وجود طبیعت رنگارنگ و دلفریب جنگل‌های سرسبز هیرکانی و پارک ملی گلستان، بهره‌مندی از وسیع‌ترین بافت تاریخی شهری زنده شمال کشور در گرگان، برخورداری از آثار طبیعی و تاریخی منحصر به فرد مانند آبشار کبودوال به عنوان بلندترین آبشار خزه‌ای ایران، برج قابوس بلندترین برج آجری جهان، دیوار دفاعی گرگان طولانی‌ترین دیوار دست ساخت بشر بعد از دیوار چین و همچنین برخورداری از تنها جزیره ایرانی دریای خزر با یک ساحل بکر در کنار دریای خزر و خلیج گرگان و وجود منطقه آزاد تجاری صنعتی اینچه برون از جمله ظرفیت‌های گردشگری گلستان است.

تپه‌ها، قلعه‌ها، مساجد زیبا، زیارتگاه‌ها، برج‌ها، کانون‌های شهری و روستایی تاریخی، کاخ‌ها، پل‌ها، معابر و گذرگاه‌های تاریخی، امام زاده‌ها و آرامگاه و آداب و رسوم اقوام ساکن، از دیگر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی گلستان شناخته می‌شود که در صورت سرمایه‌گذاری مناسب و بکارگیری شیوه‌های نوین تبلیغات می‌تواند نقش چشم‌گیری در جذب گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد.

به اعتقاد کارشناسان، بسیاری از ظرفیت‌ها و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی گلستان به دلیل نبود زیرساخت و امکانات کافی از نگاه گردشگران داخلی و خارجی پنهان مانده است.

طبق اعلام معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان، این استان جزو مناطق در حال رشد برای جذب، اقامت و ماندگاری مسافر و گردشگر است.

یاسر قندهاری با تاکید بر بالابودن گلستان از لحاظ ماندگاری مسافر در مقایسه با سال‌های گذشته، گفت: واحدهای اقامتی گردشگری استان ظرفیت پذیرش روزانه بیش از ۱۱ هزار نفر را دارند.

افزایش ۲۰ درصدی بازدید از جاذبه‌های گردشگری گلستان

وی افزود: از اول تیر تا ۳۱ شهریور امسال ۷۶۶ هزار و ۹۵۱ نفر اقامت در واحدهای اقامتی رسمی گلستان ثبت شد که نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد رشد داشته است و همچنین ثبت سه میلیون و ۸۶۴ هزار و ۵۹۱ بازدید از جاذبه‌های گردشگری استان در مقایسه با سال گذشته افزایش ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان با اشاره به اینکه گردشگری ورزشی از دیگر ظرفیت‌های استان محسوب می‌شود، گفت: گلستان جزو پنج استان نخست کشور در رشته‌های مهم و پرمخاطب ورزشی مانند والیبال، فوتبال، بسکتبال و کبدی است و سهم زیادی در تیم‌های ملی دارد و میزبانی مسابقات کشوری را نیز برعهده می‌گیرد که می‌تواند به معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان کمک کند.

همچنین سکونت اقوام مختلف از دیگر فرصت‌های گردشگری گلستان است به طوری که معرفی تنوع آداب، رسوم و غذا، پوشاک، لباس و موسیقی هر کدام از این اقوام می‌تواند باعث جذب و ماندگاری بیشتر مسافران و گردشگران شود.

به باور کارشناسان، تداوم این مسیر و حضور و اقامت بیشتر گردشگران و مسافران در گلستان نیازمند حمایت دولت چهاردهم در تامین اعتبار لازم برای مرمت، نگهداری، زنده‌کردن و تامین نیازهای زیرساختی و نگهداری از این ظرفیت‌هاست و در کنار آن اجرای طرح طبیعت‌گردی و گردشگری آشوراده هم مهم است.

طرح طبیعت‌گردی و گردشگری آشوراده

تنها جزیره ایرانی دریای خزر که گنجایش فراوانی برای جذب میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی دارد با وجود وعده ۲ رییس جمهور برای تبدیل به قطب گردشگری هنوز به سر منزل مقصود نرسیده و گره‌گشایی از اجرای طرح ملی گردشگری و طبیعت‌گردی در این مکان درخواست مهم گلستانی‌ها از دولت چهاردهم است.

اجرای این طرح در دهه هشتاد بر سر زبان‌ها افتاد و تصویب آن، مردم گلستان به ویژه حدود ۳۰۰ هزار ساحل‌نشین استان را به گره‌گشایی و رونق اقتصادی امیدوار کرد اما در ادامه با گره و مانع روبه‌رو شد.

