صنعت فرش بسیار گسترده است و اشتغالزایی و دستیابی به ارزش افزوده در این صنعت با کمترین هزینه امکان پذیر می‌شود، اما برخی مشکلات سبب شده تا بافندگان و تولیدکنندگان نتوانند به سود مورد انتظار دست یابند.

ثبت جهانی فرش کردی و فرش ترکمن در خراسان شمالی نشان از توانمندی و مهارت هنرمندان این استان در توسعه صنعت فرش دارد همچنین تنوع قومیت‌ها و فرهنگ‌ها در خراسان شمالی بستر مناسب برای تولید فرش دستباف را فراهم کرده است در این استان شاهد تنوع در تولید فرش از جمله فرش کردی، ترکی و ترکمن هستیم و فرش ابریشم دو رو در منطقه راز و جرگلان نیز ظرفیت بسیار بالایی برای این منطقه محسوب می‌شود.

این در حالی است که بخش زیادی از فعالان فرش استان در روستا‌ها ساکن هستند و به لحاظ مالی، توانایی مناسب برای توسعه اشتغال ندارند از این رو نیاز به حمایت‌های مالی بیشتری دارند.

نبود و یا ضعف زیرساخت‌ها سبب شده تا تولیدکنندگان و بافندگان نتوانند این صنعت را به جایگاه واقعی برسانند و بافندگان این صنعت با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

خراسان شمالی زیستگاه انواع گیاهان دارویی است و این گیاهان رنگزا‌های طبیعی محسوب می‌شوند، اما نبود صنایع تبدیلی سبب شده تا نخ‌ها با مواد شیمیایی رنگ داده شود این امر بر کیفیت فرش تاثیرگذار است از طرفی نبود بیمه، کمبود مواد اولیه بر روی صنعت فرش استان تاثیر گذاشته است که باید در این زمینه چاره اندیشی شود.

فرش خراسان شمالی گرفتار در گره نخ و چاله رنگرزی

نبود بستر رنگرزی

نبود زیرساخت رنگرزی دغدغه مهم فعالان صنعت فرش خراسان شمالی است، این امر سبب شده تا رنگ‌های شیمیایی جایگزین رنگ‌های طبیعی شود و به دنبال آن کیفیت فرش‌های تولیدی کاهش یابد.

مردم این استان به ویژه ترکمنان شهرستان راز و جرگلان در نوغانداری سرآمد بوده و مهارت ویژه‌ای دارند، راز و جرگلان مهد فرش ترکمن بوده و کیفیت پیله‌های این منطقه سری در میان سر‌ها دارد.

نخ ابریشم به عنوان رنگزای طبیعی در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات نوغانداری و کمبود درخت توت استقبال کمتری شده است

اگرچه نخ ابریشم به عنوان رنگزای طبیعی در این استان شناخته شده است، اما استفاده از این مواد طبیعی در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات نوغانداری و کمبود درخت توت استقبال کمتری شده است و ناچارا به سمت رنگزا‌های شیمیایی می‌روند.

مسوول اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این باره گفت: استفاده بی رویه از رنگ‌های شیمیایی در رنگرزی نخ موجب کاهش کیفیت فرش‌های تولیدی استان شده این در حالی است که خراسان شمالی رنگزا‌های طبیعی زیادی از قبیل پوست گردو، پوست انار و برگ درخت توت دارد، اما توجهی به آنها نمی‌شود.

ولی الله تازیکی اظهار کرد: پیگیری‌های لازم برای استفاده از رنگزا‌های داخلی با جهاد کشاورزی استان انجام شده است و باید به سمتی حرکت کرد تا برای رسیدن به فرش دستباف با کیفیت از مواد اولیه طبیعی استفاده کرد.

وی افزود: جهاد کشاورزی باید در بهره برداری از رنگزا‌های طبیعی بررسی‌های لازم را انجام دهد و در این خصوص اقدامات اجرایی را بررسی کند.

