسندگی و نشست‌های علمی با حضور نویسندگان و پژوهشگران، فرصتی مناسب برای تعمیق شناخت مخاطبان از مفاهیم مقاومت اسلامی است. ایجاد محفل و باشگاه‌های کتابخوانی تخصصی با موضوع مقاومت اسلامی، فضایی برای بحث و تبادل نظر پیرامون این آثار فراهم می‌کند.

۲.     ترویج فرهنگ مطالعه در بین نسل جوان

طراحی و اجرای برنامه‌های جذاب و خلاقانه برای کودکان، نوجوانان و جوانان مانند مسابقات کتابخوانی، داستان‌نویسی، کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه‌های کتاب با موضوع مقاومت اسلامی، می‌تواند جوانان را به مطالعه این آثار ترغیب نماید. بهره‌گیری از رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی برای معرفی کتاب‌ها و ایجاد پویش‌های مطالهاتی و کمپین‌های تبلیغاتی، می‌تواند مخاطبان جوان را به سمت کتاب و کتابخوانی جذب کند.

۳.     همکاری نهاد‌های کتابخوانی با مدارس و دانشگاه‌ها

 برگزاری دوره‌های آموزشی برای معلمان جهت آشنایی آنها با آثار مرتبط با مقاومت اسلامی و روش‌های آموزش آنها به دانش‌آموزان بسیار موثر و پرفایده است. برگزاری مسابقات کتابخوانی در مدارس، تاسیس و جانمایی کتاب‌های مقاومت در کتابخانه‌های کلاسی و مدرسه‌ای و ایجاد کتابخانه‌های سیار با موضوع فرهنگ مقاومت، از جمله راهکار‌های موثر برای ترویج فرهنگ مطالعه در بین دانش‌آموزان و محصیلین است. همچنین با حمایت از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های دانشجویی در حوزه مقاومت اسلامی، می‌تواند به تولید آثار جدید و گسترش دانش و معارف در این زمینه کمک کند.

۴.     ایجاد ارتباط بین نویسندگان و مخاطبان

 برگزاری نشست‌های امضای کتاب با حضور نویسندگان کتاب‌های مقاومت، فرصتی برای ارتباط مستقیم نویسندگان با مخاطبان و ایجاد انگیزه در آنها برای مطالعه آثار جدید است. ایجاد وب‌سایت‌ها و سکو‌های برخط برای معرفی نویسندگان و آثار مقاومتی آنها، امکان آشنایی و دسترسی آسان مخاطبان به اطلاعات مورد نیاز را فراهم می‌کند.

۵.     همکاری نهاد‌های کتابخوانی با رسانه‌های گروهی 

رسانه‌های گروهی می‌توانند با معرفی کتاب‌های ارزشمند در حوزه مقاومت اسلامی، نقش مهمی در ترویج این آثار ایفا کنند. برگزاری برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی با موضوع کتاب و کتابخوانی و دعوت از نویسندگان و پژوهشگران حوزه مقاومت اسلامی، می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند.

۶.     حمایت همه جانبه از ناشران و کتابفروشان 

بی تردید حمایت مالی و معنوی از ناشرانی که به چاپ آثار مرتبط با مقاومت اسلامی می‌پردازند، می‌تواند به افزایش تولید این آثار کمک کند. بایسته است؛ تسهیل دسترسی به کتاب‌های مرتبط با فرهنگ مقاومت، برنامه مستمر نهاد‌های کتابخانه‌ای و افراد و نهاد‌های مروج کتاب و کتابخوانی باشد. با ایجاد غرفه‌های تاز‌های نشر مقاومت، نمایشگاه‌های کتاب، فروشگاه‌های کتاب و کتابخانه‌های عمومی و تخصصی در مناطق مختلف، می‌تواند به تسهیل دسترسی مردم به کتاب‌های مورد نیاز در زمینه فرهنگ مقاومت کمک کند.

 بنابراین، نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی به طور عام، و کتابخانه‌ها، نهاد‌ها و فعالان و کنشگران عرصه کتاب و کتابخوانی به طور خاص، با درک صحیح از اهمیت و نقش همه جانبه‌ی عنصر کتاب در ترویج و گسترش فرهنگ مقاومت اسلامی در ایران و جهان، و با اجرای راهکار‌های حمایتی و برنامه‌های ترویجی کتابخوانی مقاومت، می‌توانند نقش موثری در ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی و تقویت هویت ملی و اسلامی ایفا کنند.