در آن زمان ساخت اسکله، راه دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز حضور گردشگران در طرح گردشگری آشوراده گنجانده شد و قرار بود این طرح سه سال و با سرمایه‌گذاری چهار هزار میلیارد ریالی بخش دولتی و خصوصی به سرانجام برسد اما سنگ‌اندازی‌ و موانع متعدد، اجرای آن را بیش از ۲۰ سال بلاتکلیف گذاشت.

گرچه در این سال‌ها مصوبه طرح طبیعت‌گردی و گردشگری آشوراده با تغییرهای زیادی همراه شد اما پس از حواشی و جنجال‌های زیاد، گستره طرح از ۳۸۰ به ۳۸ هکتار کاهش یافت و قرار شد فقط ۲۲ هکتار آن به صورت بخش متمرکز گردشگری در نزدیکی سرزمین مسکونی و رهاشده کنونی آشوراده قرار داشته باشد تا آسیبی به این زیستگاه وارد نشود.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پس از سفر استانی رییس جمهور وقت به گلستان و بازدید از جزیره آشوراده و تاکید شهید رئیسی بر ضرورت رفع مشکلات پیش روی اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده، نشست‌های پیوسته توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دستگاه‌های مرتبط از جمله استاندار گلستان برگزار شد و مشکلات مورد بررسی قرار گرفت.

با وجود آن که طرح گردشگری آشوراده در دولت سیزدهم توانست از سد موانع عبور کند و با حمایت شهید رییسی و حمایت مسوولان استانی به ویژه نماینده ولی فقیه در گلستان امیدها برای اجرای آن دوباره جان گرفت اما حواشی ماه‌های اخیر برای تعطیلی طرح گردشگری آشوراده دوباره، نگرانی‌ گلستانی‌ها را دوچندان کرد البته معاون سازمان حفاظت محیط زیست با عقب‌نشینی از اظهارات خود به گلستانی‌ها اطمینان داد دولت چهاردهم برای اجرای این طرح پافشاری می‌کند.

دیوار تاریخی گرگان

دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته آن از جمله شاهکارهای مهندسی نظامی دوره امپراتوری ساسانی در حوزه فرهنگی شمال شرق ایران است که برای جلوگیری از تاخت و تاز اقوام بیابانگرد آسیای مرکزی و پاسداری از مرزهای کشور، راه ابریشم و امنیت و آسایش مردم منطقه با مصالح خشت و آجر ساخته شد که در منابع تاریخی با نام‌های «دربند گرگان، دربند خزران، باب الابواب، سد ایران و توران، سد یاجوج و ماجوج، سد اسکندر، سد پیروز، سد خسرو، سد انوشیروان، سد قزل آلان و مارسرخ» از آن یاد می‌شود.

مرحوم محمد یوسف کیانی سرپرست هیات کاوش‌های باستان شناسی دشت گرگان در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، با پرواز مجدد بر روی دیوار بزرگ گرگان موفق به شناسایی مسیر دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته از سواحل شرقی دریای کاسپین تا کوه‌های پیشکمر در ارتفاعات معروف به «عرب‌داغ» شد که نتایج این بررسی هوایی با همکاری مرحوم محمد مهریار، منجر به ارایه اولین نقشه مسیر دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته و چاپ نتایج اولین کاوش این دیوار گردید.

بقایای دیوار تاریخی از کرانه‌های شرقی دریای خزر تا بلندی‌ها و دره‌های البرز شرقی در دامنه بیلی کوه (پارک ملی گلستان نزدیک روستای «زاو» در شمال شرقی شهرستان کلاله) قابل مشاهده است.

دیوار بزرگ گرگان دارای ۲۰۰ کیلومتر طول با پهنای متوسط ۲/۵ متر بر اساس نتایج کاوش باستان شناسی است که با مواد اولیه آجر و ملات گل ساخته شده و در برخی منابع تاریخی بلندی این دیوار هشت تا ۱۰ متر اعلام شده است.

این اثر به عنوان یادگاری بازمانده از دوران امپراتوری ساسانی از جمله میراث شاخص معرفی کننده گوشه‌ای از تاریخ غنی و کهن ایران زمین به حساب می‌آید که کارها با تمرکز بر مطالعه، نگهداری، مرمت و احیای آن در مسیر شرق به غرب گلستان می‌تواند زمینه را برای جذب بیشتر گردشگران به استان فراهم سازد و در نهایت منجر به افزایش نشاط اجتماعی در جامعه شود.