فرش خراسان شمالی گرفتار در گره نخ و چاله رنگرزی

کمبود نخ نمای مواد اولیه

کمبود نخ به عنوان ماده اولیه تولید فرش یکی از مشکلات اساسی صنعت فرش در استان خراسان شمالی به شمار می‌رود این در حالی است که بر اساس آمار سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی این استان به لحاظ جمعیت دام سبک جزو ۱۰ استان نخست کشور است و بیشتر جمعیت گوسفندان استان آمیخته هستند و نوع پشمی که در استان تولید می‌شود، رنگی و ضخیم است.

سالانه بیش از سه هزار و ۱۰۰ تن پشم در استان تولید می‌شود و به علت پایین بودن قیمت پشم، دامداران پشم چینی را امری غیراقتصادی می‌پندارند در حالی که با مدیریت درست می‌توان با پشم ضخیم در گلیم بافی، قالی بافی و تولید گبه استفاده کرد.

رییس اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در ادامه گفت: ۸۰ درصد نخ‌های مورد نیاز تولید فرش دستباف این استان بدلیل کمبود مواد اولیه از خارج استان تامین می‌شود.

تازیکی اظهار کرد: خراسان شمالی قطب دامداری و دامپروری کشور است و در سال بیش از سه هزار و ۱۰۰ تن پشم در این خطه تولید می‌شود، اما بخش زیادی از این محصول به علت قیمت پایین دور ریخته می‌شود.

۸۰ درصد نخ‌های مورد نیاز تولید فرش دستباف این استان بدلیل کمبود مواد اولیه از خارج استان تامین می‌شود

وی با بیان اینکه کمبود نخ دغدغه فرشبافان خراسان‌شمالی است، افزود: پشم تولیدی دامداران می‌تواند در تولید گلیم، قالی و گبه مورد استفاده قرار گیرد در حالی که این سرمایه هدر می‌رود.

تازیکی، نبود زیرساخت‌ها را از دیگر مشکلات برای تامین مواد اولیه صنعت فرش در استان عنوان و خاطرنشان کرد: نبود زیرساخت‌ها سبب شده تا در تولید فرش از پشم دباغی استفاده شود که این امر سبب کاهش کیفیت فرش‌های تولیدی استان شده است.

رییس اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی افزود: نخ پشم مورد نیاز قالیبافان استان از سایر استان‌ها تامین می‌شود و این امر سبب افزایش قیمت این ماده اولیه است.

وی با اشاره به اینکه در هر ماه پنج هزار مترمربع فرش در استان تولید می‌شود خاطرنشان کرد: تولید هر مترمربع فرش دستباف حدود ۶ کیلوگرم نخ نیاز دارد و بر این اساس میزان مصرف نخ در صنعت فرش استان در هر ماه ۳۰ تن است که ۱۸ تن از این میزان مربوط به نخ پشمی، ۲۰ تن نخ پنبه‌ای و ۲ تن نخ ابریشمی است.

تازیکی گفت: اکنون قیمت هر کیلوگرم نخ ابریشم ۴۵ تا ۵۰ میلیون ریال که رقم بالایی است و تامین آن از توان بافنده خارج شده به همین دلیل بافندگان به نخ مصنوعی سوق یافته اند.

رییس اداره فرش اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: خراسان شمالی قطب تولید پیله ابریشم است، اما به علت ضعف زیرساخت ها، بخش زیادی از پیله‌های تولیدی در این استان در سایر استان‌ها فرآوری می‌شود

ترویج طرح‌های غیراصیل

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز استفاده از طرح‌های تقلیدی را مشکل صنعت فرش استان عنوان کرد و گفت: الگوبرداری بافندگان استان از طرح و نقش و فرش تبریز، کاشان یکی از موانع برای توسعه بازار فرش اصیل با برند خراسان شمالی است.

حسین حاجی بگلو اظهار کرد: نبود اصالت طرح و نقش فرش و استفاده از طرح‌های کپی، ضعف فرش دستباف این استان است که این امر می‌تواند آسیبی برای بازار فرش استان در سایر کشور‌ها شده و مانع توسعه صادرات شود.

وی خاطرنشان کرد: در این زمینه برای پرورش طراحان بومی، انجمن طراحان فرش خراسان شمالی تشکیل می‌شود همچنین دوره آموزشی از جمله آموزش رنگرزی برگزار شده است.

