اداره‌کل دادگستری استان مرکزی در خصوص ارائه خدمات از سوی سامانه کاتب و الزام مشاوران املاک به استفاده از این سامانه اعلام کرد:

معاملات غیررسمی، با استفاده از قولنامه‌های دستی یا قرارداد‌های ساده، یکی از رایج‌ترین شیوه‌های خرید و فروش ملک در کشور بوده که به دلیل عدم شفافیت و عدم ثبت رسمی، مشکلات زیادی را در پی داشته و در نتیجه آن، بسیاری از مردم به‌جای آسودگی از خرید یا فروش ملک، با دعوا‌های طولانی در دادگاه‌ها، کلاهبرداری‌ها و ادعا‌های تکراری مالکیت روبه‌رو می‌شوند. 

مواردی مانند فروش چندباره یک ملک به چندین نفر مختلف، جعل اسناد، عدم تطابق وضعیت ملک با آنچه در قرارداد قید شده، و مشکلات مربوط به ارث و مالکیت، بار‌ها برای خریداران و فروشندگان پیش آمده که علاوه بر ضرر‌های مالی قابل توجهی که به مردم وارد کرده، باعث حجم بالایی از دعاوی در دادگاه‌ها نیز شده است.

با توجه به این مشکلات، نیاز به قوانینی که ثبت معاملات املاک را الزامی کند، به شدت احساس می‌شد و به همین جهت در سال ۱۴۰۱، قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول تصویب و در خرداد سال جاری پس از اعلام نظر موافق مجمع تشخیص مصلحت با آن، از سوی دولت ابلاغ شد.

این قانون و آیین‌نامه‌های مربوط آن به‌دنبال ایجاد شفافیت و امنیت حقوقی در معاملات املاک هستند و به مردم کمک می‌کنند تا با آرامش و اطمینان بیشتری معاملات خود را انجام دهند.

راه‌اندازی سامانه‌ای الکترونیکی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور یکی از اقدامات اصلی این قانون است و همه معاملات اموال غیرمنقول باید در این سامانه ثبت شود. این سامانه به چند دلیل اهمیت ویژه‌ دارد:

اول: ثبت اولیه پیش‌نویس قرارداد صورت می‌گیرد، یعنی زمانی که طرفین برای معامله توافق می‌کنند، مشاور املاک موظف است پیش‌نویس قرارداد را در سامانه کاتب ثبت نماید؛

دوم: تایید و اعتبارسنجی اطلاعات انجام می‌شود و سامانه، به‌طور خودکار هویت و اعتبار طرفین معامله و اصالت اسناد را بررسی می‌کند تا مطمئن شود طرفین، قانونی و معتبر هستند و ملک مورد معامله نیز از نظر قانونی مشکلی ندارد؛

سوم: اطلاعات به‌طور خودکار به دفاتر اسناد رسمی فرستاده می‌شود. در این مرحله، طرفین معامله ظرف پنج روز باید به دفترخانه مراجعه کنند تا مراحل نهایی ثبت و رسمی شدن معامله طی شود.

یکی از نوآوری‌های این قانون استفاده از «قرارداد‌های یکسان» است. برای معاملات عادی و ساده، قانون این امکان را فراهم کرده است. این قرارداد‌ها فرم‌های استاندارد و از پیش‌تعیین‌شده‌ای هستند که تغییر در آنها ممکن نیست و برای معامله‌های ساده مناسب‌اند. استفاده از قرارداد‌های یکسان به افراد این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری به دفترخانه، معامله را ثبت کنند. این روش به خصوص برای خرید و فروش‌هایی که پیچیدگی خاصی (مثل: معاملات غیرمعوض، املاکی که در بازداشت هستند، معاملات برای اشخاص زیر ۱۸ سال، یا معاملاتی که به واسطه ولی، وصی یا قیم انجام می‌شوند) ندارند و معمولاً نیاز به بررسی‌ها و استعلامات پیچیده ندارند، طراحی شده است.

یکی از مهم‌ترین ابزار‌های حمایتی این قانون، استفاده از «حساب امانی» است. این حساب که به واسطه همکاری با بانک مرکزی ایجاد شده، نقش واسطه را در پرداخت وجوه معامله ایفا می‌کند. روش کار این حساب امانی به این شکل است که پول مربوط به معامله در آن واریز شده و تا زمانی که همه شرایط معامله تکمیل نشده، آزاد نمی‌شود. این حساب به خریدار و فروشنده این اطمینان را می‌دهد که مبلغ معامله به شکل امن پرداخت می‌شود و هیچ‌یک از طرفین با مشکلی مالی مواجه نمی‌شوند. اگر به هر دلیلی یکی از طرفین نتواند تعهدات مالی خود را انجام دهد، طرف دیگر می‌تواند از طریق سامانه به سرعت و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه، درخواست فسخ قرارداد را ثبت کند.

بر همین اساس، دادگستری شهرستان آشتیان نشست مشترک با مشاوران املاک این شهرستان برگزار کرد و الزام آنان در استفاده از این سامانه با هدف جلوگیری از زمینه‌های سوءاستفاده و تضییع حقوق مردم تشریح شد.

با سامانه کاتب، دریافت همه خدمات ثبتی اعم از استعلام ملک، مالک، اسناد رسمی، ازدواج و طلاق، مالکیت معنوی، تعیین نام شرکت و موارد دیگر به صورت برخط -آنلاین- و بدون نیاز به مراجعه حضوری در هر زمان و مکانی امکانپذیر است.

حجم بالای درخواست‌ها و تنوع خدمات تقاضا شده نیاز به بستری یکپارچه برای دسترسی کامل و آسان این خدمات را بیش‌ازپیش کرده است. به همین منظور سامانه کاتب به‌عنوان سکوی خدمات یکپارچه ثبتی، با ارائه سبدی از خدمات مرتبط با اسناد رسمی و املاک به‌صورت آنلاین و از طریق کانال‌های مختلف توسعه داده شده است.

با وجود این سامانه دیگر نیازی به مراجعه حضوری برای دریافت خدمات نبوده و افراد قادر خواهند بود از هرجای کشور و به‌صورت ۲۴ ساعته نیاز‌های خود را برطرف سازند.

همچنین ارائه خدمت از طریق سه کانال اصلی سوپراپلیکیشن، سوپر وب‌سایت و نیز درگاه USSD سهولت و سرعت را برای تمامی اقشار جامعه مهیا ساخته است.

این خدمات عموما شامل انواع استعلامات در خصوص اسناد رسمی تنظیم شده و املاک کشور، امور مربوط به ثبت شرکت‌ها، مالکیت معنوی، ازدواج و طلاق، امور مربوط به اشخاص حقوقی و پیگیری در خواست‌های ثبت شده است. پورتال کاتب در واقع بستر معرفی کلیه خدماتی است که سکوی کاتب از طریق سه کانال اصلی در اختیار افراد قرار می‌دهد. نحوه بهره‌گیری از این خدمات از هر کانال، راهنمای نصب و راه‌اندازی اپلیکیشن موبایلی، دسترسی به سرویس‌های USSD و معرفی سوپر وب کاتب و جزئیات خدمات موجود به همراه راهنمای استفاده از آنها در این پورتال تشریح شده است. همچنین کلیه تغییرات و به‌روزرسانی‌ها و نیز اخبار و اطلاعیه‌های مهم از طریق این پورتال قابل‌پیگیری خواهد بود.