مدیر پایگاه دیوار بزرگ گرگان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: این اثر تاریخی به دلیل امتداد از شرق به غرب استان و عبور از هفت شهرستان در طول مسیر ظرفیت خوبی برای مطرح شده به عنوان محور توسعه گلستان دارد.

حمید عمرانی با تاکید بر برنامه‌ریزی برای ایجاد پنج پایگاه اطلاع رسانی در مسیر دیوار تاریخی گرگان، گفت: ساخت نخستین پایگاه اطلاع رسانی در حوزه روستای قله جیق بزرگ گمیشان شروع شد و تاکنون ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

وی بیان کرد: در ۲ سفر رییس جمهور دولت سیزدهم به گلستان ۱۲۰ میلیارد به پایگاه دیوار تاریخی گرگان تخصیص یافت که برای تملک و آزادسازی عرصه و حریم، ساماندهی ساختمان اداری و تکمیل پایگاه اطلاع‌رسانی هزینه شد.

عمرانی با تاکید بر لزوم تعیین ردیف اعتبار ملی برای دیوار تاریخی گرگان، گفت: با توجه به گستردگی و طولانی بودن مسیر دیوار تاریخی گرگان به عنوان یک اثر شاخص استانی و ملی، برای ادامه پروژه‌های مرمتی، حفاظتی و احیا به طور مستمر سالانه به ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز داریم.

وی ایجاد اقامتگاه گردشگری با امکاناتی مانند سرویس بهداشتی، نمازخانه و فضاهایی برای استراحت و خرید لوازم ضروری را در بیشتر شدن مدت ماندگاری گردشگران در مسیر دیوار تاریخی گرگان موثر اعلام و بیان کرد: پرونده مقدماتی ثبت جهانی این اثر تاریخی در یونسکو تایید شده و اقدامات برای تکمیل پروند در حال انجام است.

مدیر پایگاه دیوار بزرگ گرگان گفت: با ایجاد زیرساخت‌های لازم، گردشگران بعد از بازدید از دیوار تاریخی گرگان در طول مسیر با ظرفیت‌های فرهنگی و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، صنایع دستی و خوراکی‌های محلی، آداب و رسوم و موسیقی قومیت‌های مختلف ترکمن، بلوچ و سیستانی ساکن آشنا می‌شود.

عمرانی ادامه داد: کشاورزی، پرورش ماهی، شترداری و سوارکاری از دیگر ظرفیت‌های اقتصادی شهرستان‌های در طول مسیر دیوار گرگان است که باید به درستی معرفی شود تا گردشگران بعد از بازدید از این دیوار از دیگر جاذبه‌های استان از جمله برج قابوس و یا شهر تاریخی جرجان دیدن کند.
شهر تاریخی جرجان

شهر باستانی «جرجان» واقع در سه کیلومتری جنوب غرب گنبدکاووس که با سه هزار سال دیرینگی در آستانه قرار گرفتن در فهرست آثار جهانی سازمان فرهنگی یونسکو است، به سبب سال‌ها کم‌توجهی، گرفتار مشکلاتی شده که جبران آن به اراده مدیران ملی، استانی و شهرستانی برای مراقبت و پاسداشت این میراث نیاز دارد.

ظاهرش به شهر نمی‌ماند چون هیچ اثری از بنا یا سازه‌ای دست‌کم تا فاصله ۷۰۰ یا ۸۰۰ متری آن وجود ندارد، فقط زمین هموار و دارای پستی و بلندی در برخی نقاط آن مشاهده می‌کنند اما به گفته مدیر پایگاه شهر باستانی جرجان، در زیر این سطح به ظاهر صاف، شهری چند هزار ساله به خاک سپرده شده است که چند روایت برای ویرانی آن مطرح است از جمله «حمله مغول در سال ۶۱۸ هجری قمری، جنگ‌های داخلی، بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله و در نهایت حفاری‌های غیرقانونی».

در مجموع و طی چند مرحله کاوش‌های انجام شده در شهر باستانی جرجان، اشیای گوناگونی شامل «ظروف بی لعاب، بی لعاب ساده، بی لعاب نقش دار، لعاب‌دار با تزئین نوشته‌های کوفی، لعابدار رنگارنگ، لعاب یکرنگ، لعاب پاشیده، لعاب پاشیده و کنده کاری، لعاب پاشیده و نقش کنده، زرین فام، نقاشی زیرلعاب، شیشه، پیه سوز، مجسمه‌های گلی، سکه و اشیای فلزی» به دست آمده که همگی نشان دهنده تبحر هنرمندان جرجانی در قرون گوناگون اسلامی و نیز روابط هنری آنان با هنرمندان شهرهای دیگر داخل و خارج ایران است.