نبود اصالت طرح و نقش فرش و استفاده از طرح‌های کپی، ضعف فرش دستباف این استان است

وی با بیان اینکه ماهانه پنج هزار مترمربع فرش در این استان بافته می‌شود خاطرنشان کرد: در این استان ماهانه فرش تمام ابریشم ۲۰۰ متر مربع، ظریف کرک و ابریشم ۳۰۰ متر مربع، فرش تجاری (۲۵ تا ۴۰ رج) یکهزار و ۵۰۰ متر مربع، درشت بافت ۲ هزار متر مربع، گبه ۳۰۰ متر مربع و تابلو فرش ۱۰۰ متر مربع بافته می‌شود که بخش کمی از این محصولات صادر می‌شود.

حاجی بگلو تحریم و اعمال تعهدات ارزی را از مشکلات صادرات فرش عنوان کرد و گفت: فرش دستباف، متفاوت از سایر گروه‌ها و کالا‌های صادرات است، خواب فروش و زمان تولید فرش طولانی است از این رو باید تعهدات ارزی حذف شود تا بتوانیم جایگاه فرش در تولید ناخالص ملی را حفظ کنیم.

وی اظهار کرد: اگر فرش دستباف بعد از نفت تحریم شد به صرفا دلیل ارزش دلاری آن نبود بلکه به خاطر میزان اشتغالزایی و فراگیری بالا در صادرات غیرنفتی را شامل می‌شد و توسط دشمنان نشانه گرفت، بنابراین باید سعی کنیم تا به این هنر و صنعت بیش از گذشته کمک کنیم.

بیمه، تمامی حسرت فرشبافان

حاجی بگلو، بیمه اجتماعی را از دغدغه‌های بافندگان فرش عنوان کرد و گفت: ۲۷ هزار نفر بافنده در استان کارت قالی‌بافی دارند که تنها ۲ هزار و ۳۴۰ بافنده از مزایای بیمه بهره‌مند هستند.

وی خاطرنشان کرد: اکنون ۲۴ هزار و ۲۶۰ نفر از فرشبافان استان معادل ۸۷ درصد از این افراد زیر پوشش بیمه نیستند که این وضعیت زیبنده این خطه از کشور به عنوان قطب تولید فرش دورو و ترکمن نیست.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی افزود: حدود ۵۰ هزار نفر در این استان به نوعی در صنعت فرش اشتغال دارند که از این تعداد ۶۰ درصد در روستا‌ها و ۴۰ درصد در شهر‌ها سکونت دارند.

۲۴ هزار و ۲۶۰ نفر از فرشبافان استان معادل ۸۷ درصد از این افراد زیر پوشش بیمه نیستند

وی گفت: برقراری بیمه، درخواست مهم بافندگان استان است و تامین اجتماعی سهم جدیدی برای پذیرش قالیبافان ندارد و تنها راه ورود افراد جدید به لیست بیمه شدگان، حذف افرادی است که در پالایش شناسایی شده اند.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی تصریح کرد: بیمه فرشبافان تنها در ازای حذف یک بیمه شده، بیمه برای فرد جدید اعمال می‌شود.

وی افزود: حدود ۵۰ هزار نفر در این استان با انواع مختلفی در صنعت فرش اشتغال دارند که از این تعداد؛ ۶۰ درصد در روستا‌ها و ۴۰ درصد در شهر‌ها سکونت دارند و بیشتر افراد کم درآمد جامعه را شامل می‌شوند.

 ماهانه در خراسان شمالی فرش تمام ابریشم ۲۰۰ متر مربع، ظریف کرک و ابریشم ۳۰۰ متر مربع، فرش تجاری (۲۵ تا ۴۰ رج) یکهزار و ۵۰۰ متر مربع، درشت بافت ۲ هزار متر مربع، گبه ۳۰۰ متر مربع و تابلو فرش ۱۰۰ متر مربع بافته می‌شود.

همچنین ۸۵ واحد تولیدی در هنر صنعت فرش دستباف استان فعال است و اینک ۱۵ هزار و ۷۰۲ نفر از ۲۷ هزار بافنده فعال استان دارای کارت صلاحیت فنی و حرفه‌ای هستند.

منبع:ایرنا