گفته شده که کشف کوره‌های شیشه‌گری در ایران برای نخستین بار در محوطه شهر باستانی جرجان ثبت شده و ظروف معروف به زرین فام، از مهمترین یافته‌های سفالی به دست آمده از این شهر تاریخی است.

همچنین یافته‌های معماری کشف شده این شهر تاریخی از جمله راه‌های آجر فرش‌شده، کوره‌های ساخت سفال و فلز و نیز کانال‌های آبرسان (آب آشامیدنی و هدایت فاضلاب)، از دیگر نشانه‌های عمران و آبادانی و شکوفایی شهر تاریخی جرجان است.

با این حال کم‌توجهی مسوولان به‌ویژه متولیان میراث فرهنگی در چند دهه گذشته از یک سو، تصرف و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در بخش‌هایی از شهر تاریخی جرجان از سوی دیگر سبب شده تا به گفته مدیر پایگاه این شهر باستانی از گستره ۲ هزار و ۵۰۰ هکتاری آن فقط بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هکتار باقی بماند.

قدرت شاکری افزود: برای حفظ و نگهداری از گستره باقی مانده شهر باستانی جرجان، علاوه بر به نیروی انسانی، به سالیانه دست‌کم ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار ملی نیاز است.

وی از موافقت وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای اختصاص ۶ هزار میلیارد ریال اعتبار ساخت سایت موزه شهر باستانی جرجان خبر داد و اضافه کرد: این اعتبار از سال آینده و در سه سال اختصاص خواهد یافت.

بلندترین برج آجری دنیا

گنبدقابوس، بلندترین برج و گنبد آجری جهان و مقبره «قابوس بن وشمگیر»، بنایی بازمانده از سده چهارم هجری است که بر فراز تپه‌ای خاکی با بلندی ۱۵ متر در مرکز شهر گنبدکاووس بنا شده‌ است.

این شاهکار معماری اسلامی از کف تپه‌ای که روی آن واقع شده تا زیر قاعده مخروط، ۳۷ متر و بلندی گنبد مخروطی آن نیز از کف قاعده تا راس آن ۱۸ متر است که روی هم رفته بلندی آن به ۵۵ متر می‌رسد البته با احتساب بلندی تپه، بلندی نهایی گنبدقابوس از سطح زمین تا نوک آن ۷۰ متر است.

بدنه خارجی مدور این بنا دارای ۱۰ ترک (مانند ستاره ۱۰ پَر) است که به فاصله مساوی از یکدیگر قرار دارند و در هر ترک آن عبارتی آجری و کتیبه‌ای شکل با خط کوفی نوشته شده و ورودی بنا دارای سردر هلالی و گلویی مقرنسی است که یکی از نخستین مقرنس کاری‌ها در معماری اسلامی ایران محسوب می‌شود.

مرمت و بازسازی برخی قسمت‌های آسیب‌ دیده به ویژه قسمت رک (مخروطی) بنای تاریخی و ثبت جهانی شده «گنبدقابوس» از شاهکارهای معماری اسلامی با بیش از هزار سال قدمت و عنوان‌دار بلندترین بنای تمام آجری جهان به‌گفته «عبدالمجید نورتقانی» مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس با اعتبار ۵۰ میلیارد ریال درحال انجام است.

موزه میراث روستایی گلستان

موزه میراث روستایی گلستان که به صورت فضای باز در یکی از پارک‌های جنگلی شناخته شده برای گردشگران داخلی و خارجی در حال ساخت است به اعتقاد کارشناسان، نقش مهمی در معرفی جنبه‌های فرهنگی جوامع روستایی استان از جمله باززنده‌سازی میراث دستخوش خطر، همچنین مراقبت و معرفی آنها به جامعه امروزی، غنی سازی هویت ملی و منطقه‌ای و احیای اقتصاد بومی و در نهایت رونق گردشگری فرهنگی دارد.

ساخت موزه روستایی با هدف واچینی و دوباره چینی بناهای قدیمی گلستان از اوایل دهه ۹۰ در جنگل قرق گرگان آغاز شد اما هنوز به سرانجام نرسیده است.

موزه میراث روستایی گلستان در ۲۳ کیلومتری شهر گرگان، قرار است بعد از پایان عملیات ساخت و افتتاح، فرصتی برای نمایش گوشه‌ای از تاریخ کهن این استان برای گردشگران داخلی و خارجی باشد.

معاون میراث‌ فرهنگی اداره‌ کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: مطالعات موزه میراث روستایی استان به عنوان دومین مدل بعد از مورد مشابه در استان گیلان، در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ انجام و عملیات اجرایی آن نیز از مرداد سال ۱۳۹۴ در بخش فرهنگی پارک جنگلی قرق آغاز شد.

مرتضی حسینقلی‌زاده افزود: با توجه به گستردگی فعالیت در پروژه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اعتبار برای تکمیل موزه میراث روستایی گلستان کافی نبوده و از ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با نگاه کمک به حفظ هویت منطقه برای به دست‌گیری این پروژه تا تکمیل حمایت خواهیم کرد.

وی ادامه داد: مرحله نخست این پروژه با هزینه نزدیک به ۲۰۰ میلیارد ریال به ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده است و در صورت تامین ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار باقی مانده تا اواسط سال آینده تکمیل و آماده بهره‌برداری خواهد شد.

بوم‌گردی

بوم‌گردی یا همان گردشگری روستایی شکلی جدید از صنعت گردشگری رواج یافته در ایران است که در آن افراد به جای حضور در هتل‌ها و اماکن شلوغ و پرازدحام راهی روستاهای بکر و دورافتاده می‌شوند تا به دور از هیاهوی زندگی روزمره ساعتی و شاید روزهایی را در آرامش برآمده از این ویژگی ناب سپری کنند.

گلستان با وجود برخورداری از برتری‌های نسبی در حوزه گردشگری همچون روستاهای واقع در دل کوه‌ها، جنگل‌ها و دشت‌های سرسبز در کنار سکونت نزدیک‌به ۲۰ قومیت با آداب و رسوم، پوشش و غذاهای متنوع در بخش بوم‌گردی از مناطق منحصر به فرد ایران محسوب می‌شود و تاکنون با حمایت‌های صورت ۲۰۱ واحد اقامتی بوم‌گردی به طور عمده در روستاهای این استان فعال شده است.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان گفت: حدود ۲۰ درصد سکونت در مراکز اقامتی استان در تابستان امسال مربوط به واحدهای بوم‌گردی بوده است.

قندهاری اظهار کرد: با توجه به اینکه عمده بوم‌گردی‌های گلستان در روستاها و تفرجگاه‌های طبیعی فعال است گردشگران در سفر به استان علاقه زیادی به اقامت در این فضاها دارند.

گردشگری مزرعه

گردشگری مزرعه یکی از راهکارهای توسعه اقتصادی روستاها و روشی برای جذب گردشگران با اهداف کشاورزی است که گلستان با برخورداری از ظرفیت فراوان ۲ بخش کشاورزی و گردشگری و وجود اقلیم مناسب در کوهپایه، مرتع، جنگل، دریا و برخورداری از ظرفیت‌های ویژه در تولید محصولات کشاورزی در صورت توجه به راه‌اندازی زیرساخت‌ها و رفع موانع می‌تواند به پیشتازی در این بخش ادامه دهد.

طبق آخرین اعلام میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان، استان ۳۹ مزرعه گردشگری فعال دارد که در چند سال اخیر با رویکرد دقیق در معرفی ظرفیت‌ها توانسته مسافران زیادی را به خود جذب کرده و علاوه بر کسب درآمد پایدار، چندین شغل نیز ایجاد کرد.

مسافران و گردشگران در طول سال به ویژه تعطیلات نوروز و تابستان با حضور در مزارع گردشگری علاوه بر سرگرم شدن و تفریح، با تنوع محصولات کشاورزی، فعالیت دامداری، برداشت محصول دست‌چین، فعالیت‌های طبیعی و جاذبه‌های مزارع آشنا می‌شوند.

ترویج این نوع از گردشگری می‌تواند به‌ بهبود اوضاع زندگی و معیشت روستاییان کمک کرده و تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران ساکن شهرهای بزرگ و صنعتی باشد و استفاده از ظرفیت‌ها و جذابیت‌های مزارع گردشگری باعث اقامت بیشتر مسافران در استان گلستان می‌شود.

استان مرزی گلستان بین ۲ قطب گردشگری شمال کشور و زیارتی مشهد قرار دارد و هر ساله در ایام تعطیلات نوروز و تابستان مسافران و گردشگران بی‌شماری از این مسیر گذر و یا بیتوته می‌کنند.

این استان با ۲ میلیون نفر جمعیت متشکل از اقوام و مذاهب مختلف در شمال کشور قرار دارد و از شمال با ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از جنوب با سمنان و از غرب با مازندران همسایه است.

منبع: ایرنا